Czytana i edytowana codziennie. Krytycy zarzucają jej niewiarygodność. Ale nawet oni z Wikipedii korzystają, bo na stałe wrosła w kulturę internetu.

Wszystko zaczęło się w 2001 roku w USA. Biznesmen Jimmy Wales testował kolejne sposoby na udany biznes. Prekursorką Wikipedii była Nupedia. Była ona jednak nieudanym pomysłem Walesa, który wraz z Larrym Sangerem w końcu stworzył Wikipedię opartą na oprogramowaniu, które pozwala edytować treść strony bezpośrednio w przeglądarce. A polskie początki?

Założyli ją lekarz Krzysztof Jasiutowicz i fizyk Paweł Jochym we wrześniu 2001 roku. W pierwszym roku działania polskojezyczna Wikipedia miała tylko niecałe 600 haseł. Liczbę 100 tys. osiągnęła w 2005 roku. Dziś polska Wikipedia liczy 1,06 mln haseł. Ten wynik plasuje ją na 11. miejscu na świecie w rankingu językowym Wikipedii. Lider, wersja angielska, ma ponad 4,5 mln haseł.

Według badania Megapanel PBI/Gemius za kwiecień tego roku domenę wikipedia.org odwiedziło 9,8 mln internautów, co plasuje Wikipedię na 9. miejscu w polskim Internecie.

Jak to działa?

Wszystkie Wikipedie (ponad 200 wersji językowych) wraz z serwerami należą do fundacji Wikimedia ulokowanej w San Francisco. Od maja dyrektorem wykonawczym fundacji jest Rosjanka Lila Tretikov. W poszczególnych krajach czasem istnieją organizacje wspierające amerykańską fundację. Pierwszym lokalnym partnerem była niemiecka Wikimedia Deutschland. Rok później powstało w Łodzi stowarzyszenie Wikimedia Polska, które jest oficjalnym partnerem lokalnym amerykańskiej centrali.

Kto tak naprawdę rządzi Wikipedią? Społeczność wikipedystów, do której należy każdy edytujący. Nie ma struktur podległości. Można tylko czasowo zyskać pewne uprawnienia. Na polskiej wersji Wikipedii 2,8 tys. osób ma uprawnienia redaktorów (aktywnych jest znacznie mniej). Aby zdobyć takie uprawnienia trzeba mieć 500 edycji lub mniej, jeśli administrator uzna, że jesteśmy już wystarczająco wprawieni i pożyteczni. Redaktor ma prawo edytować i jego zmiany są od razu widoczne dla wszystkich. Jeśli edytujemy bez zakładania konta albo nawet z konta, ale bez uprawnień – nasze zmiany w treści są przeglądane przez któregoś z redaktorów. Przy większej edycji warto napisać prośbę o przejrzenie edycji. Czas oczekiwania na oznaczenie edycji waha się od minuty do nawet 45 dni, w skrajnych przypadkach. W kolejce czeka zazwyczaj ok. 5 tys. edycji do oznaczenia. Podobny system przeglądania zmian ma niemiecka Wikipedia, nie ma jej natomiast angielska. Przeglądanie zmian powoduje, że na polskiej Wikipedii nie są już możliwe ewidentne wandalizmy i niszczenie haseł. Ponadto po słynnej mistyfikacji z hasłem o Henryku Batucie (który w ogóle nie istniał) wikipedyści zwracają większą uwagę na rzetelne źródła, które musi posiadać każdy artykuł.

Ponad 2 600 artykułów ma status wyróżnionych („dobry” lub „na medal”), co oznacza, że ich zawartość ma sprawdzoną jakość (często są to długie i szczegółowe opisy zagadnienia). Jakość artykułów jest poprawiana także we współpracy z naukowcami. Obecnie trwa m.in. projekt Wiki-Ekonomia, w którym specjaliści z SGH i Uniwersytetu Wrocławskiego wraz z wikipedystami poprawiają hasła o tematyce ekonomicznej. Najdłuższym artykułem jest „Gramatyka języka fińskiego”, który jest właściwie gotowym podręcznikiem do nauki tego języka. Do najdziwniejszych nazw artykułów należy m.in. „Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogogoch” – to nazwa jednej z miejscowości w Walii.

Nad porządkiem w całej polskiej wersji tej encyklopedii czuwa ponad 100 administratorów. Mają oni specjalne uprawnienia. Mogą m.in. nadawać i odbierać uprawnienia redaktorskie, blokować wandali, usuwać nieencyklopedyczne hasła i edytować stronę główną polskiej Wikipedii.

Wikipedia nie jest bezwładną czeluścią treści i haseł. Każde hasło jest podpięte do określonej kategorii. Ponadto działają portale tematyczne, które grupują wikipedystów według zainteresowań. Portali jest kilkadziesiąt, m.in. prawo, wojsko, zoologia, fantastyka, transport, żużel, itd.

Nie tylko encyklopedia

Oprócz Wikipedii z czasem uruchomiono projekty siostrzane. Wszystkie multimedia (zdjęcia, grafiki, filmy, nagrania) gromadzone są w repozytorium Wikimedia Commons. Z tej bazy każdy wikipedysta może dodawać np. zdjęcia do tworzonych artykułów. Dodać zdjęcie lub grafikę może każdy, pod warunkiem, że posiada prawa autorskie (sam zdjęcie wykonał lub kupił na własność) i zgadza się na dodane jej na wolnej licencji (Creative Commons).

Wszystkie hasła z wszystkich wersji językowych są łączone ze sobą w projekcie Wikidata. Przykładowo polskie hasło „Prawo lotnicze” ma z lewej strony odnośniki do haseł o tym samym tytule w innych językach (m.in. ang. aviation law, niem. Luftfahrrecht, itd.). Oczywiście artykuły w różnych językach mają różną treść.

Bieżące wydarzenia są opisywane w serwisie Wikinews. Wikicytaty są kolekcją wypowiedzi znanych osób, a Wikisłownik jest wolnym i wielojęzycznym słownikiem. Na Wikipodróże tworzone są przewodniki turystyczne po atrakcyjnych miejscach. Wikiźródła gromadzą ważne dokumenty, akty i książki, które można objąć wolną licencją. Na Wikibooks dostępne są narzędzia do indywidualnego lub zespołowego pisania książek, któ®e autorzy chcą udostępniac na wolnej licencji za darmo.

Wikipedyści

Wikipedię w wersji polskiej edytują uczniowie i studenci, Ale nie tylko. Największe grono stanowią absolwenci uczelni wyższych. Według niepełnych danych jest także kilkudziesięciu doktorantów i doktorów oraz kilkunastu samodzielnych naukowców, w tym kilku profesorów belwederskich.

Spory edycyjne są rozwiązywane zgodnie z wypracowanymi ścieżkami rozwiązywania konfliktów. Ostatecznie w przypadku sporów osobistych sprawa może być rozstrzygana przez Komitet Arbitrażowy złożony z wybieranych kadencyjnie wikipedystów.

Boom na edytowanie polska Wikipedia ma już niestety za sobą, moda na edytowanie z lat 2007-2011 minęła. Problemem jest brak chętnych rak do ulepszania już istniejących haseł i tworzenia nowych. Dziennie nadal przybywa kilkaset haseł, jednak tempo przyrostu nowych artykułów z roku na rok nieco spada. W latach 2005-2011 przybywało po ok. 100 tys. haseł rocznie. W roku 2012 i ubiegłym haseł przybyło znacznie mniej – po około 80 tys. rocznie.