Osoba, która straciła pracę i zarejestruje się w powiatowym urzędzie pracy, uzyskuje status osoby bezrobotnej i nabywa szereg uprawnień. Jakie jest 5 podstawowych praw bezrobotnego, dowiesz się tutaj>> Osobie bezrobotnej są więc z budżetu opłacane składki na ubezpieczenie zdrowotne, uprawniające do korzystania z darmowej opieki medycznej. Otrzymuje ona też zasiłek dla bezrobotnych - o ile nowy bezrobotny udokumentuje, że przez co najmniej 365 dni w okresie 18 miesięcy poprzedzających rejestrację wykonywał pracę, która skutkowała odprowadzaniem składek w odpowiedniej wysokości. Co dokładnie zalicza się do okresu uprawniającego do zasiłku, przeczytasz tutaj>> Zasiłek jest przyznawany na okres 6 lub 12 miesięcy, i do 31 maja 2017 roku wynosi 831,10 zł (przez pierwsze 3 miesiące).
Kiedy tracisz status bezrobotnego? Osoba bezrobotna może jednak utracić status bezrobotnego, jeśli nie stawi się w urzędzie pracy w wyznaczonym terminie i nie powiadomi w ciągu do 7 dni o uzasadnionej przyczynie swojego niestawiennictwa. Starosta może pozbawić wtedy statusu bezrobotnego na okres 120, 180 lub 270 dni (w zależności od liczby ominiętych spotkań w PUP), liczonych od dnia niestawienia się w urzędzie.
Ponadto bezrobotny straci status bezrobotnego albo prawo do zasiłku, jeśli w ciągu 7 dni o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub pozarolniczej działalności nie powiadomi o tym urzędu pracy. Bezrobotny musi zresztą poinformować PUP także o zaistnieniu każdych okoliczności powodujących utratę statusu bezrobotnego lub zasiłku.
Wykluczona jest więc nie tylko umowa o pracę czy własna działalność gospodarcza. Bezrobotny nie może podejmować jakiegokolwiek zatrudnienia, bowiem "inna praca zarobkowa" to po prostu wykonywanie pracy na podstawie umowy-zlecenia czy umowy o dzieło. Zarejestrowana w urzędzie osoba nie może również pobierać zasiłku stałego z pomocy społecznej ani świadczenia pielęgnacyjnego. Zobacz, kiedy od umowy o dzieło trzeba odprowadzić składki na ZUS>>
Bezrobotny, który próbuje dorabiać i nie informuje o tym fakcie urzędu, popełnia wykroczenie zagrożone karą grzywny nie niższą niż 500 zł.
Co więcej - osoba bezrobotna, która jednocześnie pobierała zasiłek i uzyskiwała wynagrodzenie, może być zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Bezrobotny ma 14 dni od dnia doręczenia decyzji na zwrot otrzymanego świadczenia wraz z zaliczką na podatek dochodowy od tego świadczenia oraz składką na ubezpieczenie zdrowotne. Zmiana przepisów od 2017: Zobacz, jak długo ZUS może żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń>>
Z jakich źródeł bezrobotny może uzyskiwać przychody? Natomiast osoba bezrobotna może bez ograniczeń czerpać zyski ze środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, w tym na kontach oszczędnościowych i na lokatach terminowych. Nie ma przy tym znaczenia, jak duże środki zgromadził w banku bezrobotny i jak wysokie osiąga z tego tytułu przychody.
Natomiast handel akcjami lub zarabianie na odsetkach od obligacji korporacyjnych jest już ograniczone - zyski bezrobotnego nie mogą miesięcznie przekraczać połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę, czyli obecnie 1000 zł. Wyższa pensja minimalna w 2017 r. to także nowe stawki płacowe>> Do połowy płacy minimalnej bezrobotny może również uzyskiwać inne dochody, na przykład z praw autorskich.