Do konsultacji trafiła właśnie Informacja o sytuacji osób starszych za 2023 rok. Dokument jest publikowany co roku i zawiera najważniejsze informacje na temat seniorów w Polsce. Jeden z rozdziałów jest poświęcony ich sytuacji ekonomicznej.
Jakimi sumami dysponują seniorzy?
Pierwsza informacja na temat sytuacji osób starszych została wydana w 2016 roku, a przedstawione w niej dane dotyczyły roku 2015. Wówczas dochód rozporządzalny na jedną osobę w gospodarstwach domowych zamieszkiwanych wyłącznie przez osoby starsze, w wieku 60 lat i więcej wyniósł 1791,91 zł i był o 30% wyższy niż w gospodarstwach, w skład których wchodziły wyłącznie osoby młodsze, w wieku poniżej 60 lat. Rok później było to 1828,44 zł, a w 2017 roku - 1888,76.
W kolejnych latach dochód rozporządzalny na jedną osobę w gospodarstwach domowych zamieszkiwanych wyłącznie przez osoby starsze wynosił odpowiednio:
- 2018 – 1970 zł
- 2019 – 2108,93 zł
- 2020 – 2 169,53 zł
- 2021 – 2 346,26 zł
- 2022 - 2 622,69 zł
W 2023 roku seniorzy dysponowali nominalnie najwyższą kwotą w historii. Zgodnie z wynikami reprezentacyjnego Badania budżetów gospodarstw domowych w 2023 r. przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na jedną osobę w gospodarstwach domowych wyłącznie z osobami starszymi wyniósł 3009,69 zł. Rządowe dane nie uwzględniają jednak wskaźnika inflacji.
Inflacja "zjada" dochody seniorów
Jak zwraca uwagę Bolesław Meluch, wiceprezes zarządu Krajowego Instytutu Gospodarki Senioralnej to, że kwota ta była nominalnie najwyższa w historii nie odzwierciedla sytuacji osób starszych. - Niepodawana jest przeciętna wartość nominalnego dochodu rozporządzalnego w 2015 i stopy wzrostu tego wskaźnika do roku 2023. Gdyby podano zakumulowaną stopę inflacji i stopę wzrostu tego wskaźnika, to być może można by mówić o rekordowym dochodzie rozporządzalnym, jeżeli wzrost dochodu był wyższy od poziomu inflacji. Proszę zwrócić uwagę, iż GUS podaje nominalny i realny wzrost dochodu rozporządzalnego. Należy odczytywać, iż realny wzrost uwzględnia poziom inflacji (dochód nominalny jest korygowany o inflację) - mówi i dodaje: "Nie tylko nie podano, jaka jest stopa inflacji, ale też czy wzrost nominalnego dochodu rozporządzalnego nadążał za inflacją. Jeżeli wzrost byłby wyższy niż inflacja, to dopiero wtedy można by mówić o rekordowym dochodzie rozporządzalnym".
- Według wszystkich badań dochodów gospodarstw osób starszych, przychody ich nie osiągnęły poziomu inflacji, Przyjmując, iż przeciętny dochód rozporządzalny wyniósł w 2023 roku 3000 złotych to, poglądowo stosując rządowy kalkulator dochodów rozporządzalnych, uwzględniający skumulowaną inflację w okresie 2015-2023 przeciętny dochód rozporządzalny osoby starszej wynosiłby w 2015 roku 2074,23 - tłumaczy dr Marlena Kondrat, ekspertka Krajowego Instytutu Gospodarki Senioralnej.
Dochody seniorów a minimalne wynagrodzenie
Nieco inaczej wyglądają jednak te dane zestawione z minimalnym wynagrodzeniem za pracę oraz ze średnim wynagrodzeniem w gospodarce za kolejne lata. W 2015 roku, czyli na początku przedstawiania Informacji wynosiły one odpowiednio 1970 zł i 3899,78 zł. Oznacza to, że seniorzy dysponowali budżetem w wysokości 117 proc. wynagrodzenia minimalnego i 50 proc. średniego. Osiem lat później jest to 83 proc. i 40 proc.
- Przyjmując, iż wynagrodzenie netto stanowi dochód rozporządzalny należałoby porównać tempo wzrostu minimalnego wynagrodzenia i tempo wzrostu przeciętnego dochodu rozporządzalnego w latach 2015-2023. ZUS wskazuje, iż minimalne wynagrodzenie w 2015 roku wyniosło 1750 zł., a w 2023 roku wyniosło 3600 złotych. To oznacza wzrost o 206%. Jednocześnie skumulowana inflacja w tym okresie, według kalkulatora rządowego, wyniosła 44.63% - tłumaczy dr MAarlena Kondrat. Takie samo zestawienie dotyczyłoby średniego wynagrodzenie za pracę.
Trzynasta i czternasta emerytura w budżecie seniorów
Z danych zebranych w Informacji o sytuacji osób starszych wynika, że wprowadzenie trzynastej i czternastej emerytury nie odbiło się szczególnie mocno.
- Trzynasta emerytura w 2023 roku wyniosła 1445,48 złotych. A więc 120,45 złotych „emerytury” miesięcznie. Jeżeli przeciętny dochód rozporządzalny wynosił 3000 złotych, to stanowiło to 4% tych dochodów. Tym samym jej wpływ na realne dochody rozporządzalne nie są tak istotne, jak były oceniane. Oczywiście dla tych najmniej zarabiających każde takie wsparcie może być istotne - mówi Meluch.
Z kolei czternasta emerytura w 2023 roku wyniosła 2123,50 netto dla osób, których dochody z emerytury nie przekroczyły 2250 zł brutto. Według ZUS w marcu 2023 roku 368,5. osób pobierało emeryturę minimalną – do 500 złotych. A 37,3% kobiet pobierało emeryturę poniżej 2600 złotych. - Dla tych osób tak zwana czwarta emerytura w wysokości 177 złotych netto miesięcznie miała znaczenie. I dobrze - dodaje Meluch i podsumowuje: "Nie należy zapominać, iż świadczenia takie także mają wpływ na ilość pieniądza w gospodarce, co przekłada się na Inflację. Tym samym realne świadczenie zmniejsza się, pomimo pozytywnej ogólnej oceny tych dwóch świadczeń".