Zasiłek macierzyński dla rodziców wcześniaków – dla kogo i na jakich zasadach

Za okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będzie on zawsze wynosił 100 proc. podstawy wymiaru. I to niezależnie od tego, czy matka wcześniej złożyła wniosek o wypłatę zasiłku łącznie za urlopy macierzyński i rodzicielski.

19 marca 2025 r. wchodzą w życie przepisy o uzupełniającym urlopie macierzyńskim, o którym szerzej pisaliśmy w poprzednim wydaniu Kadr i Płac (DGP nr 45 z 6 marca 2025 r., „Uzupełniający urlop macierzyński: dla kogo i na jakich zasadach”). Chociaż mówi się o nim, że to urlop dla rodziców wcześniaków, to skorzystają z niego także rodzice dzieci urodzonych o czasie, które musiały dłużej zostać w szpitalu lub trafiły do niego niedługo po urodzeniu. Za ten okres przysługiwał będzie pracownikom zasiłek macierzyński. Prawo do dodatkowego okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego zyskają także inni ubezpieczeni, którzy nie pozostają w stosunku pracy, a więc nie mają prawa do urlopów związanych z rodzicielstwem, a jedynie do zasiłku wypłacanego za okres analogiczny.

Uzupełniający urlop macierzyński

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 180² par. 1 kodeksu pracy (dalej: k.p.) pracownica albo pracownik ojciec wychowujący dziecko ma prawo bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego – w przypadku urodzenia dziecka:

• przed ukończeniem 28. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g – w wymiarze tygodnia za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 15. tygodnia po porodzie;
• po ukończeniu 28. tygodnia ciąży i przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży i z masą urodzeniową większą niż 1000 g – w wymiarze tygodnia za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 8. tygodnia po porodzie;
• po ukończeniu 37. tygodnia ciąży i jego pobytu w szpitalu, pod warunkiem że pobyt dziecka w szpitalu po porodzie będzie wynosił co najmniej 2 kolejne dni, przy czym pierwszy z tych dni będzie przypadał w okresie od 5. do 28. dnia po porodzie – w wymiarze tygodnia za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5. dnia do upływu 8. tygodnia po porodzie.

Jak widać, wymiar urlopu, a co za tym idzie okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego, będzie ustalany indywidualnie w zależności od długości hospitalizacji dziecka. Jednak niezależnie od tego, jak długo dziecko będzie przebywało w szpitalu, okres ten nie może przekroczyć 15 tygodni (gdy dziecko urodziło się przed ukończeniem 28. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g) i 8 tygodni – w pozostałych przypadkach.

Kodeks pracy ustala przy tym kilka reguł szczegółowych dotyczących obliczania długości tego urlopu:

• w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie przy ustalaniu wymiaru urlopu uwzględnia się wagę dziecka o najniższej masie urodzeniowej oraz okres pobytu w szpitalu dziecka najdłużej hospitalizowanego (art. 180² par. 2);
• przy ustalaniu wymiaru uzupełniającego urlopu macierzyńskiego okresy pobytu dziecka w szpitalu do upływu odpowiednio 8. albo 15. tygodnia po porodzie się sumuje. Niepełny tydzień zaokrągla się w górę do pełnego tygodnia (art. 180² par. 3).

Kodeks pracy ustanawia również reguły dotyczące wniosku o taki urlop, który pracodawca musi uwzględnić. Wniosek:

• jest składany tylko raz (zasada ogólna, od której istnieją wyjątki);
• ma postać papierową lub elektroniczną, a więc może być złożony nawet w formie SMS lub komunikatora;
• jest składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed zakończeniem korzystania z urlopu macierzyńskiego;
• zawiera termin zakończenia urlopu macierzyńskiego;
• zawiera jako załącznik zaświadczenie wydane przez szpital, w którym przebywało dziecko, oraz dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 186^8a k.p. (obecnie trwają prace nad rozporządzeniem mającym zastąpić rozporządzenie ministra rodziny i polityki społecznej z 8 maja 2023 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków).

Zasiłek macierzyński dla pracowników

Zasiłek macierzyński przysługiwał dotychczas pracownikom przebywającym na urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego (dla rodziców adopcyjnych oraz zastępczych), urlopie rodzicielskim oraz urlopie ojcowskim. Od 19 marca 2025 r. do tego katalogu dołącza także uzupełniający urlop macierzyński (art. 29a ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa; dalej: ustawa zasiłkowa).

Większość kobiet po urodzeniu dziecka składa tzw. długi wniosek zasiłkowy określony w art. 30a par. ust. 1 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim ubezpieczona – matka dziecka, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, z wyłączeniem okresu 9 tygodni przysługującego ojcu dziecka. Złożenie takiego wniosku możliwe jest także w przypadku rodziców zastępczych i adopcyjnych (art. 30a par. 2 ustawy zasiłkowej). Zgodnie z nim ubezpieczony (a więc także ojciec adopcyjny lub zastępczy), nie później niż 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka albo po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, może złożyć pisemny wniosek o wypłacenie mu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, z wyłączeniem okresu 9 tygodni przysługującego drugiemu rodzicowi dziecka.

Jeśli matka lub jedno z rodziców adopcyjnych lub zastępczych złożą taki wniosek, miesięczny zasiłek macierzyński za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego wynosi 81,5 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Jeśli nie złożą takiego wniosku, zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami k.p. jako okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego wynosi 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. W tej sytuacji zasiłek za urlop rodzicielski wynosi wówczas 70 proc. podstawy wymiaru, niezależnie od tego, czy korzysta z niego matka, czy ojciec dziecka.

Ustawodawca postanowił, że za okres odpowiadający uzupełniającemu urlopowi macierzyńskiemu zasiłek macierzyński będzie przysługiwał zawsze w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru, niezależnie od tego, czy matka lub jedno z rodziców adopcyjnych lub zastępczych złożyli tzw. długi wniosek zasiłkowy. [przykłady 1, 2]

przykład 1

• za urlop macierzyński – 81,5 proc. podstawy wymiaru;
• za uzupełniający urlop macierzyński – 100 proc. podstawy wymiaru;
• za urlop rodzicielski – 81,5 proc. podstawy wymiaru.

przykład 2

• za urlop macierzyński – 100 proc. podstawy wymiaru;
• za uzupełniający urlop macierzyński – 100 proc. podstawy wymiaru;
• za urlop rodzicielski – 70 proc. podstawy wymiaru.

WAŻNE! Oboje rodzice mogą jednocześnie pobierać zasiłek macierzyński. Jedno z nich może przebywać na uzupełniającym urlopie macierzyńskim, a drugie na urlopie rodzicielskim. Wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, niezależnie od tego, kto z niego korzysta, będzie wynosić 100 proc. podstawy wymiaru.

Nie ma przy tym przeszkód, co potwierdziło Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w stanowisku z 13 lutego 2025 r. wydanym dla DGP, opublikowanym we wspomnianym tekście „Uzupełniający urlop macierzyński: dla kogo i na jakich zasadach”, aby jedno z rodziców przebywało na uzupełniającym urlopie macierzyńskim, a drugie na urlopie rodzicielskim. [przykłady 3, 4]

przykład 3

• za urlop macierzyński – 81,5 proc. podstawy wymiaru;
• za urlop rodzicielski – 81,5 proc. podstawy wymiaru.

• za uzupełniający urlop macierzyński – 100 proc. podstawy wymiaru;
• za ewentualny urlop rodzicielski, jeśli ojciec dziecka zdecyduje się na skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze pozostałych 9 tygodni – 70 proc. podstawy wymiaru.

przykład 4

• za urlop macierzyński – 100 proc. podstawy wymiaru;
• za urlop rodzicielski – 70 proc. podstawy wymiaru.

• za uzupełniający urlop macierzyński – 100 proc. podstawy wymiaru;
• za ewentualny urlop rodzicielski, jeśli ojciec dziecka zdecyduje się na skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze pozostałych 9 tygodni – 70 proc. podstawy wymiaru.

przykład 5

• za urlop macierzyński – 81,5 proc. podstawy wymiaru;
• za uzupełniający urlop macierzyński – 100 proc. podstawy wymiaru;
• za urlop rodzicielski – 81,5 proc. podstawy wymiaru przez 56 tygodni przebywania na tym urlopie.

Zasady te mają zastosowanie także w odniesieniu do rodziców dzieci, które otrzymały zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”. Zaświadczenie to stwierdza, że dziecko cierpi na ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. Zaświadczenie to wystawia lekarz określonej w tej ustawie specjalności, tj. mający specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinach: położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii, neurologii dziecięcej, kardiologii dziecięcej lub chirurgii dziecięcej.

Zaświadczenie to uprawnia rodziców dziecka do dodatkowych 24 tygodni urlopu rodzicielskiego. Uprawnienie to dotyczy to zarówno rodziców biologicznych, jak i zastępczych oraz adopcyjnych.

W wielu przypadkach dziecko, które otrzymało takie zaświadczenie, będzie jednocześnie wcześniakiem lub przynajmniej dzieckiem długo hospitalizowanym, więc wielu rodziców nabędzie prawo do zasiłku macierzyńskiego zarówno za okres przedłużonego urlopu macierzyńskiego, jak i uzupełniającego urlopu rodzicielskiego. [przykład 5]

Zasiłek także dla zleceniobiorców i przedsiębiorców

Zasiłek macierzyński przysługuje jednak nie tylko pracownikom, ale wszystkim osobom, które podlegają ubezpieczeniu chorobowemu. O ile zasiłek macierzyński dla pracowników jest pochodną uprawnień urlopowych przysługujących na podstawie k.p., o tyle inni ubezpieczeni (zleceniobiorcy, przedsiębiorcy) nabywają prawo do zasiłku macierzyńskiego na podstawie przepisów ustawy zasiłkowej. W ich przypadku nie można bowiem mówić o „urlopach” związanych z rodzicielstwem.

I tak zgodnie z art. 29 ust. 1 tej ustawy zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

• urodziła dziecko;
• przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 14. roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia (uprawnienie to przysługuje także ojcu zastępczemu);
• przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia (uprawnienie to przysługuje także ojcu adopcyjnemu).

W przypadku osób, które nie są pracownikami, zasiłek ten będzie przysługiwał przez okres analogiczny do długości urlopu macierzyńskiego, i dalej analogicznie – także urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługującego rodzicom adopcyjnym oraz zastępczym, urlopu rodzicielskiego oraz od 19 marca 2025 r. – uzupełniającego urlopu macierzyńskiego.

Kodeks pracy przewiduje kilka przypadków, gdy urlop macierzyński, co do zasady przysługujący w pełnym wymiarze tylko matce, może być przejęty przez ojca lub inne członka najbliższej rodziny. Analogiczne przepisy dotyczące sytuacji, gdy matka nie ma statusu pracownika, są zawarte w ustawie zasiłkowej. One także ulegną zmianie od 19 marca 2025 r.

WAŻNE! Ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny może przejąć prawo do zasiłku macierzyńskiego od matki dziecka, jeśli legitymuje się ona orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, przebywa w szpitalu, porzuciła dziecko lub zmarła.

Jak wynika z art. 29 ust. 5 ustawy zasiłkowej w przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną – matkę dziecka, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, z pobierania zasiłku macierzyńskiego, po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie, zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu – ojcu dziecka albo ubezpieczonemu – innemu członkowi najbliższej rodziny. Na marginesie warto zaznaczyć, że nie ma przepisu, który precyzowałby, kogo należy zaliczyć do grona członków najbliższej rodziny.

Ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny zyskają prawo do zasiłku macierzyńskiego w powyższym przypadku, jeśli:

• uzyskali prawo do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, (od 19 marca 2025 r. także uzupełniającego urlopu macierzyńskiego) albo urlopu rodzicielskiego – w przypadku gdy ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny pozostają w stosunku pracy;
• lub przerwali działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem – w przypadku gdy ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny podlegają ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu niż stosunek pracy.

Kolejna tego rodzaju sytuacja jest przewidziana w art. 29 ust. 6 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim po wykorzystaniu przez ubezpieczoną – matkę dziecka zasiłku macierzyńskiego za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie, ubezpieczonemu – ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres, w którym ubezpieczona – matka dziecka przebywa w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem.

Zyskają oni prawo do zasiłku macierzyńskiego, jeśli:

• uzyskali prawo do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, (od 19 marca 2025 r. także uzupełniającego urlopu macierzyńskiego) albo urlopu rodzicielskiego – w przypadku gdy ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny pozostają w stosunku pracy;
• lub przerwali działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem – w przypadku gdy ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny podlegają ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu niż stosunek pracy.

W takim przypadku zasiłek macierzyński ubezpieczonej – matki dziecka przerywa się na okres, w którym z zasiłku tego korzysta ubezpieczony – ojciec dziecka albo inny ubezpieczony członek najbliższej rodziny.

Kolejną sytuacją (art. 29 ust. 7 ustawy zasiłkowej), gdy zasiłek macierzyński będzie mógł być przejęty przez ojca dziecka lub innego członka najbliższej rodziny, będzie zgon ubezpieczonej – matki dziecka. W takim przypadku zyskają oni prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres po śmierci matki, jeśli:

• uzyskali prawo do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, (od 19 marca 2025 r. także uzupełniającego urlopu macierzyńskiego) albo urlopu rodzicielskiego – w przypadku gdy ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny pozostają w stosunku pracy;
• lub przerwali działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem – w przypadku gdy ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny podlegają ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu niż stosunek pracy.

Podobnie będzie w przypadku porzucenia dziecka przez matkę (także art. 29 ust. 7 ustawy zasiłkowej). W takim przypadku ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny zyskają prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia następnego po porzuceniu dziecka, jednak nie wcześniej niż po wykorzystaniu przez nią 8 tygodni zasiłku macierzyńskiego po porodzie, jeśli:

• uzyskali prawo do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, (od 19 marca 2025 r. także uzupełniającego urlopu macierzyńskiego) albo urlopu rodzicielskiego – w przypadku gdy ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny pozostają w stosunku pracy;
• lub przerwali działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem – w przypadku gdy ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny podlegają ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu niż stosunek pracy.

Gdyby matka porzuciła dziecko przed upływem 8 tygodni po porodzie, to mimo porzucenia dziecka i tak ma prawo do zasiłku macierzyńskiego do końca 8 tygodnia po porodzie. W tym okresie, zanim ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny będą mogli przejąć prawo do zasiłku macierzyńskiego, będą mogli korzystać ze specjalnej puli zasiłku opiekuńczego określonego w art. 32a ustawy zasiłkowej.

W powyższych przypadkach przejęcia wypłaty zasiłku macierzyńskiego przez ojca dziecka lub innego ubezpieczonego członka najbliższej rodziny okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego zmniejsza się o okres wcześniejszej wypłaty tego zasiłku ubezpieczonej – matce dziecka.

Powyższe zasady mają zastosowanie także wtedy, gdy matka albo ojciec dziecka korzysta z prawa do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, uzupełniającego urlopu macierzyńskiego albo urlopu rodzicielskiego na podstawie przepisów odrębnych (np. funkcjonariusze). W takim przypadku okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego zmniejsza się o okres, przez który matka dziecka korzystała, na podstawie przepisów odrębnych, z prawa do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, (od 19 marca 2025 r. także uzupełniającego urlopu macierzyńskiego) albo urlopu rodzicielskiego.

Warto zwrócić uwagę na specjalne przypadki określone w art. 29 ust. 9 i 10 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z ust. 9 w przypadku:

• zgonu matki dziecka nieobjętej ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa albo niemającej tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem;
• porzucenia dziecka przez matkę nieobjętą ubezpieczeniem albo niemającą tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem;
• niemożności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez matkę nieobjętą ubezpieczeniem albo niemającą tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji

zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu – ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny za okres przypadający po dniu zaistnienia tych okoliczności.

Zyskają oni prawo zasiłku, jeśli:

• uzyskali prawo do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, (od 19 marca 2025 r. także uzupełniającego urlopu macierzyńskiego) albo urlopu rodzicielskiego – w przypadku gdy ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny pozostają w stosunku pracy;
• lub przerwali działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem – w przypadku gdy ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny podlegają ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu niż stosunek pracy.

Z kolei art. 29 ust. 10 ustawy zasiłkowej dotyczy sytuacji, gdy matka dziecka nieposiadająca tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym podejmuje zatrudnienie w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu – ojcu dziecka, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (od 19 marca 2025 r. także uzupełniającego urlopu macierzyńskiego) albo urlopu rodzicielskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, do wyczerpania wymiaru zasiłku, nie dłużej niż przez okres trwania zatrudnienia matki.

Wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego

Dokumenty, które musi złożyć ubezpieczony, aby otrzymać poszczególny zasiłek, są określone w rozporządzeniu ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków. Obecnie procedowana jest nowelizacja tego rozporządzenia, aby dostosować je do zmienionych przepisów wprowadzających zasiłek macierzyński także za okres odpowiadający uzupełniającemu urlopowi macierzyńskiemu.

Jak wynika z projektu rozporządzenia, dodane zostaną do niego par. 19b–19c.

Zgodnie z planowanym par. 19b dokumentami niezbędnymi do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonemu za okres ustalony przepisami k.p. jako okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, jeżeli zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego poprzedzający okres objęty wnioskiem był pobierany przez tego ubezpieczonego są złożone w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego (podpisanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo z wykorzystaniem sposobu potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych dostępnego w systemie teleinformatycznym udostępnionym bezpłatnie przez ZUS), na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS lub na adres do doręczeń elektronicznych:

• oświadczenie ubezpieczonego o braku zamiaru korzystania przez drugiego z rodziców dziecka z zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego;
• zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego uzupełniającego urlopu macierzyńskiego – w przypadku pracownika, któremu zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS;
• wniosek ubezpieczonego złożony płatnikowi zasiłku macierzyńskiego przed zakończeniem okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego – w przypadku ubezpieczonego niebędącego pracownikiem;
• zaświadczenie wydane przez szpital, o którym mowa w art. 180² par. 5 k.p. zawierające informacje o tygodniu ciąży, w którym urodziło się dziecko lub masę urodzeniową dziecka oraz informacje o okresie pobytu dziecka w szpitalu – w przypadku ubezpieczonego niebędącego pracownikiem.

Zgodnie natomiast z planowanym art. 19c rozporządzenia dokumentami niezbędnymi do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego przysługującego za okres ustalony przepisami k.p. jako okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, jeżeli zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego poprzedzający okres objęty wnioskiem był pobierany przez drugiego z rodziców dziecka, są dokumenty, o których mowa w par. 19b oraz:

• zaświadczenie płatnika zasiłku o okresie, za który zasiłek macierzyński wypłacono drugiemu z rodziców dziecka, zawierające imię, nazwisko i numer PESEL tego rodzica dziecka albo serię i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL;
• odpis skrócony aktu urodzenia dziecka albo jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez ubezpieczonego, płatnika składek albo ZUS albo
• złożone w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego (podpisanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo z wykorzystaniem sposobu potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych dostępnego w systemie teleinformatycznym udostępnionym bezpłatnie przez ZUS) na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS lub na adres do doręczeń elektronicznych oświadczenie ubezpieczonego o dacie przyjęcia dziecka na wychowanie oraz kopia wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, zawierającego datę urodzenia dziecka, z poświadczeniem sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu, lub zaświadczenia sądu opiekuńczego o wystąpieniu do sądu o przysposobienie dziecka, zawierające datę urodzenia dziecka, albo jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez ubezpieczonego, płatnika składek albo ZUS, albo
• prawomocne orzeczenie sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej albo umowa cywilnoprawna zawarta między rodziną zastępczą a starostą albo kopie tych dokumentów potwierdzone za zgodność z oryginałem przez ubezpieczonego, płatnika składek albo ZUS oraz dokument potwierdzający wiek dziecka.

Przepisy przejściowe

Podobnie jak w przypadku osób pozostających w stosunku pracy, także niektóre inne osoby ubezpieczone zyskały prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres analogiczny do tego urlopu, nawet gdy dziecko urodziło się przed wejściem w życie nowelizacji przepisów. Zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy z 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa nowelizacyjna) ubezpieczeni, którzy w dniu wejścia w życie tej ustawy są uprawnieni do korzystania lub korzystają z zasiłku macierzyńskiego za okres analogiczny do urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, mają prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres analogiczny do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. Zgodnie natomiast z ust. 2 tego artykułu zasiłek macierzyński jest przyznawany jednorazowo na wniosek złożony najpóźniej w ostatnim dniu korzystania z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu albo urlopowi na warunkach urlopu macierzyńskiego. [przykład 6]

przykład 6

Podobne prawo zyskali rolnicy, którzy tak jak osoby podlegające powszechnemu ubezpieczeniu będą mogli pobierać zasiłek macierzyński za dodatkowy okres analogiczny do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. W niektórych przypadkach nawet wtedy, gdy dziecko urodziło się przed 19 marca 2025 r. Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy nowelizacyjnej przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się także do osoby, która w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy jest uprawniona do otrzymywania zasiłku macierzyńskiego lub otrzymuje zasiłek macierzyński. Rolnicy mają jednak dłuższy termin na złożenie wniosku. Zgodnie z art. 28 ust. 2 ustawy nowelizacyjnej mogą złożyć wniosek w terminie trzech miesięcy od zakończenia okresu analogicznego do urlopu macierzyńskiego, za który pobierali zasiłek macierzyński.

Termin ten będzie obowiązywał także w odniesieniu do rolników-rodziców dzieci urodzonych po wejściu w życie nowych przepisów. Zgodnie z art. 35b art. 2a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników obowiązującym od 19 marca 2025 r. ustalenie prawa do wydłużenia okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego na okres analogiczny do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego następuje jednorazowo na wniosek osoby uprawnionej złożony w terminie trzech miesięcy od zakończenia okresu, analogicznego do urlopu macierzyńskiego, za który dana osoba pobierała zasiłek macierzyński.

Zasiłek macierzyński dla rolników za ten okres, podobnie jak za okresy analogiczne do urlopu macierzyńskiego, będzie wypłacany jako równowartość świadczenia rodzicielskiego, a więc w wysokości 1000 zł miesięcznie.

WAŻNE! Ubezpieczeni, którzy w dniu wejścia w życie ustawy (19 marca 2025 r.) pobierają zasiłek macierzyński lub mają prawo do takiego zasiłku za okres analogiczny do urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, mogą po złożeniu wniosku nabyć prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres analogiczny do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. ©℗