W tym roku, w ramach programu Erasmus+, na kształcenie i szkolenia zawodowe przewidziane jest prawie 42 mln euro. To o 5 mln euro więcej niż w roku poprzednim. Po środki mogą sięgać różne instytucje, w tym samorządy, którym zależy na podniesieniu jakości edukacji.

Zdecydowana większość budżetu - 35 mln euro - zostanie przeznaczona na dofinansowanie projektów zagranicznych staży i praktyk dla uczniów i nauczycieli szkół zawodowych. Pozostałe 7 tys. euro jest na sfinansowanie współpracy instytucjonalnej szkół, samorządów i pracodawców. Na 23 lutego przypada najbliższy termin składania wniosków. Kolejny ustalono na 23 marca.
Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji szczególnie zachęca samorządy do składania wniosków do Akcji 2 „Partnerstwa małej skali”. To bowiem szansa na rozwinięcie współpracy z samorządem z innego kraju w obszarze edukacji, kształcenia i szkolenia zawodowego. Celem projektu jest wypracowanie i transfer innowacji dla zapewnienia wysokiej jakości kształcenia, a także wymiana dobrych praktyk. Jest nim też zdobywanie doświadczenia we współpracy międzynarodowej oraz dążenie do zmiany charakteru pracy instytucji na bardziej międzynarodowy. Czas trwania projektu wynosi od 6 do 24 miesięcy. Budżet może sięgnąć 30 tys. lub 60 tys. euro. Wybór jego wysokości odbywa się na etapie wypełniania wniosku o dofinansowanie projektu. Na budżet składają się zaplanowane i opisane we wniosku działania.
Sposób na finansowanie
Zgodnie z obowiązującym prawem za zapewnienie warunków do realizacji działań edukacyjnych przez szkoły odpowiadają władze lokalne. Do ich zadań należy nie tylko decydowanie o tym, jak wygląda sieć organizacyjna podległych im szkół, ale też zabezpieczenie ich potrzeb finansowych w zakresie zarówno bazy dydaktycznej, jak i zaplecza infrastrukturalnego, co ma wpływ na jakość kształcenia. Podstawowym źródłem funduszy na ten cel jest subwencja oświatowa. Ta jednak z każdym rokiem starcza na coraz mniej. Wymagania w zakresie oświaty natomiast rosną. Szczególnie ważne staje się w związku z tym doskonalenie zawodowe nauczycieli, ale też odbudowa szkolnictwa zawodowego. To ostatnie bowiem jest szansą na przyciągnięcie na lokalny rynek nowych pracodawców, co z kolei wpłynie pozytywnie gospodarczo, ekonomicznie i turystycznie. Nowe firmy to bowiem nowe miejsca pracy, które zachęcają nie tylko do pozostania przez dotychczasowych mieszkańców w mieście czy powiecie, ale też przyciągają nowych, na czym zyskuje lokalny budżet. Dlatego tak ważne staje się dla samorządów poszukiwanie innych źródeł finansowania.
Tymczasem środki dostępne w ramach projektów Erasmus+ umożliwiają nie tylko doskonalenie zawodowe nauczycieli, lecz także uczniów. A wszystko to odbywa się za granicą, co dodatkowo wpływa na prestiż i wizerunek szkoły oraz gminy na terenie, na którym się ona znajduje. W pierwszej edycji programu Erasmus+, przypadającej na lata 2014-2020, na zagraniczne staże i praktyki wyjechało za jego pośrednictwem 100 tys. uczniów. Oprócz tego 7 tys. nauczycieli podnosiło swoje kompetencje za granicą.
Erasmus+ w praktyce
Zarówno założenia, jak i zasady programu Erasmus+ określają, że z jego oferty mogą skorzystać przede wszystkim instytucje działające w obszarze edukacji. W związku z tym wnioskodawcami zdecydowanie częściej są placówki oświatowe niż ich organy prowadzące. Nie oznacza to jednak, że jednostki samorządu terytorialnego nie włączają się w te przedsięwzięcia. Mogą pełnić istotną funkcję wspierającą - w kwestiach nie tylko administracyjno-finansowych, ale także merytorycznych, przede wszystkim w obszarach, które pozostają w sferze kompetencji organów prowadzących (takich jak rozwój kadr czy strategia rozwoju instytucjonalnego szkół). To do jednostek samorządu należy także ostateczna decyzja o rozpoczęciu danego projektu.
Przykładem jest Białystok, gdzie beneficjentem programu Erasmus+ jest Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących z Oddziałami Integracyjnymi im. Stanisława Staszica. Zorganizował działania pod nazwą „Młodzieżowy klub e-sportowy”, w ramach których odbywały się zajęcia przy użyciu googli VR oraz symulatora jazdy samochodem, zajęcia z obsługi drukarki 3D, związane z cyberbezpieczeństwem i cyberprzemocą oraz z programowania, na których były poruszane tematy związane m.in. z technikami zarządzania czasem oraz technikami uczenia się. Miał też miejsce turniej online w grze CS:GO. W przedsięwzięciu mógł wziąć udział każdy zainteresowany uczeń. Działania wsparło też miasto. Wyłożyło bowiem 250 tys. zł na stworzenie świetlicy e-sportowej. Mowa nie tylko o pracach remontowo-budowlanych, ale też zakupie komputerów i sprzętu IT, sprzętu fotograficznego i wideo, mebli oraz tablic i projektorów. Świetlica pozwoli na kontynuowanie oraz rozszerzenie działań związanych z wprowadzaniem e-sportu do procesu edukacyjnego. Będzie miejscem potwierdzania kompetencji zdobytych w projekcie przez grupę lokalnych pracodawców i przedstawicieli szkół, czyli stanie się ośrodkiem szkoleniowym i egzaminacyjnym.
Po pieniądze z Erasmus+ sięgnął też powiat ostródzki, który sfinansował w ten sposób projekt dla 46 uczniów ze szkół ponadgimnazjalnych, kształcących się w zawodach technik informatyk, technik hotelarz, technik żywienia i organizacji usług gastronomicznych. Chodzi o osoby na wstępnym etapie kształcenia zawodowego, które dopiero rozpoczynają ścieżkę rozwoju i budowania własnej wizji przyszłości w aspekcie podejmowania decyzji zawodowych. Przeprowadzony dla nich staż miał na celu rozwinięcie ich osobowości, mobilności oraz kompetencji językowych i kulturowych, a także konfrontację ich wiedzy teoretycznej z praktyką w miejscu pracy w międzynarodowym środowisku. Miał więc również na celu zwiększenie praktycznych umiejętności uczestników w celu podniesienia ich atrakcyjności na rynku pracy oraz pozyskanie nowych kwalifikacji zawodowych. Głównymi działaniami w projekcie było przygotowanie uczestników do wyjazdów zagranicznych oraz odbycie praktyk zawodowych w przedsiębiorstwach w międzynarodowym środowisku pracy. Uczniowie odbyli staże zawodowe w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, we Włoszech. Udział w projekcie pozwolił im nie tylko udoskonalić kompetencje językowe i kulturowe.
W ten sposób szkoła, a za jej pośrednictwem samorząd wpływa pozytywnie na rozwój regionu. Natomiast uczeń, który będzie posiadał certyfikat ukończenia praktyki w zagranicznej firmie oraz dokument Europass Mobilność, będzie miał zdecydowanie większe szanse znalezienia atrakcyjnej pracy. Projekt wychodzi naprzeciw wspieraniu i uzupełnianiu działań państw członków Unii Europejskiej w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego, których celem jest wzajemne dostosowanie europejskich systemów kształcenia. Będzie miał też oddziaływanie na społeczności szkolne i uczniowskie, a także pokaże decydentom lokalnym, że warto podejmować tego typu działania na rzecz uczniów szkół ponadgimnazjalnych.
Innym przykładem samorządu, który zdecydował się skorzystać ze wsparcia dostępnego w ramach Erasmus+, jest powiat głogowski. Dzięki pozyskanemu finansowaniu udało się zorganizować czterotygodniowe praktyki dla pięciu jednostek oświatowych, w których udział wzięło 64 uczniów techników kształcących w zawodach: technik usług fryzjer, technik organizacji reklamy, technik obsługi turystycznej, technik logistyk, technik ekonomista, technik żywienia i usług gastronomicznych, technik pojazdów samochodowych, technik budownictwa, technik geodeta, technik leśnik, technik architektury krajobrazu, oraz zasadniczej szkoły zawodowej kształcących w zawodach: kucharz, sprzedawca, cukiernik, elektryk, ślusarz.
Staże odbywały się w szkołach zawodowych na terenie Niemiec i zostały opracowane zgodnie z podstawą programową oraz uzgodnione z lokalnymi pracodawcami i wybranymi zakładami praktyk u naszego zachodniego sąsiada. Po powrocie uznane zostały efekty uczenia się, nabyte umiejętności i kwalifikacje. Została też dokonana ocena nabytych umiejętności zgodnie z systemem ECVET i udokumentowana w arkuszu ewaluacyjnym i ankiecie walidacji. Odbyte praktyki przyczyniły się do przygotowania uczestników do życia w warunkach współczesnego świata, dały możliwość wykonywania pracy zawodowej w Niemczech i zdobycia doświadczenia wymaganego do aktywnego funkcjonowania na zmieniającym się rynku pracy. Ponadto uczestnicy mieli możliwość doskonalenia języka niemieckiego, poznania mentalności i kultury innego państwa. W ramach pobytu przewidziany był również bogaty program kulturowy, który obejmował wiele wycieczek, zwiedzanie ciekawych miejsc pod względem historycznym i kulturalnym. Podczas wyjazdu uczniowie także rozwinęli kompetencje społeczne i personalne.
Zalety na każdym polu
Tym samym projekty realizowane przez szkoły zawodowe w ramach Erasmus+ wpisują się w strategie rozwoju regionu w obszarze podnoszenia jakości oraz innowacyjności edukacji zawodowej poprzez rozwój kompetencji uczniów i nauczycieli (w tym kompetencji miękkich) oraz stanowią cenne uzupełnienie projektów związanych z rozwojem infrastruktury technicznej i sprzętowej. W dobie pandemii nauczyciele mogą rozwijać swoje kompetencje i metody nauczania z wykorzystaniem technik ICT za pieniądze Erasmusa poprzez udział w szkoleniach, warsztatach. Dzięki realizacji projektów Erasmus+ samorządy mają możliwość zdobywania doświadczenia w składaniu i rozliczaniu wniosków z funduszy zewnętrznych. Pracownicy samorządu uczestniczą w szkoleniach (bezpłatnych) realizowanych przez FRSE w zakresie zarządzania projektem edukacyjnym, składania wniosków, rozliczania projektów unijnych z wykorzystaniem nowoczesnych baz i systemów informatycznych. Szkolenia potwierdzone są certyfikatami i stanowią cenne potwierdzenie zdobytych umiejętności i kompetencji. Nie wszystkie samorządy angażują się jednak we współpracę międzynarodową nadzorowanych placówek. Duża aktywność projektowa szkół często wiąże się bowiem ze znacznym obciążeniem dla organów prowadzących. Przeważnie wynika to z dodatkowych zadań dotyczących rozliczenia i obsługi formalnej projektów. Uczestnictwo w wielu przedsięwzięciach (często finansowanych z różnych źródeł) wymaga od administracji samorządowej dużego nakładu pracy. Niejednokrotnie okazuje się, że dana jednostka nie ma wystarczających zasobów kadrowych i finansowych do jednoczesnej realizacji wielu projektów. W uniknięciu takich problemów może pomóc wdrożenie wspólnej strategii szkół i samorządów, dzięki której realizowane działania mogą być skoordynowane w czasie i obejmować większą liczbę placówek. Takie rozwiązanie może pogodzić potrzeby szkół i organów prowadzących.
Dokształcanie popłaca
Z raportu FRSE z krajowego badania wpływu projektów mobilności Erasmus+ dla szkolnej kadry edukacyjnej wynika, że biorący w nich udział nauczyciele zmieniają swoje szkoły. Dzielą się swoją wiedzą i zdobytymi doświadczeniami i oczywiście wykorzystują je w swojej pracy zawodowej. Owocuje to opracowaniem nowych materiałów dydaktycznych, zachęcaniem do wdrażania nowych idei w placówkach oraz inspirowaniem ich do realizacji nowych pomysłów z myślą o podnoszeniu kompetencji uczniów. Tym samym udział w projektach ma pozytywny wpływ zarówno na jakość funkcjonowania placówek realizujących projekty, jak i na zatrudnioną w nich kadrę pedagogiczną.
Projekty realizowane przez szkoły zawodowe w ramach Erasmus+ wpisują się w strategie rozwoju regionu w obszarze podnoszenia jakości oraz innowacyjności edukacji zawodowej poprzez rozwój kompetencji uczniów i nauczycieli (w tym kompetencji miękkich) oraz stanowią cenne uzupełnienie projektów związanych z rozwojem infrastruktury technicznej i sprzętowej
Zmiany dostrzegają też sami uczniowie, według których tacy nauczyciele wdrażają nowe technologie, wprowadzają nowe pomysły dydaktyczne z zagranicy czy wykorzystują języki obce w nauczaniu przedmiotów niejęzykowych. To wszystko powoduje natomiast podniesienie konkurencyjności szkoły na tle lokalnej oferty oświatowej. Poprawa wizerunku ma wreszcie znaczenie dla współpracy szkół z przedsiębiorstwami. Te o większym prestiżu mogą liczyć na większy udział zewnętrznych partnerów w kształceniu uczniów. Ma to szczególne znaczenie w szkolnictwie zawodowym. Już dziś, jak wynika z badań przeprowadzonych przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji „Współpraca przedsiębiorców z sektorem edukacji”, przedstawiciele polskich firm przeważnie dostrzegają korzyści, jakie można uzyskać dzięki współpracy z placówkami edukacyjnymi. Mimo tego w skali kraju nadal jest zbyt mało takich, które z powodzeniem współdziałają z sektorem oświaty. Jeżeli firmy kooperują z sektorem edukacji, to najczęściej ich partnerami są szkoły realizujące różne formy kształcenia zawodowego, a współpraca dotyczy głównie staży i praktyk. Najważniejszym celem staży i praktyk jest natomiast najczęściej wyszkolenie potencjalnych pracowników. Aż trzy czwarte badanych firm potwierdziło, że stażyści i praktykanci znajdują w nich zatrudnienie po zakończeniu okresu nauki. To także sposób na pozyskanie dodatkowego wsparcia finansowego na szkolenie uczniów. Przedsiębiorcy, którzy wzięli udział w badaniu, potwierdzili bowiem, że partycypują w kształceniu poprzez organizowanie zajęć w szkołach (pokazy, warsztaty, prelekcje). Prowadzone są one przez pracowników posiadających odpowiednią wiedzę teoretyczną i praktyczną z wykorzystaniem firmowego sprzętu (produkty, urządzenia). Większość przedsiębiorców finansuje współpracę ze szkołami z własnych środków. Niektórzy dzielą koszty między kilka firm (np. organizując wspólne klasy patronackie w jednej szkole), inni rozkładają wydatki między firmę, szkołę a jednostki samorządowe (wiele instytucji edukacyjnych korzysta również ze środków unijnych).
A kogo szukają do pracy? Znaczenie dla nich mają kompetencje komunikacyjne młodych pracowników, ich umiejętność współpracy w zespole oraz gotowość do uczenia się. Cenią także umiejętności matematyczne, informatyczne i interpersonalne młodych ludzi, umiejętności posługiwania się specjalistycznym sprzętem oraz narzędziami, a także ważny jest dla nich zaliczony egzamin zawodowy. Przedsiębiorcy zwracali również uwagę na umiejętność pracy w międzynarodowym środowisku i znajomość terminologii zawodowej w języku obcym.
Erasmus+ jest doskonałym narzędziem, dzięki któremu samorządy - bez gigantycznych nakładów finansowych ze swojej strony - mogą zwiększać szanse edukacyjne uczniów na swoim terenie i po prostu poprawiać jakość kształcenia zawodowego. To opłaca się wszystkim.