Renta, zasiłek i odszkodowanie: Co przysługuje pracownikowi, który z powodu choroby nie pracuje

1 Świadczenie rehabilitacyjne

Jeżeli po wyczerpaniu zasiłku chorobowego ubezpieczony nadal jest niezdolny do pracy, ale dalsze leczenie może umożliwić mu powrót do aktywności zawodowej, to przysługuje mu świadczenie rehabilitacyjne. Zostaje ono przyznane na okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.

Świadczenie nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia.

Wysokość świadczenia kształtuje się następująco:
- 90 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych 3 miesięcy,
- 75 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za pozostały okres,
- 100 proc. jeśli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży.

>>Czytaj też: Świadczenie rehabilitacyjne czy renta

2 Zasiłek wyrównawczy

Z kolei zasiłek wyrównawczy ma zrekompensować ubezpieczonemu pracownikowi straty w zarobkach, jakie ponosi z powodu obniżenia jego sprawności do pracy. Przysługuje więc pracownikowi ze zmniejszoną zdolnością do pracy (może chodzić o obniżenie sprawności fizycznej bądź psychicznej), którego miesięczne wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej.

Rehabilitacji mogą być poddani pracownicy:
- zagrożeni chorobą zawodową i wymagający przekwalifikowania,
- zatrudnieni w warunkach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, jeżeli stan ich zdrowia wymaga zmiany rodzaju pracy,
- którzy wskutek wypadku lub dłuższej choroby utracili czasowo zdolność do pracy i wymagają adaptacji do pracy.

Rehabilitacja jest prowadzona w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej lub na wyodrębnionym stanowisku pracy dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy.

Zasiłek wyrównawczy wypłaca pracodawca, o ile jest płatnikiem składek na ubezpieczenie chorobowe zatrudniającym powyżej 20 ubezpieczonych. W pozostałych przypadkach obowiązek ten przejmuje ZUS.

Komu nie przysługuje zasiłek wyrównawczy, dowiesz się tutaj>>

Wysokość zasiłku zależy od zarobków poszczególnych pracowników, świadczenie to stanowi bowiem różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem sprzed odbywania rehabilitacji zawodowej, ustalonym według zasad obowiązujących przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, a wynagrodzeniem miesięcznym osiąganym podczas pracy uzasadniającej jego wypłatę.

Podstawę wymiaru zasiłku stanowi wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym dana osoba nabyła prawo do tego świadczenia.

3 Odszkodowanie za wypadek przy pracy

Szereg świadczeń przysługuje pracownikowi oraz jego rodzinie w związku z chorobą zawodową pracownika (spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy) albo wypadkiem przy pracy, czyli nagłym zdarzeniem wywołanym przyczyną zewnętrzną powodującym uraz lub śmierć. Co ważne, wypadek powinien nastąpić podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności i poleceń przełożonych, albo czynności na rzecz pracodawcy (nawet bez polecenia) lub w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedziba pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Przede wszystkim ZUS może przyznać ubezpieczonemu jednorazowe odszkodowanie, jeżeli ten w wyniku wypadku doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Jednorazowe świadczenie dostaną również członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty.

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje w wysokości 20 proc. przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Do 31 marca 2016 r. ubezpieczony za każdy procent uszczerbku dostanie więc 757 zł.

4 Renta z tytułu niezdolności do pracy i renta szkoleniowa

Ponadto osoba, wobec której stwierdzona została częściowa lub całkowita niezdolność do pracy, ma prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Jeśli niezdolność została uznana za trwałą, ubezpieczony otrzyma rentę stałą. Jeżeli niezdolność do pracy ma charakter czasowy, przysługuje renta okresowa na okres wskazany w decyzji organu rentowego.

Co ważne, w przypadku osób, które starają się o rentę, ponieważ w drodze do lub z pracy uległy wypadkowi albo zapadły na chorobę zawodową, nie jest wymagany warunek posiadania odpowiedniego stażu składkowego i nieskładkowego. Ważne jest tu orzeczenie o niezdolności do pracy wydane przez orzecznika ZUS lub decyzja Państwowego Inspektora Sanitarnego przy chorobie zawodowej.

Osobie, która spełnia warunki wymagane do uzyskania renty z tytuły niezdolności do pracy, może też przysługiwać renta szkoleniowa, o ile uzyska ona a orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie.

Ta renta przyznawana jest na okres 6 miesięcy, ale może zostać wydłużona na wniosek starosty do 36 miesięcy. Starosta ma prawo także skrócić okres 6 miesięcy, jeśli zawiadomi organ rentowy o braku możliwości przekwalifikowania danej osoby do innego zawodu lub o tym, że rencista nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu.

Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy zależy w tym wypadku od tego, jaka w danym roku obowiązuje kwota bazowa i od stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy. Od 1 marca 2015 roku najniższa renta z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową wynosi 1056,54 zł, a renta z tytułu częściowej niezdolności - 75 proc. tej kwoty, czyli 810,16 zł.

Renta szkoleniowa wynosi 75 podstawy wymiaru renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (od 1 marca 2015 roku najniższa renta szkoleniowa wynosi więc 616,35 zł), a jej wysokość jest niezależna od wymiaru stażu ubezpieczeniowego. Renta szkoleniowa nie może być przy tym niższa niż najniższa wysokość renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Przy czym renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową oraz renta szkoleniowa nie mogą być niższe niż:
- 60 proc. podstawy wymiaru renty - dla osoby częściowo niezdolnej do pracy,
- 80 proc. podstawy wymiaru renty - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy,
- 100 proc. podstawy wymiaru renty - dla osoby uprawnionej do renty szkoleniowej.

Gwarancje te nie obowiązują, jeżeli podstawa wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową jest ustalona od wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wyższego niż 250 proc.

>>Czytaj też: Przyszłe renty znacząco wyższe niż emerytury

5 Renta rodzinna

Natomiast członkowie rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, mogą ubiegać się o rentę rodzinną. Otrzymają ją także wtedy, gdy dana osoba nie miała prawa do wymienionych świadczeń, ale przynajmniej spełniała warunki wymagane do ich uzyskania. W takim wypadku przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. Do renty rodzinnej uprawniona jest także rodzina osoby w chwili śmierci pobierającej zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Członkowie rodziny zmarłego, którzy mają prawo do renty rodzinnej to:
- dzieci ubezpieczonej osoby zmarłej (zarówno własne, jak i drugiego małżonka czy przysposobione) do ukończenia 16 roku życia lub 25 roku życia, o ile dalej się uczą; bez względu na wiek, jeśli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed 16 rokiem życia lub w czasie nauki w szkole do ukończenia 25 lat - więcej na ten temat przeczytasz tutaj>>
- wnuki, rodzeństwo oraz inne dzieci, którymi opiekował się zmarły (przed osiągnięciem przez nie pełnoletności), o ile spełnią takie warunki, jak dzieci własne - jakie dokładnie warunki muszą spełnić, przeczytasz tutaj>>
- wdowa (lub wdowiec), o ile do dnia śmierci małżonka pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej oraz jeżeli ukończyła 50 lat lub jest niezdolna do pracy, wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu (i nie ukończyły 16 lub 18 lat albo są całkowicie niezdolne do pracy), przy czym przynajmniej jeden z tych warunków wdowa spełniła w ciągu pięciu lat od śmierci męża lub od zaprzestania wychowywania dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej - dokładnie o tym, kiedy przysługuje renta rodzinna po zmarłym mężu przeczytasz tutaj>>
- rodzice po zmarłych dzieciach, jeżeli ubezpieczony bezpośrednio przed śmiercią chociaż częściowo ich utrzymywał oraz gdy spełniają warunki, jakie prawo stawia przed wdową czy wdowcem ubiegającym się o rentę.

O wysokości renty rodzinnej decyduje wysokość emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, która przysługiwałaby osobie zmarłej. Zgodnie z ogólnymi zasadami wynosi ona:
- dla jednej osoby uprawnionej - 85 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
- dla dwóch osób uprawnionych - 90 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
- dla trzech i więcej osób uprawnionych - 95 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

W przypadku, gdy wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, jest ona dzielona w równych częściach między uprawnionych.

6 Dodatki do renty

Osoba uprawniona do renty może się również starać o dodatek pielęgnacyjny. Przysługuje on renciście, który został uznany za osobę całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, a także osobie uprawnionej do renty, jeśli ukończyła 75 rok życia. Od 1 marca 2015 roku dodatek pielęgnacyjny wynosi 208,17 zł .

Rencista może również ubiegać się w ZUS o pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Z kolei osoba uprawniona do renty rodzinnej, która jest sierotą zupełną (straciła oboje rodziców) może otrzymać dodatek dla sieroty zupełnej. Jego wysokość od 1 marca 2015 roku wynosi 391,26 zł.

>>Czytaj też: Rodzinna, szkoleniowa i socjalna: Zobacz, jaką rentę możesz dostać z ZUS