Jakie zadania może mieć księgowa w związku z raportami niefinansowymi

Mam przygotować dane do raportowania ESG. Znalazłam o tym przepis w prawie bilansowym, ale przecież chodzi tu o sporządzanie raportów o informacjach niefinansowych. Jednak zastanawiam się, jaki ma to związek z księgowością?

ESG-2023 to element odpowiedzialnego biznesu. I choć raportowanie ESG dotyczy zagadnień niebędących bezpośrednio zagadnieniami finansowymi, to zostało powiązane z raportowaniem finansowym. Najogólniej można wskazać, że jest to raportowanie o sposobie prowadzenia biznesu, ładzie korporacyjnym oraz wpływie działalności jednostki m.in. na środowisko naturalne, prawa pracownicze i prawa człowieka itd. Obowiązek sporządzania raportów o informacjach niefinansowych jest określony w ustawie o rachunkowości, a w szczególności odnosi się do tego art. 49b u.r. W praktyce służby księgowe, nie będąc bezpośrednio zobowiązane do przygotowywania takich raportów, dostarczają do nich dane i weryfikują, czy informacje zawarte w raportach niefinansowych są spójne z danymi finansowymi. Tak więc księgowi na bieżąco muszą wiedzieć, w którym kierunku zmierzają przepisy dotyczące raportowania na temat zrównoważonego rozwoju.

Nowy wymóg

Księgowi muszą przede wszystkim mieć świadomość, że raportowanie niefinansowe zyskuje na znaczeniu nie tylko jako obowiązek, ale też jako wymóg rynkowy, który umożliwia osiągnięcie przewagi rynkowej. Wiedza o tym pozwala zrozumieć, dlaczego zarządy jednostek w coraz większym stopniu zwracają uwagę na przekazywanie informacji niefinansowych i pokazywanie np. tego, w jaki sposób współpracują z otoczeniem społecznym czy dbają o środowisko naturalne. Zdarza się jednak i tak, że to służby księgowe uświadamiają zarządom spółek, iż nie wystarczy mieć tylko dobre wyniki finansowe, by przyciągnąć inwestorów. Dla kapitałodawców coraz bardziej się liczą zobowiązania wobec środowiska i planety. Co więcej, istotną grupę wśród interesariuszy stanowią pracownicy, którzy także oczekują od pracodawcy jasnych zobowiązań społecznych oraz środowiskowych.

Warto przypomnieć, że w grudniu 2022 r. Parlament Europejski i Rada UE przyjęły dyrektywę o raportowaniu w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD). Dyrektywa ta zwiększyła krąg pomiotów zobowiązanych do raportowania niefinansowego.

Główne trendy będą podlegać implementacji do prawa krajowego i w większych podmiotach zaczną już obowiązywać od stycznia 2024 r. Najwyższa więc pora, aby jednostki, które będą do tego zobowiązane, rozpoczęły przygotowania do wdrożenia rozwiązań związanych z raportowaniem ESG. Dotyczy to też podmiotów mniejszych, na które co prawda nie nałożono bezpośrednio obowiązku raportowania, lecz są częścią grup kapitałowych przygotowujących takie raporty.

Nieograniczony zakres

Liczba obszarów, które mogą być przedmiotem raportowania w ramach informacji niefinansowych, jest praktycznie nieograniczona. Warto jednak podpowiedzieć, jakie z nich są obecnie najbardziej interesującymi oraz w ramach których służby finansowo-księgowe powinny gromadzić informacje finansowe, które następnie będą mogły uzupełnić dane jakościowe. I tak na pierwsze miejsce wysuwa się tu obecnie problematyka dotycząca zmian klimatu. Zatem w księgach rachunkowych warto przewidzieć przekrój informacyjny dotyczący:

• kosztów, jakie jednostka ponosi w tym zakresie;
• oszczędności wynikających z wdrażanych procedur zmierzających do dbania o środowisko w większym zakresie;
• nakładów na środki trwałe i wartości niematerialne związanych z ochroną środowiska.

W systemie informacyjnym rachunkowości warto więc zbierać dane potwierdzające np. obniżenie śladu węglowego na skutek COVID-19 i lockdownu, na co wpływ miało ograniczenie podróżowania i wprowadzenie ekologicznych form pracy i spotkań biznesowych. Coraz bardziej istotną kwestią stają się również zagadnienia społeczne, takie jak szybszy rozwój odnawialnych źródeł energii. Z kolei wojna w Ukrainie spowodowała, że coraz większą wagę przywiązuje się do takich kwestii społecznych, jak sprawiedliwość czy różnorodność pracowników. Wiele przedsiębiorstw zaoferowało współpracę ukraińskim uchodźcom, a po zakończeniu wojny zapewne włączy się w odbudowę tego kraju. Zgodnie z rekomendacjami Komitetu Standardów Rachunkowości dotyczącymi sprawozdań za 2022 r. należy te informacje ująć jako „Pozostałe koszty operacyjne” albo – jeśli prowadzona aktywność wpisuje się w ramy społecznej odpowiedzialności biznesu – jako „Koszty zarządu”. W systemie informacyjnym rachunkowości powinny być też wyodrębnione koszty takich działań – nie tylko po to, aby zaprezentować je w sprawozdaniu finansowym, lecz także po to, aby zapewnić odpowiednie ujawnienie w sprawozdaniu z sytuacji niefinansowej. Wybuch wojny w Ukrainie spowodował też niekontrolowany wzrost kosztów energii i surowców, co pogorszyło wyniki finansowe wielu jednostek, a jednocześnie wpłynęło na zmianę oczekiwań dotyczących wdrażania i raportowania strategii ESG. I tak odpowiedzią na kłopoty energetyczne są trendy w kierunku zielonej energii – wiele spółek już teraz realizuje w tym obszarze wiele projektów m.in. dotyczących logistyki miejskiej (pojazdy elektryczne) czy fotowoltaiki na firmowych obiektach. W rekomendacjach też zauważono, że ład korporacyjny i efektywne zarządzanie kwestiami związanymi ze środowiskiem przynoszą wymierne korzyści dla biznesu.

Na podstawie analiz dotyczących publikowanych raportów i rozmów z inwestorami wyłania się obraz, z którego wynika, że najbardziej interesujące i pożądane są opracowania raportów uzupełnione realnymi przykładami wdrożeń, szczególnie pochodzącymi z naszego obszaru geograficznego. Nowe technologie polskich firm wykorzystywane są do produktów w segmencie wodorowym lub tych opartych na wodzie. Powstają też nowe start-upy, które opracowują urządzenia oczyszczające powietrze ze smogu, spalin i niepotrzebnych zapachów. Potrzebni są naukowcy, którzy tworzą i przygotowują nowe rozwiązania, oraz współpracujące firmy, które będą te rozwiązania wdrażać i rozpowszechniać.

Główne obszary zainteresowania prezentowane w raportach to:

• emisje bezpośrednie dotyczące spalania paliw w źródłach stacjonarnych będących własnością firmy bądź występujących procesów technologicznych i chłodniczych;
• emisje pośrednie od zakupionej energii elektrycznej, cieplnej i pary technologicznej,
• emisje inne pośrednie jak transport surowców, zagospodarowanie odpadów.

Baza danych

Nie da się zaprzeczyć, że raporty z działalności niefinansowej zdobywają coraz większą popularność wśród inwestorów. Cały czas rośnie liczba standardów i wytycznych, którymi należy się posiłkować, tworząc takie dokumenty. Ważnym wyzwaniem dla biznesu staje się więc utworzenie odpowiedniej bazy danych i ujawnienie informacji dotyczących ESG. Należy zauważyć, że obecnie dane do raportowania najczęściej są wprowadzane ręcznie. Tymczasem istotne staje się wsparcie tego typu czynności narzędziami informatycznymi – od momentu tworzenia bazy danych do pełnego raportowania zgodnego z europejskimi standardami. Ale konieczne też jest zbudowanie systemu dostarczania informacji niefinansowych w ramach systemu informacyjnego rachunkowości, aby sprostać nowym wymaganiom. ©℗