46 proc. Polaków ocenia pozytywnie działalność związków zawodowych w Polsce, z kolei 18 proc. badanych odnosi się do niej krytycznie – wynika z sondażu CBOS. Wzrósł odsetek badanych uważających, że związki zawodowe w Polsce mają zbyt mały wpływ na decyzje władz.

Według badania prawie 6 proc. Polaków deklaruje członkostwo w związkach zawodowych, co stanowi mniej więcej jedną dziesiątą pracowników najemnych (10,5 proc.). Większość ankietowanych należy do związków wchodzących w skład dużych organizacji – NSZZ "Solidarność", Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych i Forum Związków Zawodowych. Rzadziej są członkami innych związków.

CBOS wskazuje, że do związków zawodowych częściej należą kobiety (13 proc.) niż mężczyźni (9 proc.). Przynależność związkową nieco częściej deklarują pracownicy starsi niż młodsi – zaznaczono. Średnia wieku związkowców to 43 lata, a pracowników niezrzeszonych – 40 lat.

Członkostwo w związkach zawodowych w większym stopniu niż przeciętnie deklarują osoby zatrudnione w instytucjach publicznych i przedsiębiorstwach państwowych, wykonujące zawód technika i np. pielęgniarki czy policjanta. Zdecydowanie częściej do związków zawodowych należą pracownicy firm i instytucji zatrudniających co najmniej 50 osób niż mniejszych zakładów.

Z badania wynika, że prawie jedna trzecia zatrudnionych (32 proc.) wie o działaniu związków zawodowych w swoim miejscu pracy. 15 proc. respondentów wskazało, że jest ich nawet kilka. Z kolei 52 proc. Polaków zadeklarowało, że w ich zakładach pracy nie ma związków zawodowych. O 4 pkt. proc. wzrósł odsetek osób niemających zdania w tej kwestii.

Większość pracowników, którzy stwierdzili obecność związków zawodowych w zakładach pracy, krytycznie ocenia ich skuteczność, uważając, że mimo starań niewiele udaje im się osiągnąć. Prawie jedna piąta badanych jest zdania, że w ogóle nie widać efektów ich obecności. A jedna piąta Polaków ocenia, że związki zawodowe są efektywne. CBOS wskazuje, że w porównaniu do ostatniego badania z 2019 r. opinie o skuteczności związków zawodowych w zakładach pracy nieco się poprawiły.

Autorzy badania podkreślają, że poprawił się też odbiór działalności związków zawodowych w Polsce. Prawie połowa ankietowanych (46 proc.) postrzega ją jako korzystną dla kraju – to wzrost o 8 pkt. proc. w porównaniu z badaniem z 2019 r. Z kolei prawie jedna piąta (18 proc.) ocenia negatywnie działalność związków zawodowych – spadek o 3 pkt. proc. Zmniejszył się przy tym odsetek Polaków niemających sprecyzowanej opinii w tej kwestii.

CBOS zaznacza, że wpływ działalności związków zawodowych na sytuację w kraju bardziej przychylnie postrzegają najmłodsi respondenci, mieszkańcy małych miast (poniżej 20 tys. mieszkańców), a także pracujący w instytucjach publicznych i przedsiębiorstwach państwowych, technicy, średni personel i robotnicy. Rolę związków zawodowych w największym stopniu doceniają zwolennicy PiS i jego koalicjantów. Wyborcy KO odnoszą się do niej krytycznie.

W ostatnich dwóch latach poprawiły się oceny efektywności związków zawodowych w zakresie obrony praw pracowniczych, chociaż nadal są one częściej sceptyczne niż pozytywne. Prawie jedna trzecia Polaków (32 proc. – wzrost o 5 pkt. proc.) twierdzi, że związki zawodowe skutecznie bronią interesów pracowniczych. Odmiennego zdania jest niemal dwie piąte badanych (37 proc. – spadek o 3 pkt. proc.). 31 proc. ankietowanych nie ma zdania w tej kwestii.

Z badania wynika, że według 39 proc. Polaków (wzrost o 10 pkt. proc.) związki zawodowe w Polsce mają zbyt mały wpływ na decyzje władz, a co dziesiąty badany (9 proc.) uważa, że wpływ ten jest duży. Jedna piąta ankietowanych (20 proc. – spadek o 4 pkt. proc.) określa ich możliwości politycznego oddziaływania jako odpowiednie.

Związkowcy częściej niż pozostali badani są zdania, że polityczna siła oddziaływania związków zawodowych jest zbyt mała.

"W ciągu ostatnich dwóch lat poprawił się odbiór działalności związków zawodowych. Przewaga osób, które uważają ją za korzystną dla kraju nad będącymi przeciwnego zdania, jest obecnie znaczna, największa odkąd to monitorujemy (czyli od 1994 r.). Duża część Polaków – większa niż dwa lata temu – wyraża też oczekiwanie, że związki zawodowe będą miały większy wpływ na politykę, ponieważ obecnie jest on zbyt mały. Od poprzedniego badania wzrosło przekonanie o skuteczności związków zawodowych w zakresie obrony interesów pracowniczych w Polsce, nadal jednak utrzymuje się przewaga osób, które są co do tego sceptyczne" – ocenia Michał Feliksiak z CBOS.

Badanie "Aktualne problemy i wydarzenia" przeprowadzono w ramach procedury mixed-mode na reprezentatywnej imiennej próbie pełnoletnich mieszkańców Polski, wylosowanej z rejestru PESEL. Każdy respondent wybierał samodzielnie jedną z metod: wywiad bezpośredni z udziałem ankietera (metoda CAPI), wywiad telefoniczny po skontaktowaniu się z ankieterem CBOS (CATI) – dane kontaktowe respondent otrzymywał w liście zapowiednim od CBOS, samodzielne wypełnienie ankiety internetowej, do której dostęp był możliwy na podstawie loginu i hasła przekazanego respondentowi w liście zapowiednim od CBOS.

We wszystkich trzech przypadkach ankieta miała taki sam zestaw pytań i strukturę. Badanie zrealizowano od 18 do 28 października 2021 r. na próbie liczącej 1157 osób (w tym: 56,4 proc. metodą CAPI, 27,4 proc. – CATI i 16,2 proc. – CAWI). CBOS realizuje badania statutowe w ramach opisanej procedury od maja 2020 r., w każdym przypadku podając proporcję wywiadów bezpośrednich, telefonicznych i internetowych.