ZUS przeliczy emerytury. Emeryci zyskają 2 tys. zł rocznie [WYLICZENIA ZUS]

Problem dotyczy osób urodzonych po 1948 r., które przeszły na emeryturę w latach 2009–2019, złożyły wniosek w czerwcu i przez to mają zaniżone świadczenia. Obowiązujące wówczas przepisy wyraźnie dyskryminowały „czerwcowych emerytów”, ponieważ nie uwzględniały dodatkowych waloryzacji składek. W poprzednich latach Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej uregulowało tę kwestię wobec osób, które obecnie przechodzą na emeryturę w czerwcu, pozostał jednak problem tych emerytów, którzy nabyli prawo do świadczenia w tym miesiącu w latach wymienionych w ustawie.

ZUS przeliczy czerwcowe emerytury – średnia podwyżka to 220 zł

Obecna regulacja naprawia ten błąd. ZUS dokona przeliczenia z urzędu, a więc zainteresowani nie muszą składać wniosków ani żadnych innych dokumentów. Wysokość emerytury zostanie ustalona tak, jakby była obliczana w maju danego roku, o ile będzie to dla ubezpieczonego korzystniejsze.

Przypomnijmy, że do ustalenia podstawy obliczenia emerytury ZUS przyjmuje kwoty zapisane na koncie i subkoncie i przemnaża je przez wskaźnik waloryzacji rocznej oraz dodatkowo waloryzacji kwartalnych. Wskaźniki dla poszczególnych lat, a także kwartałów są bardzo zróżnicowane, ale zazwyczaj te za I kw. były dotychczas dużo wyższe niż za pozostałe, a ponadto przewyższały wskaźnik waloryzacji rocznej.

– Gdy wniosek o emeryturę został złożony w czerwcu, kwoty zwaloryzowane rocznie nie były objęte waloryzacjami kwartalnymi. Kwartalnie waloryzowano tylko składki nieobjęte waloryzacją roczną i były to jedynie waloryzacje za II, III i IV kw., bez tej bardzo korzystnej za I kw. W konsekwencji emerytura osoby, która nabyła do niej prawo w czerwcu, była niższa od świadczenia kogoś, kto nabył prawo do niego w innym miesiącu – tłumaczy Grzegorz Dyjak z biura prasowego ZUS.

Kluczowa zmiana wynikająca z nowej ustawy polega na tym, że zamiast jedynie rocznego wskaźnika waloryzacji składek ZUS zastosuje sumę kwartalnych wskaźników.

– Podstawa obliczenia emerytury będzie ustalona z uwzględnieniem kwartalnej waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego według zasad przyjętych dla wniosków zgłoszonych w maju danego roku. Wysokość emerytury zostanie obliczona na dzień jej ustalenia w latach 2009–2019 – wyjaśnia Grzegorz Dyjak. Tak obliczone świadczenie będzie jeszcze następnie zwaloryzowane – zgodnie z zasadami waloryzacji rent i emerytur, które obowiązywały po dniu jego przyznania. W przypadku osoby, która przeszła na emeryturę w 2009 r., przeliczenie obejmie wszystkie waloryzacje emerytalno-rentowe, które nastąpiły w ciągu 17 lat.

Finalna wysokość emerytury lub renty rodzinnej będzie mogła być wyższa nawet o kilkaset złotych, według wyliczeń MRPiPS – średnio o 220 zł. Szacuje się, że roczny koszt wprowadzenia tej zmiany wyniesie ok. 287 mln zł.

Z symulacji przygotowanej dla DGP przez ZUS wynika, że np. kobieta, która przeszła na emeryturę w czerwcu 2009 r. i obecnie otrzymuje świadczenie w wysokości ok. 3250 zł, od stycznia uzyska podwyżkę o ok. 69 zł. Natomiast emerytura mężczyzny wyliczona w czerwcu 2019 r. i wynosząca obecnie ok. 3700 zł po Nowym Roku wzrośnie o ok. 150 zł.

Przeliczenie będzie dotyczyć wszystkich emerytur ustalonych w czerwcu w latach 2009–2029, a także rent rodzinnych po osobach, które świadczenia uzyskały w tym miesiącu.

– Ponadto w ustawie uregulowano sytuację szczególną: gdy ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny, zmarł w czerwcu i nie zdążył złożyć wniosku – wówczas renta rodzinna zostanie obliczona na podstawie hipotetycznej emerytury, jaką otrzymałby zmarły. To istotne rozszerzenie ochrony także na rodziny tych osób – podkreśla dr Katarzyna Kalata, radca prawny z Kancelarii Kalata.

ZUS ma czas na przeliczenie czerwcowych emerytur do 31 marca 2026 r., ale nowe świadczenia będą należne od 1 stycznia 2026 r., niezależnie od terminu wydania decyzji.

Nowa ustawa a wyrównania wstecz – co mogą zrobić seniorzy?

Ustawa nie przewiduje wyrównania wstecznego dla emerytów poszkodowanych przez niesprawiedliwe przepisy. MRPiPS podczas prac nad ustawą tłumaczyło, że jest tak, ponieważ świadczenia zostały obliczone zgodnie z obowiązującym wówczas prawem. Część poszkodowanych seniorów zdecydowała się jednak na dochodzenie swoich praw w sądzie, powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2023 r. (sygn. akt P 7/22). Wskazał on, że wcześniejsze przepisy w sprawie czerwcowych emerytur prowadziły do nierównego traktowania i naruszały art. 32 Konstytucji RP w związku z art. 67 ust. 1.

Prawnicy przypominają, że nowa ustawa nie umarza postępowań sądowych.

– Wręcz przeciwnie – ich znaczenie wzrasta, bo pozwalają one dochodzić praw, których ustawa nie zabezpiecza, czyli wyrównań wstecznych. W świetle orzeczenia TK sądy pracy mają pełną podstawę, by uznać, że emeryci pobierający zaniżone świadczenia przez wiele lat powinni otrzymać wyrównanie. Dlatego pozwy nie są bezprzedmiotowe – mogą zakończyć się korzystnymi rozstrzygnięciami – podkreśla dr Katarzyna Kalata.

I dodaje, że ustawa zacznie działać dopiero od 2026 r., ale nie uchyla skutków niekonstytucyjnych regulacji z lat 2009–2019.

– Wejście w życie ustawy nie zamyka drogi do dochodzenia roszczeń za przeszłość. Ponadto złożenie pozwu przed tym terminem pozwala oddzielić dwie płaszczyzny: ustawowe przeliczenie świadczenia od 2026 r. oraz sądowe dochodzenie wyrównań za lata 2009–2019. Osoby, które zdecydują się na proces, będą mogły powołać się na wyrok TK i na zasadę równości wobec prawa. To daje realną szansę na rekompensatę, choć oczywiście każdy proces będzie wymagał indywidualnej oceny – podkreśla Katarzyna Kalata. ©℗