Polacy biorą "lewe" zwolnienia lekarskie na potęgę. Nawet co trzecie L4 może być wykorzystywane niezgodnie z przeznaczeniem. Dlatego też ZUS coraz częściej prowadzi kontrole wykorzystania zwolnień przez pracowników. Jeśli stwierdzi nieprawidłowości, sypią się kary. Co grozi za "lewe" L4? Jak przygotować się na wizytę kontrolerów?
- Polacy biorą "lewe" zwolnienia lekarskie na potęgę
- Jak wygląda kontrola zwolnienia lekarskiego przez ZUS?
- Obowiązki pracownika na zwolnieniu lekarskim
- Kontrola pracodawcy – jak wygląda i jakie ma skutki?
- Kary za nadużycia zwolnień lekarskich
Coraz częściej ZUS przeprowadza kontrole pracowników na zwolnieniach lekarskich, aby zweryfikować zasadność L4 oraz sposób jego wykorzystywania. Każdy pracownik korzystający z takiego zwolnienia powinien znać zasady i potencjalne kary za nadużycia. Sprawdź, co grozi za „lewe” L4 oraz jak wyglądają kontrole prowadzone przez ZUS i pracodawcę.
Polacy biorą "lewe" zwolnienia lekarskie na potęgę
Według danych, w 2023 roku Polacy pobrali aż 27 milionów zwolnień lekarskich. Firma Conperio, specjalizująca się w zarządzaniu absencjami chorobowymi, przeprowadziła w tym okresie 30 tysięcy kontroli, z których wynika, że ponad jedna trzecia zwolnień była nadużywana.
Zgodnie z przepisami, Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo kontrolować zasadność i sposób wykorzystywania zwolnień lekarskich. Kontrole mają na celu przeciwdziałanie nadużyciom związanym z niezgodnym wykorzystywaniem L4. Podstawą prawną do takich działań jest ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych.
Jak wygląda kontrola zwolnienia lekarskiego przez ZUS?
W 2023 roku ZUS skontrolował ponad 450 tysięcy zwolnień lekarskich, z czego zakwestionowano około 29 tysięcy, co pozwoliło zaoszczędzić 29 milionów złotych. ZUS przeprowadza dwa rodzaje kontroli zwolnień lekarskich:
- Kontrola orzekania: lekarz orzecznik ZUS może sprawdzić, czy zwolnienie zostało wystawione na podstawie rzeczywistej choroby. Może wezwać pacjenta na dodatkowe badanie lub przejrzeć jego dokumentację medyczną. Jeśli uzna, że nie ma podstaw do kontynuacji zwolnienia, wystawi decyzję o skróceniu okresu niezdolności do pracy.
- Kontrola prawidłowego wykorzystania L4: pracownicy ZUS sprawdzają, czy pracownik przestrzega zaleceń lekarskich i nie podejmuje działań, które mogą opóźniać powrót do zdrowia, np. pracy zarobkowej czy podróży. Kontrola odbywa się zwykle w miejscu pobytu chorego, zgodnie z adresem podanym na zwolnieniu.
Obowiązki pracownika na zwolnieniu lekarskim
Pracownik ma kilka kluczowych obowiązków w czasie trwania zwolnienia:
- Podanie prawidłowego adresu pobytu: ZUS oraz pracodawca kontrolują pracownika pod adresem wskazanym na L4. Jeśli miejsce pobytu ulegnie zmianie, np. w razie wyjazdu do rodziców, należy poinformować o tym ZUS i pracodawcę w ciągu trzech dni.
- Współpraca podczas kontroli: pracownik musi umożliwić kontrolerom dostęp do miejsca pobytu i udzielić niezbędnych wyjaśnień. Jeśli kontrolerzy ZUS nie zastaną pracownika pod adresem wskazanym na zwolnieniu, pracownik musi przedstawić wyjaśnienia. Brak współpracy może prowadzić do cofnięcia zasiłku.
- Unikanie nadużyć: wszelkie działania niezgodne z celem zwolnienia, takie jak remonty, dodatkowa praca zarobkowa czy wyjazdy, mogą być uznane za nadużycie L4.
Kontrola pracodawcy – jak wygląda i jakie ma skutki?
Pracodawcy, którzy zatrudniają przynajmniej 20 pracowników, mają prawo do kontrolowania zwolnień lekarskich swoich pracowników. W ramach tych uprawnień mogą:
- Osobiście kontrolować pracowników: pracodawca ma prawo odwiedzić pracownika w jego miejscu zamieszkania, aby sprawdzić, czy zwolnienie jest wykorzystywane prawidłowo.
- Delegować upoważnionego pracownika do kontroli: może to być inny pracownik firmy, który działa na podstawie upoważnienia pracodawcy.
- Zgłosić wniosek o kontrolę do ZUS: pracodawca może poprosić ZUS o przeprowadzenie kontroli pracownika.
Kary za nadużycia zwolnień lekarskich
Konsekwencje nadużywania zwolnień lekarskich mogą być dotkliwe, zarówno dla pracownika, jak i lekarza wystawiającego L4:
- Utrata zasiłku chorobowego: jeśli ZUS uzna, że zwolnienie zostało niewłaściwie wykorzystane, może cofnąć wypłatę zasiłku chorobowego i zażądać jego zwrotu.
- Zwolnienie dyscyplinarne: pracodawca ma prawo zwolnić pracownika w trybie natychmiastowym, jeśli uzna, że pracownik naruszył podstawowe obowiązki pracownicze, np. pracował zarobkowo podczas L4.
- Kary dla lekarza: ZUS może nałożyć sankcje również na lekarza, który wystawił „lewe” zwolnienie, w tym cofnąć uprawnienia do wystawiania zwolnień lekarskich lub skierować zawiadomienie do prokuratury.
Jak unikać problemów z ZUS i pracodawcą?
Aby uniknąć problemów z ZUS i pracodawcą podczas zwolnienia lekarskiego, należy pamiętać o kilku ważnych kwestiach:
- Przestrzegaj zaleceń lekarskich: nie wykonuj prac, które mogą utrudniać powrót do zdrowia.
- Podaj prawidłowy adres pobytu: zgłoś każdą zmianę miejsca pobytu w czasie choroby do ZUS i pracodawcy.
- Współpracuj podczas kontroli: umożliw kontrolerom ZUS lub pracodawcy przeprowadzenie wizyty kontrolnej.
Ścisłe przestrzeganie przepisów pomoże uniknąć kłopotów i zapewni szybki powrót do zdrowia bez konsekwencji prawnych.