Rodzic przebywający na urlopie wychowawczym ma prawo łączyć obowiązki domowe z aktywnością zawodową. Może w tym czasie dorabiać lub się dokształcać. Jest też chroniony przed zwolnieniem.
Czy można przerwać wychowawczy?
Pracownik jest w trakcie 2-letniego urlopu wychowawczego. Składając wniosek o jego udzielenie, planował sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem do czasu, gdy będzie ono mogło iść do przedszkola. Niestety żona pracownika straciła pracę i teraz on będzie musiał zarabiać. Czy możliwy jest powrót do firmy z powodu przerwania urlopu wychowawczego?
Pracownik może przerwać urlop wychowawczy i wrócić wcześniej do pracy. Ustawa przewiduje dwa scenariusze. Zgodnie z pierwszym pracownik ustala z pracodawcą warunki i termin ponownego podjęcia obowiązków. W takim przypadku jeżeli firma wyrazi zgodę, powrót z urlopu może się odbyć nawet z dnia na dzień. Wszystko jednak zależy od tego, czy pracodawca będzie gotowy i będzie mógł szybko przygotować np. stanowisko pracy dla dodatkowej osoby.
Jeśli jednak pracodawca nie godzi się na szybki powrót do pracy pracownika, ten będzie musiał czekać co najmniej 30 dni ze wznowieniem pracy. Zgodnie z przepisami pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy, najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia zajęcia.
Ustawodawca przewidział też możliwość wycofania decyzji o skorzystaniu z urlopu wychowawczego przed jego rozpoczęciem. Pracownik może wycofać wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu, składając pracodawcy pisemne oświadczenie w tej sprawie.
Podstawa prawna
Art. 1863 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Par. 5 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 19 września 2013 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz.U. z 2013 r. poz. 1139).
Czy na wychowawczym wolno dorabiać
Pani Urszula przebywa na wychowawczym. Otrzymała jednak propozycję dorabiania jako opiekunka osoby starszej. Chodzi o robienie zakupów, pomoc w codziennym funkcjonowaniu. Takie obowiązki zajmą jej najwyżej 2–3 godz. dziennie. Czy taka forma aktywności jest możliwa i nie będzie kwestionowana przez szefa?
Rodzic może w czasie urlopu wychowawczego pozostawać w aktywności zawodowej. Może więc pracować u obecnego czy innego pracodawcy albo podjąć inną pracę zarobkową. Nie ma też przeszkód, by czas opieki wykorzystał na podnoszenie swoich kwalifikacji poprzez udział w szkoleniach czy innych formach nauki. Musi jednak pamiętać, by te aktywności nie wyłączyły możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. W przypadku gdy pracodawca ustali, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, może wezwać go do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie później niż po upływie 3 dni od dnia wezwania. Tak samo może postąpić przełożony, gdy stwierdzi, że z urlopu wychowawczego korzystają w tym samym czasie oboje rodzice. Oczywiście dotyczy to sytuacji, gdy rodzice wykorzystują wspólnie urlop wychowawczy ponad dopuszczalny limit.
Podstawa prawna
Art. 1862 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Czy brak współpracy rodziców blokuje urlop
Pani Dominika ma zamiar skorzystać z urlopu wychowawczego. W kadrach poinformowano ją, że do wniosku musi załączyć oświadczenie ojca dziecka m.in. o braku zamiaru korzystania w planowanym terminie z takiego urlopu. Niestety ojciec jej dziecka wyjechał za granicę i unika kontaktów, co praktycznie uniemożliwia uzyskanie od niego wymaganego dokumentu. Czy oznacza to, że nie będzie mogła skorzystać z urlopu?
Przeszkody w uzyskaniu załączników do wniosku o urlop wychowawczy nie zawsze pozbawiają rodzica możliwości skorzystania z przysługującego mu prawa do opieki nad dzieckiem. Generalnie jednak ustawodawca oparł się na zasadzie, zgodnie z którą rodzice kooperują ze sobą, by ich dziecko miało zapewnioną opiekę. Dlatego przewidział rozwiązanie, zgodnie z którym do wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego dołącza się pisemne oświadczenie drugiego rodzica lub opiekuna dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku. Czasem jednak z różnych względów uzyskanie takiego oświadczenia jest wykluczone. W związku z tym w przepisach znalazła się furtka, dzięki której możliwe jest skorzystanie z urlopu m.in. także w sytuacji, gdy kontakt z drugim rodzicem jest niemożliwy lub utrudniony.
W takim przypadku pracownik ubiegający się o urlop wychowawczy musi do wniosku dołączyć dokumenty lub pisemne oświadczenie, potwierdzające, że zachodzą niedające się usunąć przeszkody do uzyskania pisemnego oświadczenia drugiego rodzica.
Ponadto oświadczenie, o którym mowa, nie jest wymagane w razie ograniczenia albo pozbawienia drugiego rodzica władzy rodzicielskiej, a także w razie ograniczenia albo zwolnienia z opieki drugiego opiekuna dziecka.
Podstawa prawna
Par. 2 ust. 3 pkt 3 i par. 2 ust. 4 pkt 3 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 19 września 2013 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz.U. poz. 1139).
Czy tata i mama mogą iść razem na urlop
Pan Leszek ma dwójkę bliźniaków. Chłopcami obecnie zajmuje się ich mama, wykorzystując w tym celu urlop wychowawczy. Niestety jeden z nich wymaga zabiegu operacyjnego i rehabilitacji. Z tych powodów ojciec musi pomóc małżonce. Czy może w związku z tym także wystąpić do swojego pracodawcy o urlop wychowawczy?
Kodeks pracy pozwala na jednoczesne korzystanie z urlopu wychowawczego przez obydwoje rodziców czy opiekunów dziecka. Jednak osoby te mogą korzystać z niego wspólnie przez okres nieprzekraczający 4 miesięcy. Należy pamiętać, że zmienione przepisy k.p. wprowadziły nieprzenoszalną część urlopu wychowawczego, czyli taką, która przysługuje każdemu z rodziców i której nie można oddać, czy przenieść na drugiego. Wynosi ona miesiąc zarówno dla matki, jak i ojca dziecka. Oznacza to, że aby wykorzystać cały 36-miesięczny wymiar urlopu wychowawczego, muszą na nim przebywać oboje rodzice. W ten sposób ustawodawca chce wymusić podział obowiązków rodzicielskich między ojca i matkę. Oczywiście należy pamiętać, że nie jest tak, iż każdemu z rodziców przysługuje 36-miesięczna pula urlopu wychowawczego. Ten wymiar muszą między sobą podzielić rodzice lub opiekunowie dziecka. Dla wymiaru urlopu nie ma także znaczenia liczba dzieci urodzonych i wychowywanych przez rodzinę.
Podstawa prawna
Art. 186 par. 4 i par. 8 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Czy jest limit pracy w obniżonym wymiarze
Pani Klaudia chce połączyć prawo do opieki nad dzieckiem z pracą zawodową. W tym celu ma zamiar zamiast korzystać z wychowawczego, wrócić do pracy na część etatu i skorzystać z ochrony przed zwolnieniem z pracy. Czy jest jakiś limit czasowy, w jakim rodzic uprawniony do wychowawczego może pracować w obniżonym wymiarze czasu pracy?
Osoba uprawniona do urlopu wychowawczego może przez cały przysługujący jej wymiar tego świadczenia korzystać z możliwości pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. Należy pamiętać, że pracownik uprawniony do wychowawczego nie może obniżyć sobie czasu pracy w dowolnym wymiarze. Zgodnie z przepisami osoba taka może wnioskować o obniżenie czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru. Wniosek w tej sprawie należy złożyć na dwa tygodnie przed planowanym rozpoczęciem zajęcia. Nie musi on zawierać uzasadnienia i musi być uwzględniony przez przełożonego.
Skorzystanie z możliwości pracy na część etatu przez osobę uprawnioną do wychowawczego skutkuje objęciem jej ochroną przed zwolnieniem. Jednak nie trwa ona przez cały okres urlopu wychowawczego. Ustawodawca postanowił, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika urlopu do urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.
W tym czasie rozwiązanie umowy jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika np. z powodu ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych.
Podstawa prawna
Art. 1867 i art. 1868 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Czy urlop wychowawczy anuluje zwolnienie
W zakładzie, w którym zatrudniony jest pan Roman, trwają zwolnienia. W ich ramach wręczono mu wypowiedzenie. Czy jeśli pójdzie na wychowawczy, to będzie ono cofnięte?
Skorzystanie z urlopu wychowawczego po wręczeniu wypowiedzenia nie czyni tej czynności bezskuteczną. Owszem, pracownik będzie mógł skorzystać z urlopu w czasie biegu okresu wypowiedzenia umowy o pracę, ale gdy dobiegnie on końca, pracownik straci zatrudnienie. Inaczej wygląda ochrona pracownika, który przebywa na urlopie albo złożył już wniosek o jego udzielenie. Ustawodawca postanowił bowiem, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę, w okresie od dnia złożenia wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia jego zakończenia. Od tej generalnej zasady są jednak wyjątki. Rozwiązanie umowy w tym czasie jest dopuszczalne w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Dodatkowo osoba na wychowawczym może stracić pracę także w sytuacji, gdy pracodawca dokonuje redukcji zatrudnienia na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych. Dzieje się tak, mimo że w kodeksie pracy ta możliwość nie została wymieniona. O takiej opcji zwolnienia rodzica korzystającego z wychowawczego przesądził Sąd Najwyższy.
W uchwale z 15 lutego 2006 r. SN, udzielając odpowiedzi na pytanie prawne uznał, że art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 ze zm.) może stanowić podstawę rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem w okresie urlopu wychowawczego także w sytuacjach, gdy nie zachodzą przesłanki przewidziane w art. 1861 par. 1 zdanie drugie k.p, czyli upadłość lub likwidacja pracodawcy.
Podstawa prawna
Art. 1861 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Uchwała SN z 15 lutego 2006 r., sygn. akt II PZP 13/05.