Resort rodziny odmiennie niż Główny Inspektorat Pracy wskazał, że urlopy i zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej i opieki nad dzieckiem do lat 14 nie są udzielane na dni kalendarzowe. Konieczna jest ponowna analiza stanowiska przez Państwową Inspekcję Pracy.

Główny Inspektorat Pracy w swoich stanowiskach z 12 kwietnia 2024 r. i 5 czerwca 2024 r., które zostały opublikowane na łamach DGP, dotyczących długości trwania absencji uznał, że w dniach kalendarzowych, czyli do godz. 23.59, rozliczane są następujące rodzaje absencji:

1) zwolnienia lekarskie (stanowisko z 12 kwietnia 2024 r.),

2) urlop macierzyński,

3) urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego,

4) urlop ojcowski,

5) urlop rodzicielski,

6) zwolnienie z tytułu opieki nad dzieckiem (analogicznie nad innym członkiem rodziny),

7) urlop bezpłatny,

8) zwolnienie od pracy z tytułu siły wyższej,

9) zwolnienie od pracy z tytułu opieki nad dzieckiem do lat 14.

Nie budzi wątpliwości pierwszych sześć absencji z powyższej listy, które możemy nazwać skrótowo zasiłkowymi, gdyż za ten czas wypłacane są zasiłki z ZUS. A przy urlopach związanych z rodzicielstwem istnieje dodatkowo przepis wskazujący, że przy udzielaniu tych urlopów tydzień urlopu odpowiada siedmiu dniom kalendarzowym (art. 1831 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy; t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 878; dalej: k.p.), a te wiadomo, że kończą się o 23.59, gdyż północ oznacza początek kolejnego dnia.

Wątpliwości budzą jednak trzy ostatnie kategorie nieobecności z powyższej listy, gdyż są to absencje wynikające z k.p., z których jedna jest bezpłatna (urlop bezpłatny), a dwie płatne przez pracodawcę (zwolnienie od pracy z tytułu siły wyższej, zwolnienie od pracy z tytułu opieki nad dzieckiem do lat 14), ale wszystkie są charakterem bliższe urlopowi wypoczynkowemu, który, jak przesądzono w orzecznictwie, powinien być udzielany na doby pracownicze, a nie na dni kalendarzowe – wyrok Sądu Najwyższego z 4 listopada 2010 r. (sygn. akt II PK 116/10, M.P.Pr. z 2011 r. nr 3, s. 145‒147). Potwierdziło to również Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, stwierdzając, że „udzielenie pracownikowi urlopu wypoczynkowego w danym dniu oznacza w praktyce udzielenie go na konkretną dobę pracowniczą i pracownik, któremu udzielono takiego urlopu korzysta z 24-godzinnego zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy w takim dniu/dobie pracowniczej” (stanowisko z 8 września 2016 r.).

Matka może przerwać urlop macierzyński, gdy dziecko trafia do szpitala
Matka może przerwać urlop macierzyński, gdy dziecko trafia do szpitala

Zobacz również

Z praktycznego punktu widzenia nielogiczne byłoby przyjmowanie, że w zależności od tego, czy pracownik złoży wniosek o urlop wypoczynkowy czy też o zwolnienie z tytułu siły wyższej lub opieki nad dzieckiem do lat 14, będzie ono raz liczone do godz. 23.59, czyli kalendarzowo, a raz na dobę pracowniczą. Mając to na uwadze, DGP zwrócił się do resortu pracy z pytaniem o te trzy kategorie absencji. Resort w odpowiedzi (stanowisko z 12 listopada 2024 r.) wyjaśnił, że uprawnienia te nie dotyczą dni kalendarzowych. Wydaje się więc, że resort przychyla się do poglądu, iż powinny być one udzielane na doby pracownicze.

Stanowisko to powinno zostać uzgodnione z Państwową Inspekcją Pracy, aby przyjąć jednogłośnie, jak powinny być liczone poszczególne absencje, co jest kontrowersyjne zwłaszcza przy pracy zmianowej. Najbardziej widoczne są absurdy stanowiska GIP z czerwca w przypadku wnioskowania o wolne w dniu, w którym zgodnie z rozkładem pracownik miał świadczyć pracę na trzeciej zmianie. [przykład]

Nie dopuszczając do stosowania absurdalnej w skutkach wykładni, trzeba mieć nadzieję na zmianę stanowiska przez GIP i przyjęcie poglądu resortu, który jest systemowo spójny i sprawiedliwy w praktyce, a także – co ważne – porządkuje podział absencji na dwie kategorie: zasiłkowe trwające do godz. 23.59 oraz kodeksowe udzielane na doby pracownicze. Redakcja DGP wystąpiła do inspekcji pracy o ponowne rozważenie tej kwestii.

Przykład

Absencja a praca planowa 22.00–6.00

Pracownik pracuje przez tydzień od poniedziałku do piątku na trzeciej zmianie w godzinach 22.00–6.00 i w piątek chciałby skorzystać z wolnego. Jeśli złoży wniosek o urlop wypoczynkowy oraz zwolnienie z tytułu opieki nad dzieckiem do lat 14, to będą one rozliczane następująco:

  • urlop zostanie udzielony na dobę pracowniczą, zgodnie z wyrokiem SN, a więc będzie trwał od 14.00 w piątek do 14.00 w sobotę, co oznacza, że do tej pory pracownikowi nie mogą zostać zlecone nadgodziny;
  • opieka nad dzieckiem do lat 14 według stanowiska GIP musiałaby zostać udzielona w wymiarze dwóch dni, gdyż pierwszy dzień kończy się o 23.59, a więc od północy do 6.00 musiałby zostać wykorzystany drugi dzień opieki, albo kuriozalnie należałoby skorzystać z opieki w godzinach i wtedy wystarczy wykorzystać 8 godzin, a zostanie nadal do wykorzystania drugie 8 godzin;
  • opieka nad dzieckiem do lat 14 według ostatniego stanowiska MRPiPS zostałaby udzielona w wymiarze jednego dnia na dobę pracowniczą, czyli trwałaby podobnie jak urlop wypoczynkowy do godziny 14.00 w dniu następnym. ©℗

Stanowisko MRPiPS z 12 listopada 2024 r.w sprawie czasu trwania absencji wynikających z kodeksu pracy

DGP Czy absencje wynikające z przepisów kodeksu pracy, tj. urlop bezpłatny, urlop opiekuńczy, zwolnienie z tytułu opieki nad dzieckiem do lat 14 z art. 188 k.p., zwolnienie z tytułu siły wyższej, są rozliczane na doby pracownicze tak jak urlop wypoczynkowy? Czy też absencje takie udzielane są na dni kalendarzowe i kończą się o 23.59?

MRIPS Przepisy Kodeksu pracy regulujące ww. uprawnienia nie wskazują, że dotyczą one dni kalendarzowych.W ocenie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ww. urlopów lub zwolnień od pracy udziela się na dni pracy, w wymiarze godzinowym, w jakim pracownik miałby pracować zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy w danym dniu (dobie pracowniczej) liczonym od momentu rozpoczęcia pracy. Wyjątkiem są przypadki udzielania zwolnień od pracy z art. 1481 oraz art. 188 Kodeksu pracy, w których na wniosek pracownika zwolnienia są udzielane godzinowo.Przedstawiając powyższe, MRPiPS podkreśla jednocześnie, że nie jest uprawnione do dokonywania powszechnie obowiązującej wykładni przepisów prawa, jak również do analizowania oraz oceny (rozstrzygania) konkretnych lub potencjalnych stanów faktycznych, a wyrażane przez resort poglądy prawne nie są wiążące dla stron stosunku pracy, inspektorów pracy oraz sądów.Organem uprawnionym do oceny prawidłowości stosowania przepisów prawa pracy przez pracodawców oraz do udzielania zainteresowanym porad prawnych w tym zakresie jest Państwowa Inspekcja Pracy, zgodnie z ustawą z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 97). Natomiast dokonywanie wykładni przepisów prawa należy do kompetencji sądów.