Zasiłki i świadczenia: Na jakie wsparcie od państwa można liczyć w Polsce?

1 Zasiłek stały, okresowy i celowy

Wyróżnia się trzy rodzaje zasiłków z pomocy społecznej: stały, okresowy i celowy.

Pierwszy rodzaj zasiłku przysługuje osobom całkowicie niezdolnym do pracy, których dochody nie wystarczają na utrzymanie. Maksymalna wysokość zasiłku stałego wynosi 529 zł miesięcznie. Osoba, która gospodaruje razem z rodziną, ma prawo do zasiłku w wysokości różnicy między kwotą 456 zł a dochodem na osobę w rodzinie. Kwota zasiłku nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie.

Zasiłek okresowy przysługuje osobom, które przejściowo znalazły się w szczególnie trudnej sytuacji, a nie mają żadnych dochodów lub ich dochody nie wystarczają na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych - chodzi zwłaszcza o przypadki długotrwałej choroby czy niepełnosprawności. Maksymalna wysokość tego świadczenia to 418 zł miesięcznie, przy czym zasiłek okresowy w przypadku rodziny ustala się, biorąc pod uwagę 25 proc. różnicy pomiędzy kwotą 456 zł a dochodem tej rodziny. Kwota zasiłku nie może być niższa niż 20 zł.

Zasiłek celowy jest przyznawany na sfinansowanie określonych wydatków, na przykład na zakup żywności, leków, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów czy kosztów leczenia. Rodzajem tego świadczenia jest specjalny zasiłek celowy, który w uzasadnionych przypadkach może zostać przyznany także osobie czy rodzinie o dochodach przekraczających kryterium ustawowe.

2 Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie

Gmina może także przyznać rodzinie pomoc w postaci pieniężnej w formie nieoprocentowanej pożyczki. Warunki udzielenia i spłaty pożyczki oraz jej zabezpieczenie określa się w umowie z gminą. Pożyczka może być potem umorzona w części lub w całości.

3 Pomoc w postaci schronienia, posiłku, odzieży

Jeżeli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 150 procent kryterium dochodowego na osobę, czyli kwoty 771 złotych, członkom rodziny przysługuje prawo do bezpłatnego posiłku. W przypadku dzieci i młodzieży w uzasadnionych przypadkach prawo to przysługuje także, jeżeli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 200 procent kryterium dochodowego na osobę, czyli kwoty 912 złotych.

4 Zasiłek rodzinny

Zasiłki z pomocy społecznej to nie jedyny system pomocy dla osób ubogich. System świadczeń rodzinnych jest wsparciem dla rodzin gorzej sytuowanych w wychowaniu dziecka (dzieci), oraz w sytuacji kiedy w rodzinie znajduje się osoba niepełnosprawna wymagająca opieki i pomocy. Jego charakter jest mniej selektywny niż systemu świadczeń z pomocy społecznej, o czym świadczą chociażby wyższe kryteria dochodowe określające uprawnienia do świadczeń rodzinnych.

Wysokość zasiłku rodzinnego wynosi miesięcznie:
1) 77 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia;
2) 106 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia;
3) 115 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia.

Przyznanie prawa do zasiłku uzależnione jest m.in. od spełnienia kryterium dochodowego. Przysługuje on więc, jeżeli przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 539 zł. W przypadku, gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przeciętny miesięczny dochód na członka rodziny nie przekracza kwoty 623 zł.

5 Dodatek z tytułu urodzenia dziecka

Osoba mająca prawo do zasiłku rodzinnego może ubiegać się siedem różnego rodzaju dodatków, w tym o dodatek z tytułu urodzenia dziecka. Przysługuje on jednorazowo i wynosi 1000 zł.

6 Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego

Przysługuje matce, ojcu lub osobie opiekującej się dzieckiem nie dłużej jednak niż przez okres:
24 miesięcy kalendarzowych;
36 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu;
72 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Przez cały okres korzystania z urlopu wychowawczego dodatek przysługuje w wysokości 400 zł miesięcznie.

7 Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka

Przysługuje samotnemu rodzicowi w wysokości 170 zł miesięcznie na dziecko, nie więcej jednak niż 340 zł na wszystkie dzieci.

W przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności kwotę dodatku zwiększa się o 80 zł na dziecko, nie więcej jednak niż o 160 zł na wszystkie dzieci.

8 Dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej

Dodatek przysługuje na trzecie i na następne dzieci uprawnione do zasiłku rodzinnego, a jego wysokość wynosi 80 zł miesięcznie.

9 Dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego

Wysokość tego dodatku wynosi miesięcznie:
1) 60 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia;
2) 80 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 24 roku życia.

10 Dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania

Dodatek ten przysługuje:
1) w związku z zamieszkiwaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły ponadgimnazjalnej lub szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki, a także szkoły podstawowej lub gimnazjum w przypadku dziecka lub osoby uczącej się, legitymującej się orzeczeniem o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności - w wysokości 90 zł miesięcznie na dziecko
2) w związku z dojazdem z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły, w przypadku dojazdu do szkoły ponadgimnazjalnej, a także szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki w zakresie odpowiadającym nauce w szkole ponadgimnazjalnej - w wysokości 50 zł miesięcznie na dziecko.

11 Dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego

Przysługuje raz w roku szkolnym w wysokości 100 zł na dziecko.

12 Dodatki mieszkaniowe

Jest to pomoc gmin dla osób mających trudności w utrzymaniu mieszkania, na przykład w opłacaniu czynszu. Dodatek dostać mogą te rodziny, w których dochód na osobę jest niższy niż 125 proc. najniższej emerytury. W 2013 roku było to prawie 1039 zł.

Oprócz dochodu przyznanie dodatku zależy także od opinii komisji badającej warunki życia rodziny. Jeśli komisja uzna, że rodzina jest w stanie samodzielnie opłacać czynsz, dodatek nie zostanie przyznany.

W zależności od wysokości dochodu, powierzchni mieszkania i kosztów jego utrzymania dodatek może wynosić od kilkudziesięciu do ponad 300 złotych miesięcznie.

13 Mieszkania komunalne

Trudniej niż dodatek mieszkaniowy jest otrzymać od gminy lokal komunalny.

Najważniejszym kryterium, według którego przyznawane jest prawo do mieszkania komunalnego, jest dochód. Jego wysokość zależy od miejscowości - dla przykładu w Warszawie na jedną osobę nie może być on wyższy niż 160 procent najniższej emerytury w gospodarstwie wieloosobowym i 220 proc. w jednoosobowym lub w przypadku samotnie wychowujących dzieci. Liczy się średnia z sześciu miesięcy. W 2013 roku było to więc 1329 zł lub 1828 zł.

W mieszkaniu komunalnym płaci się między innymi czynsz niższy niż ten rynkowy - w stolicy jest to 7,32 zł za m2.

14 Mieszkanie socjalne

Oprócz komunalnych, gmina może przyznawać także lokale socjalne. Aby takie mieszkanie zostało przyznane, dochód na osobę w gospodarstwie domowym wieloosobowym nie może być wyższy niż najniższa emerytura, czyli 831,15 zł.