Po zauważalnym boomie na hulajnogi w latach 2021-2022 do łask wróciły miejskie rowery publiczne. Tylko w ciągu ostatniego roku ich liczba w Polsce wzrosła o niemal 29 proc. z poziomu 21 tys. w 2023 roku do niemal 28 tys. w br.

Współdzielona mikromobilność, taka jak hulajnogi elektryczne czy rowery miejskie, odgrywa kluczową rolę w rozwoju nowoczesnych miast, oferując szybkie i ekologiczne alternatywy dla tradycyjnych środków transportu. Na przestrzeni kilku ostatnich lat różne modele biznesowe, oparte na wolnym dostępie do pojazdów i ich rozlokowaniu w przestrzeni publicznej, budziły różnorodne dyskusji dotyczące m.in. bezpieczeństwa, estetyki czy regulacji prawnych. Mimo to, odpowiednio zarządzana mikromobilność jest niezbędna, by tworzyć zrównoważoną i nowoczesną infrastrukturę miejską. Szczególnie, że – jak wynika z badań Nextbike i SW Research – aż 15% ankietowanych, dorosłych Polek i Polaków deklaruje dziś codzienne korzystanie z miejskich rowerów publicznych w dojazdach do pracy, szkoły czy centrów usługowych.

Korzyści ekologiczne roweru miejskiego

Główną funkcją rowerów publicznych jest wspomaganie transportu pu­blicznego. Nie jest on przeznaczony do zastępowania środków komuni­kacji masowej, lecz stanowi jego wsparcie. Współczesny bike sharing ma za zadanie uczynić transport publiczny bardziej elastycznym i dostępnym, zwłaszcza na początkowym i końcowym od­cinku podróży. Współcześnie miasta coraz częściej podejmują wysiłki w kierunku realizacji koncepcji ”smart city”. Modernizacja miast w tym duchu obejmuje nie tyl­ko wdrożenie nowoczesnych technologii cyfrowych, ale przede wszystkim implementację różnorodnych usług mających na celu usprawnienie życia mieszkańców. W ramach tego trendu rozwija się również infrastruktura systemów współdzielenia rowerów.

Transport to jedno z głównych źródeł zanieczyszczeń powietrza i emisji gazów cieplarnianych, zwłaszcza transport drogowy, odpowiadający za ponad 60% emisji CO2 w tym sektorze (dane Europejskiej Komisji Śro­dowiska). W kontekście inteligentnych miast rośnie więc znaczenie ekologicz­nych rozwiązań transportowych, mających ograniczyć negatywny wpływ na środowisko i poprawić dobrostan mieszkańców. Wybór komunikacji publicznej, takiej jak autobusy, tramwaje a zwłaszcza rowery miejskie, stanowi prosty sposób na redukcję emisji. Wzrost popularności syste­mów współdzielenia rowerów jest zatem ściśle powiązany z rozwojem ekolo­gicznych środków transportu.

Unijne wsparcie dla polityki rowerowej

Przedstawiciele instytucji unijnych uznali w zeszłym roku, że rower to peł­noprawny środek transportu, który stanowi kluczową rolę w realizacji ce­lów klimatycznych i zrównoważonego rozwoju miast. Europosłowie przy­jęli rezolucję w sprawie opracowania strategii Unii Europejskiej w zakresie transportu rowerowego. Dokument zobowiązuje Komisję Europejską do działań na rzecz podwojenia liczby kilometrów przejechanych rowerami w Europie do 2030 roku. Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie strategii UE dotyczącej transportu rowerowego nie jest prawnie wiążąca, ale stanowi kluczowy dokument kształtujący przyszłe priorytety politycz­ne i decyzje lokalne. Oprócz aspektów ekonomicznych, ekologicznych czy zdrowotnych, do przesiadki na rower skłaniać mogą zakorkowane ulice, trudności z parkowaniem, czy coraz częściej stosowane strefy ograni­czonego ruchu samochodowego w centrach miast, które budzą liczne emocje wśród mieszkańców. Rower stanowi idealną alternatywę przy tego typu planach miejskich.

Rower jest jednym z najbardziej przyjaznych dla środowiska środków transportu, dlatego coraz więcej europejskich miast promuje tę formę komunikacji. Polska w tym wypadku ma zadatki na jednego z globalnych liderów. W badaniu Ipsos prawie dwie trzecie (63%) dorosłych na świecie deklaruje, że umie jeździć na rowerze. W Polsce takich osób jest najwię­cej, ponieważ aż 82%. Z systemu rowerów publicznych zdarza się z kolei korzystać średnio 8% populacji w krajach objętych badaniem, a w Polsce to samo deklaruje 10%. Według danych Nextbike, w latach 2019- 2023 Polacy z usług bike sharingowych tylko tej jednej firmy skorzystali ponad 44 mln razy. Dotychczas realizowane badania jednoznacznie pokazują, że rowerowa rewolucja nad Wisłą już się rozpoczęła i Polacy coraz częściej wybierają rower w swoich codziennych podróżach.

Wykluczenie transportowe i multimodalność

Współdzielona mikromobilność z wykorzystaniem rowerów jest nie tylko dobrym narzędziem walki o lepszy klimat, ale także sposobem na rozwój wy­soce dostępnego transportu publicznego. Szczególnie w średnich i małych miastach odczuwalne są skutki decyzji państwowych, takich jak likwidacja lokalnych połączeń kolejowych czy prywatyzacja i zamykanie przewoźników autobusowych, co prowadzi do wykluczenia transportowego mieszkańców. Wiele miejscowości, ale często również dzielnic ulokowanych w pozornie dobrze skomunikowanych metropoliach, jest pozbawionych odpowiedniej komunikacji, przez co ludzie mają problem z dojazdami do szkół czy pracy. Według badań Stowarzyszenia Ekonomiki Transportu, do więcej niż 20 proc. miejscowości w Polsce nie dociera żaden transport publiczny. W interesie wszystkich mieszkańców koniecz­ne jest więc wprowadzenie zmian w tym zakresie. Obowiązkiem decy­dentów jest zaś zagwarantowanie dostępnego dla każdego mieszkańca transportu zbiorowego, sprzyjającego zrównoważonej mobilności.

Ze względów ekonomicznych i infrastrukturalnych, rozbudowa kolei, czy sieci PKS nie jest rozwiązaniem dla każdej Polskiej gminy i miasteczka. Próby ożywienia przewozów autobusowych poprzez rządowe dotacje wydają się skazane na porażkę, ponieważ niski popyt i sztywne prze­pisy prawa utrudniają innowacje. W sytuacji wykluczenia transportowe­go, w małych miejscowościach o ograniczonych możliwościach budże­towych czy infrastrukturalnych lepsze może być poszukiwanie nowych, innowacyjnych form transportu, np. mikrotranzyt bazujący na rowerach miejskich, które mogą służyć zarówno do podroży w danej gminie, jak i do dojazdów do większych ośrodków miejskich, do kilku kilometrów - na rowerze standardowym, do nawet kilkunastu kilometrów - na publicz­nym rowerze elektrycznym.

Najbardziej elastycznym i efektywnym ekonomicznie sposobem podró­żowania w miastach w kolejnych latach będzie z pewnością transport multi­modalny, który łączy ze sobą różne sposoby przemieszczania się, a rower stanowi coraz ważniejszy element tej koncepcji. W całej Europie rośnie przy tym znaczenie usług typu Mobility as a Service (MaaS), reprezento­wanych przez multimodalne aplikacje transportowe, gdzie użytkownicy mogą w jednym miejscu rezerwować i płacić za taksówki, wynajmować samochody, kupować bilety na pociągi czy wypożyczać rowery. W Polsce realizacją takiej wizji transportu miejskiego jest np. Transport GZM, który poza tradycyj­nymi środkami komunikacji obejmuje też system Roweru Metropolital­nego, liczącego 7 tys. rowerów w 31 miastach i gminach Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Z rowerów można korzystać z poziomu dedykowanej aplikacji, która daje także dostęp pozostałych środków transportu publicznego w metropolii.

Wsparcie dla polskiej mikromobilności rowerowej

Rowery publiczne są więc ważnym elementem zrównoważonego transportu miejskiego, zmniejszając korki, emisję spalin, promując aktywny tryb życia i zwiększając nasz ogólny dobrostan w miastach. Podobnie jak miejskie autobusy i tramwaje systemy rowerowe wymagają jednak stałego wsparcia finansowego z budżetów samorządów, aby pozostać demokratyczną, łatwo dostępną i tanią formą transportu. Znajdujemy się jednak w momencie, gdy budżety polskich samorządów utrzymują się pod silną presją ze względu na wyzwania społeczno-gospodarcze. Współpraca z Unią Europejską oraz wykorzystanie dostępnych narzędzi finansowych mogą jednak walnie wesprzeć realizację tego typu projektów transportowych.

Opracowany przez Stowarzyszenie Mobilne Miasto we współpracy ze spółką Nextbike Polska i Dziennikiem Gazetą Prawną poradnik dla samorządowców ma na celu dostarczenie kompleksowej wiedzy i wskazówek, gdzie szukać odpowiednich narzędzi unijnych oraz jak je efektywnie wykorzystać do finansowania, implementacji oraz optymalnego wykorzystania rowerów publicznych w kontekście rozwoju miejskiej mikromobilności.

Raport jest do pobrania na stronie: https://nextbike.pl/raport