Czy prawo przewiduje specjalne procedury związane z identyfikowaniem zwłok w razie takiej katastrofy?
Żaden przepis nie mówi, jak postępować w takim przypadku z ludzkimi szczątkami. Jest to kwestia staranności i rzetelności prowadzonego postępowania. Opracowane są niepisane zasady przeprowadzania oględzin w kryminalistyce i udziału organu procesowego w sekcji. Medycyna sądowa lotnicza także dokładnie opracowała metodykę co do badania tego rodzaju ciał.
W przypadku katastrofy np. nad Lockerbie każdy szczątek poddawany był badaniom DNA, bo taka była decyzja prowadzącego postępowanie. Należy pamiętać, że polscy prokuratorzy zostali dopuszczeni do aktywnego udziału w czynnościach śledczych wykonywanych przez stronę rosyjską. W związku z tym przy zabezpieczaniu szczątków powinni brać czynny udział. Krótko mówiąc, patrzeć na ręce strony rosyjskiej.
10 kwietnia 2010 r. skierowany był pierwszy wniosek w drodze pomocy prawnej, w którym Polska prokuratura wnioskowała o wiele czynności, m.in. o udział w nich polskich prokuratorów. 10 kwietnia było tylko 4 prokuratorów.
Najistotniejsze są zaś pierwsze dni, a wręcz godziny. Polscy prokuratorzy nie uczestniczyli we wszystkich czynnościach. Niemożliwe było, aby 4 prokuratorów zajęło się oględzinami 96 ofiar.
Rodzinom zmarłych zabroniono otwarcia trumien.
Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych w art. 15 mówi, że ekshumacja zwłok i szczątków może być dokonana na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do pochowania zwłok za zezwoleniem właściwego inspektora sanitarnego bądź na zarządzenie prokuratora lub sądu. Skoro można przeprowadzić ekshumację, to tym bardziej otworzyć trumnę.
Kto może żądać ekshumacji?
Żądanie takie mogą złożyć osoby bezpośrednio zainteresowane, czyli rodzina, a także decyzję taką może podjąć sąd bądź prokurator. Wniosek w tym zakresie musi być jednak zasadny, czyli dobrze umotywowany. Z takim mamy do czynienia w sytuacji, gdy istnieje ryzyko pomyłki lub występuje podejrzenie, że śmierć nastąpiła w wyniku przestępstwa, względnie gdyby zwłoki były dowodem w sprawie przestępstwa, np. bezczeszczenia zwłok.
Kto może ponieść odpowiedzialność za zamianę ciał?
W grę wchodzi ewentualnie przestępstwo z art. 231 k.k. po stronie polskiej w odniesieniu do prokuratorów biorących udział w czynnościach, jeśli udałoby się im udowodnić niedopełnienie obowiązków. Żeby jednak móc postawić taki zarzut, należałoby udowodnić zamiar działania na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, co jest w praktyce bardzo trudne.
Czy rodziny mogą dochodzić rekompensaty?
Mogą na drodze cywilnej domagać się od państwa polskiego zadośćuczynienia za krzywdę i odszkodowania z tytułu szkód, które ponieśliby z powodu ewentualnej ekshumacji i ponownego pochówku.