Dwa ministerstwa, dwa sprzeczne projekty ustaw. Chodzi o zatrudnianie cudzoziemców

Ministerstwo Spraw Zagranicznych (MSZ) przedstawiło właśnie swoją odpowiedź na aferę wizową. Jest nią projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wyeliminowania nieprawidłowości w systemie wizowym RP. Poza regulacjami mającymi na celu zmiany w systemie wydania wiz w naszym kraju zawiera on także rozwiązania, które nie odnoszą się do kwestii pobytowych, ale dotyczą legalizacji zatrudniania cudzoziemców w Polsce. Tymczasem równolegle tej samej tematyki dotyczy przygotowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) projekt ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP (poprzedni tytuł: o dostępie cudzoziemców do rynku pracy). Nie ulega wątpliwości, że propozycje zawarte w obydwu projektach powinny być ze sobą kompatybilne. Tak jednak nie jest.

Niektóre rozwiązania zawarte w projekcie MSZ są bardzo podobne do zaproponowanych przez MRPiPS, jednak w szczegółach różnią się one tak bardzo, że ich treść jest nie do pogodzenia.

– Doszło do sytuacji, gdy dwa ministerstwa tego samego rządu przedstawiają konkurencyjne projekty ustaw, które różnią się między sobą w dość ważnych kwestiach – wskazuje Michał Wysłocki, menedżer w zespole Immigration EY, ekspert Business Centre Club.

– Rozwiązania zaproponowane przez MSZ i MRPiPS nie są spójne. Zdecydowanie widać brak współpracy na tym etapie prac legislacyjnych pomiędzy ministerstwami – potwierdza Karolina Schiffter, adwokat, partner w kancelarii PCS | Littler.

Ustawowy miszmasz

Pierwszy problem jest taki, że projekt MSZ zawiera propozycje zmian w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 475; dalej: ustawa o promocji zatrudnienia), która w części zawiera przepisy dotyczące legalności zatrudnienia obcokrajowców. Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie to, że te regulacje mają niebawem utracić moc. Równolegle bowiem do projektu ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom MRPiPS pracuje nad projektem ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia, która zasadniczo zastąpi większość przepisów ustawy o promocji zatrudnienia. Planuje się, że zmiany te wejdą w życie 1 stycznia 2025 r. Natomiast kwestie dostępu cudzoziemców do polskiego rynku pracy zasadniczo ma regulować nowa ustawa o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom.

Projekty MRPiPS są bardziej zaawansowane, jeśli chodzi o rządowe prace. Teoretycznie istnieje więc ryzyko, że po wejściu w życie tych regulacji propozycje MSZ po prostu trafią do kosza.

– Ustawa MSZ miałaby wejść w życie 1 lipca 2025 r., czyli pół roku po tym, jak według resortu pracy ma przestać istnieć ustawa, którą MSZ chce nowelizować – zauważa Michał Wysłocki. – Przedsiębiorcy oczekują, że skoro kluczowe dla tego tematu Ministerstwo Pracy tworzy nową, kompleksową ustawę, to nie będzie ona zaraz po jej wejściu w życie kwestionowana i nowelizowana według zupełnie innych założeń. Obawa o to jest realna. Tym bardziej że wciąż czekamy na publikację przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji strategii migracyjnej Polski, a to przecież dopiero ona ma wyznaczać kierunek, w jakim tworzone ma być prawo – wskazuje.

Odsyłanie w projekcie MSZ do ustawy o promocji zatrudnienia, która wkrótce ma zostać uchylona, negatywnie ocenia także Karolina Schiffter. – Jest to zaskakujące, zwłaszcza że MSZ brało udział w konsultowaniu projektu nowej ustawy dotyczącej zatrudniania cudzoziemców z odpowiedzialnym za niego MRPiPS – zaznacza ekspertka z PCS | Littler.

Problem z wykazem istotnych firm

Obydwa projekty zawierają zupełnie inne regulacje odnośnie do wykazu przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą o istotnym znaczeniu dla gospodarki narodowej, którzy mają korzystać z pierwszeństwa wydawania m.in. zezwoleń na pracę.

Projekt MRPiPS przewiduje, że minister może określić ten wykaz, natomiast w projekcie MSZ zapisano, że minister „prowadzi wykaz”.

– MSZ chce, żeby wykaz przedsiębiorców, którzy otrzymają szybką ścieżkę legalizacji pobytu i pracy cudzoziemców, był prowadzony obowiązkowo, ale żeby znalazły się w nim tylko podmioty korzystające ze wsparcia publicznego na inwestycje. Natomiast resort pracy prowadzenie wykazu uważa za fakultatywne, ale dopuszcza na tę listę wszystkie podmioty, które spełnią określone kryteria – zauważa Michał Wysłocki.

Projekt resortu pracy wskazuje przy tym całą listę takich kryteriów. Dotyczą one m.in. znaczenia działalności przedsiębiorcy dla gospodarki narodowej, przedmiotu działalności, zasięgu inwestycji, liczby inwestycji, które przyczyniły się do rozwoju gospodarki, czy potrzeb przedsiębiorcy w zakresie zatrudnienia cudzoziemców i realizowanych przez niego inwestycji.

– Dla firm jest to kwestia kluczowa – chcą możliwie szybko wiedzieć, czego się spodziewać, tzn. pod jakimi warunkami ich działalność zostanie uznana za taką, która zasługuje na priorytetową w sprawach dotyczących zatrudniania cudzoziemców – podkreśla ekspert EY.

Różne kary i terminy

Istotne rozbieżności między ministerstwami występują też w przypadku wysokości kary grzywny za powierzenie nielegalnego wykonywania pracy cudzoziemcowi. Ministerstwo Pracy (uwzględniając wniosek MSWiA) proponuje tu karę w granicach od 3 tys. do 50 tys. zł, podczas gdy MSZ „tylko” od 500 zł do 30 tys. zł. Decyzje resortów co do wysokości kar są też odmienne, gdy chodzi o inne wykroczenia.

Ponadto projekt MSZ rozjeżdża się z projektem MRPiPS również w przypadku regulacji, która określa, kiedy pracodawca musi powiadomić wojewodę o tym, że cudzoziemiec nie podjął pracy, przerwał jej wykonywanie albo ją zakończył. MSZ chce, by firma powiadamiała wojewodę o niepodjęciu pracy przez cudzoziemca już po jednym miesiącu od wydania zezwolenia na pracę (a także gdy przerwa w wykonywaniu pracy przekroczyła miesiąc lub gdy zakończył pracę wcześniej niż miesiąc przed upływem okresu ważności zezwolenia na pracę). Natomiast MRPiPS w analogicznej regulacji proponuje, by okres ten wynosił trzy miesiące.

– Paradoksalnie to Ministerstwo Pracy, a nie MSZ, patrzy na tę sprawę, uwzględniając realia systemu wizowego, czyli długi okres oczekiwania na wizę przez cudzoziemców – komentuje Michał Wysłocki.

O kwestie różnic między projektami zapytaliśmy MSZ. W odpowiedzi resort zapewnia, że projekty są ze sobą „kierunkowo” zbieżne, a decyzja co do ostatecznego kształtu przepisów zapadnie na dalszych etapach procesu legislacyjnego. ©℗