"Rząd amerykański jest głęboko rozczarowany tym, że rząd Polski zawiesił plany przekazania do parlamentu projektu ustawy przewidującej rekompensaty dla osób, których prywatne majątki zostały skonfiskowane w latach 1939-1989" - powiedział w środę na telekonferencji prasowej specjalny doradca sekretarza stanu ds. problemów Holocaustu Stuart Eizenstat.
"Stany Zjednoczone odnotowały późniejsze oświadczenie premiera Tuska, że rozważy on ponownie tę decyzję, kiedy sytuacja finansowa Polski się poprawi" - dodał.
Eizenstat przypomniał, że przedstawiciele RP wielokrotnie zapewniali, iż obecny rząd zajmie się problemem restytucji mienia i rekompensat. Zwrócił też uwagę, że "większość innych krajów UE", gdzie istnieje podobny problem, uchwaliła ustawy zapewniające restytucję albo rekompensaty za skonfiskowane majątki.
"To nie tylko kwestia sprawiedliwości. Leży to także w najlepszym interesie Polski, ponieważ usunęłoby wątpliwości związane z tytułami własności z powodu potencjalnych roszczeń do majątków" - dodał. Podkreślił, że wątpliwości te "utrudniają i podrażają ubezpieczenie nieruchomości" w Polsce.
Budżetowe wymogi Unii Europejskiej
Powiedział też, że USA "rozumieją" budżetowe wymogi Unii Europejskiej, na które powołuje się rząd polski, wstrzymując restytucję. Ministerstwo Skarbu oświadczyło w zeszłym tygodniu, że wypłaty rekompensat doprowadziłyby do przekroczenia dozwolonego przez Unię limitu deficytu budżetowego w stosunku do PKB.
Eizenstat zauważył jednak, że sytuacja gospodarcza Polski jest lepsza niż wielu innych krajów europejskich. "Dzięki swojej dobrej polityce finansowej Polska jest w dużo lepszym położeniu fiskalnym niż wiele innych państw" - powiedział.
Takie same argumenty wysunęły: Światowa Organizacja ds. Restytucji Mienia Żydowskiego (WJRO) i Światowy Kongres Żydowski (WJC), krytykując w niedzielę decyzję rządu RP.
Zapytany, czy administracja planuje dalsze kroki w sprawie wstrzymania przez Polskę procesu restytucji, Eizenstat podkreślił, że Waszyngton pragnie "w drodze dyplomatycznej" przekonać rząd RP o potrzebie zadośćuczynienia, choćby w formie rekompensat rozłożonych w czasie.
"Powitalibyśmy z uznaniem jakiekolwiek rozsądne rozłożenie wypłat na raty. Zdajemy sobie sprawę z kosztów" - powiedział.
"Problem restytucji dotyczy także polskich właścicieli ziemskich"
Eizenstat przypomniał, że problem restytucji dotyczy także polskich właścicieli ziemskich, którzy też zabiegają o rekompensaty za majątki zabrane przez komunistów.
"Uważamy, że jest to kwestia sprawiedliwości dla obu tych grup. Zawsze popieraliśmy zagwarantowanie tej samej ochrony (prawnej) ofiarom przymusowych nacjonalizacji w czasach komunizmu, jak i tym, których majątki zostały skonfiskowane w czasach nazistowskich i nie zwrócone" - powiedział.
Zapytany, czy administracja jest w kontakcie z Kongresem w sprawie restytucji, odpowiedział przecząco. Sugerował jednak, że ze strony Kongresu można oczekiwać jakichś działań w tej kwestii.
"Nie jesteśmy w kontakcie z Kongresem, wolelibyśmy to rozwiązać dyplomatycznie. Ale zważywszy na fakt, że niektóre organizacje związane z problemem Holocaustu wystąpiły z raczej ostrą krytyką (decyzji rządu RP), nie byłoby niespodzianką, gdyby członkowie Kongresu się nie zaangażowali" - powiedział.
Podkreślił jednak, że administracja "nie zachęca" do tego Kongresu, gdyż uważa Polskę za przyjaciela i dobrego sojusznika.
"Mamy znakomite stosunki z Polską. Polska jest bardzo ważnym sojusznikiem USA" - oświadczył.
"Mam nadzieję, że wykorzystamy te bliskie stosunki przyjaźni i współpracy, aby spróbować zająć się tym dyplomatycznie i zachęcić rząd Polski, by uznał, że nawet w obecnej jego sytuacji finansowej można to zrobić z czasem, w sposób, który pomoże Polsce usunąć te wątpliwości co do tytułów własności" - powiedział.
Sikorski: reprywatyzacja w Polsce ma miejsce
Radosław Sikorski pytany o te wypowiedzi Eizenstata, powiedział w środę wieczorem w "Kropce nad i" w TVN24, że "reprywatyzacja w Polsce ma miejsce: toczy się w sądach i obywatele odzyskują mienie po tym, jak sądy zweryfikują te wnioski".
"Polska bardzo szczodrze oddała mienie komunalne żydowskie, natomiast jeśli chodzi o mienie różnych obywateli państw obcych, to Polska jeszcze w latach 60. podpisała tzw. umowy indemnizacyjne, w tym z USA, i wypłaciła wielomilionowe odszkodowania rządom tych krajów, w tym Stanom Zjednoczonym" - dodał szef MSZ.
Przypomniał też, że ustawę reprywatyzacyjną Sejm już raz uchwalił, w czasie gdy premierem był Jerzy Buzek (1997-2001), jednak wówczas zawetował ją prezydent Aleksander Kwaśniewski.