Poradnia z klasyfikacji budżetowej

Odpowiedź: Właściwy zakresowo jest paragraf 302.

Uzasadnienie: Regulamin pracy to kluczowy dokument w relacjach pracodawca – pracownik, zawierający istotne uregulowania dotyczące organizacji pracy i obowiązków stron. Jak wskazano w stanie faktycznym, w ramach regulaminu przewidziano pewne świadczenia na rzecz pracowników, których zapewnienie wiąże się z poniesieniem wydatków z budżetu jednostki. Chodzi o zakup środków spożywczych (herbata) oraz higienicznych (krem do rąk).

Wydatki na wskazane cele trzeba zaklasyfikować, uwzględniając przepisy rozporządzenia ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Jak wskazano, regionalna izba obrachunkowa zakwestionowała stosowanie paragrafu 421 „Zakup materiałów i wyposażenia” w tym zakresie. Należy więc zastosować inny, właściwy paragraf.

Zbliżony zakresem będzie paragraf 302 „Wydatki osobowe niezaliczone do wynagrodzeń”. Z jego opisu wynika, że obejmuje on wypłaty pieniężne oraz wartość świadczeń w naturze, niezaliczonych do wynagrodzeń – w szczególności świadczenia rzeczowe wynikające z przepisów bhp (w tym profilaktyczne posiłki i napoje) oraz ekwiwalenty za te świadczenia, jak również środki wydawane do spożycia pracownikom wyłącznie w czasie pracy, bez prawa do ekwiwalentu.

Katalog wydatków objętych paragrafem 302 ma charakter otwarty. W tym kontekście paragraf ten będzie również właściwy do ujmowania wydatków na cele wskazane w stanie faktycznym.

Założenie to potwierdza stanowisko zawarte w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku z 29 stycznia 2025 r. (znak: RIO.V.6001–7/24). W protokole ustalono: „Kontrola wykazała stosowanie nieprawidłowej klasyfikacji budżetowej dochodów i wydatków, określonej przepisami rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów…, co polegało na ujmowaniu zakupu herbaty na potrzeby pracowników na podstawie regulaminu pracy Urzędu Gminy (…) w par. 4210, zamiast w par. 3020 – Wydatki osobowe niezaliczone do wynagrodzeń”.

Z powyższego wynika jednoznacznie, że wydatki naświadczenia dla pracowników na podstawie regulaminu pracy, np. na herbatę czy krem do rąk, należy klasyfikować w paragrafie 302. ©℗

► W jakim paragrafie przychodowym ujmować nadwyżki z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi?

Odpowiedź: Nie. Właściwy będzie paragraf 905.

Uzasadnienie: Skoro podany stan faktyczny ma związek z opłatami za gospodarowanie odpadami komunalnymi, to wstępnie warto przypomnieć, że ich podstawy normatywne określają przepisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. W art. 6r tej ustawy postanowiono, że opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi dochód gminy. Środki z opłaty nie mogą być wykorzystane na cele niezwiązane z pokrywaniem kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Z pobranych opłat gmina pokrywa ściśle określone w ustawie koszty tego systemu.

Co istotne, wpływy z tytułu ww. opłat stanowią zasadniczo dochód budżetu gminy, ale w przypadku ich niewykorzystania mogą uzyskać status przychodów służących pokryciu deficytu bud żetowego. W tym zakresie należy odnieść się do ustawy o finansach publicznych. W jej art. 217 ust. 2 postanowiono, że deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być sfinansowany przychodami pochodzącymi m.in. z:

– wolnych środków jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu innych niż określone w pkt 5 i 8, w tym wynikających z rozliczeń papierów wartościowych, kredytów i pożyczek z lat ubiegłych (pkt 6),

– niewykorzystanych środków pieniężnych wynikających z rozliczenia dochodów i wydatków finansowanych zgodnie ze szczególnymi zasadami wykonywania budżetu określonymi w odrębnych ustawach (pkt 8).

To właśnie do drugiej z wymienionych kategorii należy zaliczyć nadwyżki z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi z roku lub lat poprzednich.

Problemem jest jednak prawidłowe ujęcie takich środków w klasyfikacji budżetowej przychodów. Zgodnie z rozporządzeniem ministra finansów w sprawie szczegółowej klasyfikacji, do dyspozycji pozostają m.in. paragrafy 950 i 905. Paragraf 950 obejmuje wolne środki, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 6 ustawy o finansach publicznych, natomiast paragraf 905 – przychody jednostek samorządu terytorialnego z niewykorzystanych środków wynikających z rozliczenia dochodów i wydatków związanych ze szczególnymi zasadami wykonywania budżetu określonymi w odrębnych ustawach.

Użyteczne w ocenie tego zagadnienia są ustalenia zawarte w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie z 7 stycznia 2025 r. (znak: WK.6130.37.24). RIO wskazała tam nieprawidłowość w zakresie stosowania paragrafów przychodowych. W latach 2022–2023 ujmowano nadwyżki z opłat za odpady w paragrafie 950 zamiast w paragrafie 905. Dotyczyło to środków pieniężnych wynikających z rozliczenia dochodów i wydatków finansowanych na podstawie odrębnych ustaw, co odpowiada art. 217 ust. 2 pkt 8 ustawy o finansach publicznych. RIO nakazała stosowanie prawidłowej klasyfikacji budżetowej.

Zatem z powyższego wynika, że nadwyżki z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi z lat ubiegłych należy ujmować w paragrafie przychodowym 905, a nie 950. Nie posiadają one statusu wolnych środków, lecz stanowią nadwyżkę środków wynikających z rozliczenia dochodów i wydatków finansowanych zgodnie ze szczególnymi zasadami wykonywania budżetu. ©℗

► Czy paragraf 430 klasyfikacji budżetowej można zastosować do opłat za wypisy i wyrysy z operatu ewidencyjnego?

Odpowiedź: Właściwy zakresowo jest paragraf 452.

Uzasadnienie: Z kontekstu podanego stanu faktycznego należy wnioskować, że gmina uzyskuje określone materiały z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. Za ich otrzymanie musi uiścić opłatę.

Wydatki na wskazane cele powinny być klasyfikowane zgodnie z przepisami rozporządzenia ministra finansów w sprawie szczegółowej klasyfikacji. W stanie faktycznym wskazano, że regionalna izba obrachunkowa zakwestionowała stosowanie paragrafu 430 (Zakup usług pozostałych). To stanowisko należy uznać za zasadne, ponieważ wskazany paragraf odnosi się do odpłatnych usług o charakterze cywilnoprawnym, a nie do opłat wynikających bezpośrednio z przepisów prawa.

W analizowanej sytuacji mamy do czynienia z opłatą, której obowiązek wynika z ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne. Opłaty te nie mają charakteru usługi w sensie cywilnoprawnym, lecz stanowią należność publicznoprawną przekazywaną do budżetu innej jednostki samorządu terytorialnego. Dlatego adekwatnym paragrafem będzie paragraf 452 (Opłaty na rzecz budżetów jednostek samorządu terytorialnego).

W ocenie zagadnienia pomocne są ustalenia zawarte w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach z 14 lutego 2025 r. (znak: WK.60.25.2024). RIO stwierdziła nieprawidłowość polegającą na tym, że wydatki bieżące w kwocie 3526,01 zł, poniesione na podstawie dokumentu obliczenia opłaty za udostępnienie materiałów z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, ujęto w paragrafie 4300, zamiast w paragrafie 4520. Dotyczyło to czynności wymienionych w art. 40b ust. 1 ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne. W ramach wniosku pokontrolnego wskazano na konieczność prawidłowego stosowania klasyfikacji wydatków, zgodnie z rozporządzeniem ministra finansów.

Zatem z powyższego wynika, że wydatki ponoszone przez gminę z tytułu opłat za wypisy i wyrysy z operatu ewidencyjnego należy klasyfikować w paragrafie 452. Nie mają one charakteru usługi, lecz są opłatami na rzecz budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego. ©℗

► Który z paragrafów klasyfikacji dochodów będzie właściwy dla pomocy finansowej od powiatu dla OSP?

Odpowiedź: Należy zastosować paragraf 271 w rozdziale 75412.

Uzasadnienie: Powiat może udzielić gminie pomocy finansowej, o ile dotyczy to zadań własnych gminy. Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym, do zadań własnych należy m.in. ochrona przeciwpożarowa, a także sprawy porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli. W ramach tego zadania mieszczą się również zakupy doposażenia sprzętu dla OSP. Oznacza to, że pomoc finansowa udzielona przez powiat na ten cel jest dopuszczalna.

W dalszej kolejności należy prawidłowo ująć otrzymane środki w klasyfikacji budżetowej. W rozporządzeniu ministra finansów przewidziano m.in. paragraf 232 oraz paragraf 271. Paragraf 232 dotyczy dotacji celowych otrzymanych z powiatu na zadania bieżące realizowane na podstawie porozumień (umów) między jednostkami samorządu terytorialnego. Z kolei paragraf 271 jest przeznaczony do ujmowania dotacji celowych z tytułu pomocy finansowej między jednostkami samorządu terytorialnego na dofinansowanie zadań własnych.

Z porównania tych paragrafów wynika, że kluczowym kryterium jest podstawa przekazania środków. W przypadku przekazania pomocy finansowej, a nie realizacji zadania na podstawie porozumienia, należy stosować paragraf 271.

Potwierdzenie takiego stanowiska znajduje się w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie z 25 lutego 2025 r. (Nr IX/417/2025). RIO stwierdziła nieprawidłowość polegającą na ujęciu dochodów z dotacji celowej od powiatu w paragrafie 232, mimo że środki te dotyczyły doposażenia OSP. Organ nadzoru wskazał, że w takiej sytuacji należy stosować paragraf 271.

Zatem dochody z tytułu pomocy finansowej udzielonej przez powiat gminie na doposażenie OSP należy klasyfikować w rozdziale 75412 w paragrafie 271. ©℗

► Do zakupu książek dla pracowników urzędu gminy właściwy będzie pargraf 424 czy raczej 421?

Odpowiedź: Należy zastosować paragraf 421.

Uzasadnienie: Z kontekstu podanego stanu faktycznego wynika, że jednostka planuje zakupić książki z myślą o wsparciu merytorycznym pracowników wykonujących zadania służbowe. Zakup ten można uznać za uzasadniony i celowy, ponieważ dotyczy funkcjonowania urzędu i bieżącej pracy pracowników komórki finansowej.

W zakresie klasyfikacji budżetowej pojawia się pytanie, czy można w tym celu zastosować paragraf 424 (Zakup środków dydaktycznych i książek). Z opisu tego paragrafu wynika jednak, że jest on przeznaczony wyłącznie do zakupów związanych z procesem dydaktyczno-wychowawczym realizowanym w szkołach i placówkach oświatowych oraz do zakupu zbiorów bibliotecznych.

Skoro ustawodawca ograniczył stosowanie paragrafu 424 do konkretnych sfer, nie należy go rozszerzać na inne obszary, w tym na działalność urzędów. Wydatki na zakup książek do celów służbowych, przeznaczonych dla pracowników gminy, nie mogą być ujmowane w paragrafie 424.

W takich przypadkach właściwy będzie paragraf 421 (Zakup materiałów i wyposażenia), który obejmuje m.in. zakupy związane z utrzymaniem i funkcjonowaniem jednostki. Dotyczy to również prasy, literatury fachowej i innych materiałów wykorzystywanych w bieżącej pracy.

Stanowisko to potwierdza uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu z 24 kwietnia 2024 r. (Nr 10/546/2024), w której wskazano, że paragraf 424 może być stosowany wyłącznie w jednostkach systemu oświaty i wychowania, klasyfikowanych w działach 801, 854 i 855, oraz w bibliotekach. W innych działach – w tym w dziale 750 – wydatki na zakup książek należy klasyfikować w paragrafie 421. ©℗