Kontrolą trzeźwości można objąć wszystkich zatrudnionych w firmie

Nowe przepisy powalają badać grupę pracowników, ale nie ma przeszkód, aby za grupę uznać wszystkich zatrudnionych. Także tych pracujących na stanowiskach administracyjno-biurowych

Jedną z wątpliwości, które mogą budzić nowe przepisy kodeksu pracy dotyczące badania pracowników na obecność alkoholu i innych substancji w organizmie, jest to, kogo pracodawcy mogą objąć taką kontrolą. O ile wydaje się to oczywiste w przypadku osób zatrudnionych na stanowiskach takich jak kierowca lub operator maszyn, to powstaje pytanie o możliwość zbadania pracowników administracyjno-biurowych. Zgodnie z nowymi przepisami podstawową przesłanką upoważniającą pracodawcę do kontroli trzeźwości pracowników jest zapewnienie ochrony życia lub zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia. Uprawnienie, które otrzymał pracodawca, koresponduje z jego zobowiązaniem do zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Niewątpliwie osoby pod wpływem alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu mogą stanowić potencjalne zagrożenie dla zdrowia lub życia pozostałych pracowników. Substancje te oddziałują na stan fizjologiczny człowieka niezależnie od zajmowanego stanowiska. Dlatego przepisy nie ustanawiają ograniczeń co do stanowisk pracy, które kontrolować może pracodawca, zarówno gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się w pracy w stanie po użyciu takiego środka lub zażywał takie środek w pracy, jak i prewencyjnie.

Nie można więc z góry założyć, że z kontroli trzeźwości wyłączeni są pracownicy zajmujący stanowiska administracyjno-biurowe lub zarządzające w zakładzie pracy. Potwierdzeniem takiego założenia jest to, że pracownicy ci mogą swobodnie przemieszczać się po terenie zakładu pracy, przechodząc przykładowo również przez części produkcyjne. Z łatwością możemy wyobrazić sobie kadrową, która w celu uzupełnienia przez magazyniera brakującego podpisu pod aneksem do umowy o pracę wchodzi na teren magazynu i zostaje potrącona przez wózek widłowy. W wyniku przeprowadzonego postępowania powypadkowego okazuje się, że znajdowała się pod wpływem środka działającego podobnie do alkoholu. Środki te są praktycznie nie do wykrycia wyłącznie poprzez wizualne oględziny pracownika w momencie wejścia na teren zakładu pracy. Możliwość przeprowadzenia prewencyjnej kontroli pracowników administracyjno-biurowych, w tym naszej przykładowej kadrowej, może zapobiec takiemu zdarzeniu. Pracodawca zrealizuje tym samym swój obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych warunków pracy, chroniąc poprzez kontrolę trzeźwości ich zdrowie i życie.

Oczywiście zawsze mogą pojawić się głosy, że nie w każdym zakładzie pracy są części produkcyjne, w których pracujące urządzenia mogą zagrażać zdrowiu i życiu pracowników nieprzeszkolonych, gdyż incydentalnie pojawiających się w tym miejscach. Należy mieć jednak na uwadze, że potencjalne zagrożenie dla zdrowia lub życia nie jest związane wyłącznie z produkcją. Nasza przykładowa kadrowa może spaść z drabiny nieprzekraczającej wysokości 1 m podczas odkładania do archiwum akt osobowych pracownika. Przyczyną upadku, a co za tym idzie powstałego urazu, może być pozostawanie przez nią pod wpływem alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu. Może również pomylić się w obliczeniach i wypłacić pracownikom kilkukrotnie wyższe wynagrodzenie za pracę, którego pracodawca będzie musiał dochodzić na drodze sądowej, bez dobrowolnej zgody pracownika na zwrot.

Podsumowując, niewątpliwie należy uznać, że także pracownicy administracyjno-biurowi są zobligowani poddać się kontroli trzeźwości, w tym prewencyjnej, jeżeli taką kontrolę wprowadzi pracodawca, z uwagi na potencjalną możliwość zagrożenia zdrowia lub życia lub mienia podczas pozostawania pod wypływem tych substancji. Aby było to dopuszczalne, pracodawca zobligowany jest do określenia w regulaminie kontroli trzeźwości oraz na obecność środków działających podobnie do alkoholu grupy lub grup pracowników podlegających kontroli.

Zasady można różnicować

Ponadto należy zwrócić uwagę, że mimo iż nowe przepisy wskazują na konieczność określenia grupy (grup) pracowników, która może być objęta badaniami, to nie ma przeszkód prawnych, aby jako grupę traktować wszystkich pracowników pracodawcy. Na grupy pracowników należy patrzeć pod kątem zasadności wprowadzenia badania. Jak wskazano powyżej, jest nią zapewnienie ochrony życia lub zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia. Odmienne uznanie prowadziłoby do konieczności wykluczenia jakiejś grupy pracowników z możliwości badania wyłącznie dlatego, że musielibyśmy pracowników dzielić na grupy, z których co najmniej jedna nie byłaby objęta badaniami (aby zachować podział na grupy).

Określenie grup pracowników objętych badaniem jest natomiast szczególnie istotne w przypadku wprowadzenia kontroli prewencyjnej, która swoim zakresem może nie obejmować wszystkich pracowników, jeżeli taka będzie decyzja pracodawcy. Dla różnych grup pracowników pracodawca może też prowadzić różne zasady badań prewencyjnych, np. różną częstotliwość.

Zasadne jest oddzielne szczegółowe uregulowanie zakresu, czasu i częstotliwości kontroli prewencyjnej oraz kontroli podjętej w wyniku uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się w pracy w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie pracy lub stawił się w pracy po użyciu środków działających podobnie do alkoholu lub spożywał takie środki w czasie pracy. W szczególności w odniesieniu do kontroli prewencyjnej sugeruje się wprowadzenie zapisu wskazującego, że kontrola prewencyjna może:

• obejmować wszystkie grupy pracowników,
• być przeprowadzana w określonych okresach czasu w tygodniu,
• obejmować określoną liczbę pracowników wskazanych przez pracodawcę lub wedle momentu stawienia się w pracy,
• być przeprowadzana przed rozpoczęciem pracy lub w trakcie pracy pracownika,
• być powtarzana wobec danego pracownika nie częściej niż raz na dwa tygodnie, chyba że badanie u tego pracownika wykazało na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości lub stan po użyciu środków działających podobnie do alkoholu - w takim przypadku pracownik może zostać objęty kolejną kontrolą.

Każdy pracownik

Warto szerzej jeszcze wspomnieć o samej przesłance przeprowadzania badania trzeźwości i badania na obecność innych środków działających podobnie do alkoholu. Zgodnie z nowymi przepisami można je przeprowadzać, o ile jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia lub zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia. Jeżeli nie zachodzi konieczność ochrony tych dóbr, to co do zasady pracodawca nie będzie miał możliwość prowadzenia kontroli czy to w ramach kontroli prewencyjnej, czy też w przypadku uzasadnionego podejrzenia. Pozostanie mu jedynie możliwość wezwania policji, jeżeli będzie miał uzasadnione podejrzenie co do trzeźwości pracownika czy też pozostawania pod wpływem środków działających podobnie do alkoholu.

Jednak należy zauważyć, że podejmowanie jakichkolwiek czynności zawodowych pod wpływem alkoholu lub tym podobnych środków jest naganne. Trudno więc sobie wyobrazić sytuacje, w których nietrzeźwość pracownika nie będzie stanowiła jednocześnie zagrożenia dla życia i zdrowia zarówno samego pracownika, jak i innych osób, a także mienia. W końcu zarówno alkohol, jak i podobne środki zakłócają funkcjonowanie organizmu, zaburzają czynności poznawcze i w konsekwencji nie pozwalają na pełną kontrolę organizmu przez pracownika. Wpływ tych substancji jest różny u różnych osób. Oczywiście poziom zagrożenia zależy od charakteru wykonywanych czynności, rodzaju działalności prowadzonej w zakładzie pracy itp. Nie sposób jednak wykluczyć z takiego ryzyka jakichkolwiek pracowników tylko dlatego, że wykonują takie, a nie inne czynności. Nie można bowiem rozpatrywać trzeźwości w oderwaniu od środowiska pracy otaczającego pracownika. Z tej perspektywy należy zatem uznać, że powyższe przesłanki będą miały zastosowanie do każdej organizacji i do każdego pracownika. ©℗

Dwa tygodnie od publikacji