"Trzynastki". Jak ustala się dodatkowe roczne wynagrodzenie? W jakich sytuacjach nie przysługuje? [PORADNIA]

Z poradnika dowiesz się m.in., jak ustala się dodatkowe roczne wynagrodzenie, w następstwie jakich sytuacji "trzynastka" może nie zostać wypłacona oraz czy pracę w godzinach nadliczbowych wlicza się do podstawy trzynastki.

Tak, gdyż inspektor nadzoru budowlanego jest zatrudniony na podstawie powołania. A to oznacza, że nie ma do niego zastosowania warunek efektywnego przepracowania co najmniej sześciu miesięcy. Zgodnie z art. 86 prawa budowlanego powiatowy inspektor nadzoru budowlanego jest powoływany przez starostę spośród co najmniej trzech kandydatów wskazanych przez wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego. Jeżeli starosta nie powoła powiatowego inspektora nadzoru budowlanego w terminie 30 dni od dnia przedstawienia kandydatów, to wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego wskazuje spośród nich kandydata, którego starosta powołuje na stanowisko powiatowego inspektora nadzoru budowlanego. Nawiązanie stosunku pracy z inspektorem nadzoru budowlanego następuje zatem na podstawie powołania i w świetle prawa inspektor nadzoru budowlanego jest pracownikiem.

W konsekwencji co do dodatkowego wynagrodzenia rocznego mają do niego zastosowanie przepisy ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (dalej: u.d.w.r.). W myśl art. 2 ust. 1 u.d.w.r. pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Stosownie jednak do art. 2 ust. 2 u.d.w.r. pracownik, który nie przepracował w danej firmie całego roku kalendarzowego, nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem że okres ten wynosi co najmniej sześć miesięcy. W konsekwencji osoba zatrudniona od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. nie mogłaby nabyć prawa do wynagrodzenia rocznego z uwagi na nieprzepracowanie w 2023 r. pełnych sześciu miesięcy. Tygodniowe zwolnienie lekarskie rzeczywiście spowodowało nieprzepracowanie półrocznego okresu. Zgodnie jednak z art. 2 ust. 3 pkt 5 lit. b u.d.w.r. warunek przepracowania co najmniej sześciu miesięcy niezbędny dla nabycia prawa do wynagrodzenia rocznego nie musi być spełniony w przypadku zatrudnienia na podstawie powołania, jak to jest w przypadku powiatowego inspektora nadzoru budowlanego.

Podsumowanie: Inspektorowi nadzoru budowlanego, zatrudnionemu na tym stanowisku na podstawie powołania, dodatkowe wynagrodzenie roczne będzie przysługiwało bez względu na liczbę faktycznie przepracowanych dni w roku. ©℗

Osobie wyznaczonej do pełnienia funkcji wójta przysługuje dodatkowe wynagrodzenie roczne za 2023 r., gdyż osoby zatrudnionej na podstawie powołania nie obowiązuje wymóg przynajmniej półrocznego zatrudnienia u danego pracodawcy (art. 2 ust. 3 pkt 5 lit. b ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej). Zgodnie z art. 28f ustawy o samorządzie gminnym w przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji jego funkcję, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, pełni osoba wyznaczona przez prezesa Rady Ministrów. Osoba pełniąca czasowo funkcję włodarza jest zatem powoływana na stanowisko.

Podsumowanie: Wójt pełniący tę funkcję na mocy powołania przez mniej niż pół roku nabył prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego. ©℗

Urzędniczka w ogóle nie nabyła prawa do trzynastki za 2023 r. Co do zasady pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, nabywa – stosownie do art. 2 ust. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (dalej: u.d.w.r.) – prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem że okres ten wynosi co najmniej sześć miesięcy. Jednak okresem przepracowanym w rozumieniu u.d.w.r. nie jest samo pozostawanie w zatrudnieniu, ale faktyczne świadczenie pracy. Obliczając długość okresu przepracowanego, pomija się zatem urlopy bezpłatne, dni, za które pracownikowi wypłacono wynagrodzenie chorobowe/zasiłek, a także dni zwolnienia od wykonywania pracy (tzw. urlopy okolicznościowe), niezależnie od tego, czy przysługuje za nie prawo do wynagrodzenia. Natomiast na równi z okresem przepracowanym traktuje się urlop wypoczynkowy. Z kolei art. 2 ust. 3 u.d.w.r. zawiera katalog sytuacji szczególnych, w których konieczność przepracowania efektywnie sześciu miesięcy jest wyłączona, jednak żadna z nich nie dotyczy omawianego przypadku. W rezultacie zatrudniony nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego, pod warunkiem że okres świadczenia pracy, włączając w to urlop wypoczynkowy, wyniósł co najmniej sześć miesięcy w roku kalendarzowym, za który to wynagrodzenie przysługuje. Oceniając, czy warunek przepracowania sześciu miesięcy zastał spełniony, bierze się pod uwagę:

• dni robocze, czyli te, w których praca była wykonywana,
• dni urlopu wypoczynkowego,
• niedziele i święta,
• dni wolne wynikające z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy w okresie rozliczeniowym (np. soboty lub inny dzień w tygodniu, jeżeli u pracodawcy ustanowiono inny dzień wolny niż sobota),
• dni wolne udzielone w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych,
• dni zwolnienia od pracy udzielone działaczom związkowym na podstawie ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 854).

Podsumowanie: Urzędniczka starostwa zatrudniona od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 r., która w okresie od 31 maja do 30 czerwca 2023 r. została zwolniona z obowiązku świadczenia pracy, wykonywała ją efektywnie przez niespełna pięć miesięcy, a tym samym nie nabyła prawa do trzynastki za 2023 r. ©℗

Trzynastkę ustala się w wysokości 8,5 proc. sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego. Nie ma przeszkód, by zsumować wynagrodzenie z kilku stosunków pracy wiążących pracownika z tym samym pracodawcą w ciągu roku kalendarzowego. Żaden przepis ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (dalej: u.d.w.r.) nie wyłącza takiej możliwości. Zgodnie z art. 2 ust. 1 u.d.w.r. pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Z kolei pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem że okres ten wynosi co najmniej sześć miesięcy. Jednocześnie ustawodawca wprowadził liczne wyjątki od tej ostatniej zasady. W omawianym przypadku pracownik był zatrudniony przez cały rok kalendarzowy 2023. To, że podpisano z nim trzy umowy na zastępstwo, w świetle u.d.w.r. nie oznacza konieczności odrębnego ustalania uprawnień do dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Potwierdza to uchwała Sądu Najwyższego z 7 września 1995 r. (sygn. akt I PZP 23/95). Wprawdzie dotyczy ona nagrody rocznej, ale zasada jej nabycia jest analogiczna do trzynastki. W orzeczeniu tym SN podał, że przesłanka nabycia prawa do nagrody rocznej z zakładowego funduszu nagród, polegająca na przepracowaniu w jednym zakładzie pracy całego roku, jest spełniona także wtedy, gdy pracownik był zatrudniony w tym zakładzie na podstawie dwóch kolejnych umów o pracę na czas określony, choćby między tymi umowami wystąpiła przerwa w dniu ustawowo wolnym od pracy.

Podsumowanie: Nie ma przepisu zobowiązującego pracodawcę do odrębnego rozpatrywania każdej z umów o pracę z osobna, ponieważ nie ma możliwości nabycia prawa do kilku trzynastek w tym samym roku kalendarzowym. Oznacza to, że prawo do jednej trzynastki przysługuje za wszystkie umowy podpisane przez urząd gminy z pracownikiem w 2023 r. Warto dodać, że u.d.w.r. nie wymaga do nabycia prawa do świadczenia, by okres zatrudnienia u danego pracodawcy był nieprzerwany. ©℗

Okresów korzystania przez pracownika z urlopu szkoleniowego nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do trzynastej pensji, a wynagrodzenie za ten urlop pomija się przy wyliczaniu podstawy jej wymiaru. Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (dalej: u.d.w.r.) pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu, pod warunkiem że wynosi on co najmniej sześć miesięcy. Okresem przepracowanym w rozumieniu ustawy nie jest samo pozostawanie w zatrudnieniu, ale faktyczne świadczenie pracy, przy czym na równi z jej wykonywaniem traktuje się urlop wypoczynkowy. Obliczając prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego i podstawę jego wymiaru, nie bierze się pod uwagę absencji chorobowych, jak również okresów nieobecności pracownika spowodowanych urlopem szkoleniowym, tzw. urlopem okolicznościowym (niezależnie od tego, czy z jego tytułu zatrudniony zachowuje prawo do wynagrodzenia) oraz zwolnieniem od pracy w związku ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem do 14. roku życia, o którym mowa w art. 188 kodeksu pracy.

Podsumowanie: Wynagrodzenie za urlop szkoleniowy nie stanowi wynagrodzenia za pracę. Ponadto do podstawy trzynastki nie wlicza się wynagrodzenia za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy niż urlop wypoczynkowy. ©℗

Tak, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru trzynastki. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej do podstawy wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego włącza się wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Świadczenia, które nie są wliczane do podstawy trzynastki, wymienia par. 6 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Wśród nich nie ma wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. Podlega ono zatem uwzględnieniu w podstawie wymiaru trzynastej pensji.

Podsumowanie: Do podstawy wymiaru dodatkowego wynagrodzenia wliczamy te składniki pensji, od których ustalamy ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Przy ustalaniu uwzględnia się: wynagrodzenia, inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy, wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące osobie przywróconej do pracy. Do podstawy wlicza się także wynagrodzenie za godziny nadliczbowe. ©℗