Poradnia z klasyfikacji budżetowej

Jak ująć dotację na podręczniki dla uczniów z Ukrainy po stronie wydatkowej.

Pytanie dotyczy zadania realizowanego zapewne na podstawie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Z art. 50b tej ustawy wynika, że w latach 2023 i 2024 jednostki samorządu terytorialnego otrzymują środki ze specjalnego funduszu na zakup podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych dla uczniów publicznych i niepublicznych szkół podstawowych dla dzieci i młodzieży oraz szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej, będących obywatelami Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie niniejszej ustawy albo którzy przebywają legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku gdy przybyli na terytorium RP z terytorium Ukrainy od 24 lutego 2022 r. w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, w zakresie, o którym mowa w art. 55 ust. 1 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, przeznaczonych do obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, określonych w ramowych planach nauczania ustalonych dla tych szkół. JST składają wnioski o przyznanie środków z funduszu do wojewodów.

Jako że pytanie dotyczy sfery wydatkowej, niezbędne będzie odniesienie się do rozporządzenia ministra finansów w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Niewątpliwie zadanie ma związek z oświatą, a w konsekwencji adekwatny będzie dział klasyfikacyjny 801 „Oświata i wychowanie”. Należy też zastosować właściwy rodzajowo rozdział 80153 „Zapewnienie uczniom prawa do bezpłatnego dostępu do podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych”. Największe wątpliwości mogą dotyczyć paragrafu wydatkowego, który musi mieć powiązanie z zadaniami wykonywanymi w związku z ww. ustawą. Rozporządzenie nie zawiera żadnej specjalnej podziałki klasyfikacyjnej odnoszącej się do zakupu podręczników. Najbliższy zakresowo wydaje się paragraf 435 „Zakup towarów (w szczególności materiałów, leków, żywności) w związku z pomocą obywatelom Ukrainy”. Z opisu tego paragrafu wynika, że obejmuje wydatki ponoszone w związku z realizacją zadań, o których mowa w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Katalog wydatków ujętych w ramach ww. paragrafu nie jest zamknięty, co uprawnia do przyjęcia, że może dotyczyć m.in. wydatków związanych z zakupem podręczników dla dzieci narodowości ukraińskiej.

Wniosek. Wydatki w podanym zakresie przedmiotowym należy ująć w dziale 801, rozdziale 80153 oraz w paragrafie 435. ©℗

Analizę pytania warto poprzedzić wskazaniem, że jednostki samorządu terytorialnego mogą wzajemnie udzielać sobie wsparcia finansowego, w tym w postaci dotacji celowych. Z kontekstu pytania należy zaś wnioskować, że powiat realizował zadanie własne w zakresie dróg publicznych. Zadanie to wyszczególniono w art. 4 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym. Wskazano w nim m.in., że powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie: edukacji publicznej; promocji i ochrony zdrowia; pomocy społecznej; wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej; polityki prorodzinnej; transportu zbiorowego i dróg publicznych. Zatem od strony materialno-prawnej powiat mógł być beneficjentem środków dotacyjnych, co ma zresztą potwierdzenie w wielu przepisach proceduralnych wynikających z ustawy o finansach publicznych. Co warto odnotować, bywa jednak tak, że beneficjent dotacji nie w całości wykorzysta ją na dane zadanie. Wówczas powstaje problem zwrotu dotacji donatorowi, w tym przypadku gmine, która wcześniej udzieliła dotacji powiatowi.

Wskazana operacja finansowa wymaga odpowiedniego ujęcia pod względem klasyfikacji budżetowej. W pytaniu podano, że gmina udzielając dotacji, stosowała w zakresie klasyfikacji dział 600 „Transport i łączność” oraz rozdział 60014 „Drogi publiczne powiatowe”. Co jednak istotne, do ujęcia w budżecie gminy zwrotu dotacji może być zastosowany jedynie tożsamy dział 600, ale już nie rozdział 60014. Jak bowiem podano, chodzi o zwrot środków donatorowi, a więc nie można ujmować ich zwrotu w podziałce klasyfikacyjnej, która służy do ujmowania zadania pod względem rzeczowym, bo przecież gmina nie realizuje żadnego zadania w zakresie dróg. W tym kontekście adekwatny jest rozdział 60095 „Pozostała działalność”. Natomiast właściwy paragraf to 669 „Zwroty niewykorzystanych dotacji oraz płatności, dotyczące wydatków majątkowych”. Z opisu tego paragrafu wynika, że ujmuje się w nim m.in. zwroty niewykorzystanych, w rozumieniu art. 168 ustawy o finansach publicznych, dotacji oraz płatności wynikające z rozliczenia umów, projektów, a także zwroty środków w związku z uzyskaniem dochodów, z wyłączeniem zwrotów, o których mowa w paragrafie 666.

Wniosek. Zwrot dotacji (zwróconej przez powiat) w budżecie gminy po stronie dochodowej powinien być ujmowany w sposób odmienny od pierwotnego ujęcia tej dotacji jako wydatku. Uwzględniając kontekst zadania, o którym mowa w pytaniu, właściwa klasyfikacja to dział 600, rozdział 60095 i paragraf 669. ©℗

Skoro zapytanie ma związek ze wspieraniem finansowym jednostki Policji, warto przypomnieć specyficzne zasady z tym związane. Zostały one ustalone w ustawie o Policji. Na uwagę zasługują przepisy zawarte w art. 13. Warto odnotować m.in. ust. 3, gdzie postanowiono, że jednostki samorządu terytorialnego, państwowe jednostki organizacyjne, stowarzyszenia, fundacje, banki oraz instytucje ubezpieczeniowe mogą uczestniczyć w pokrywaniu wydatków inwestycyjnych, modernizacyjnych lub remontowych oraz kosztów utrzymania i funkcjonowania jednostek organizacyjnych Policji, a także zakupu niezbędnych dla ich potrzeb towarów i usług. W ust. 4a postanowiono, że rada powiatu lub rada gminy może przekazać, na warunkach określonych w porozumieniu zawartym między organem wykonawczym powiatu lub gminy a właściwym komendantem powiatowym (miejskim) Policji, środki finansowe stanowiące dochody własne powiatu lub gminy, dla Policji z przeznaczeniem na:

1) rekompensatę pieniężną za czas służby przekraczający normę określoną w art. 33 ust. 2,

2) nagrodę za osiągnięcia w służbie, dla policjantów właściwych miejscowo komend powiatowych (miejskich) i komisariatów, którzy realizują zadania z zakresu służby prewencyjnej.

Wreszcie, co istotne z punktu widzenia podanego zapytania, w ust. 4c podano, że tworzy się Fundusz Wsparcia Policji, zwany „Funduszem”, składający się z funduszy: centralnego, wojewódzkich i szkół policji. Środki finansowe uzyskane przez Policję w trybie i na warunkach określonych w ust. 3 i 4a na podstawie umów i porozumień zawartych przez:

1) komendanta głównego Policji ‒ są przychodami funduszu centralnego;

2) komendantów odpowiednio wojewódzkich lub komendanta stołecznego Policji albo podległych im komendantów powiatowych (miejskich, rejonowych) Policji ‒ są przychodami wojewódzkich funduszy;

3) komendanta Wyższej Szkoły Policji oraz komendantów szkół policyjnych ‒ są przychodami funduszu szkół policji.

Z powyższych przepisów wynika, że JST mogą uczestniczyć w pokrywaniu części kosztów funkcjonowania Policji, jednak środki finansowe powinny zostać przekazane przez JST za pośrednictwem Funduszu Wsparcia Policji, a nie w formie dotacji.

Uwzględniając powyższy kontekst prawny, należy opowiedzieć się za trafnością podziałek klasyfikacyjnych, czyli właściwe będą dział 754 oraz rozdział 75405. Natomiast nie będzie właściwy paragraf 6230 „Dotacja celowa z budżetu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji i zakupów inwestycyjnych jednostek niezaliczanych do sektora finansów publicznych”.

Ma to potwierdzenie w uchwale nr 16/884/2023 Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu z 6 czerwca 2023 r. W podanym rozstrzygnięciu nadzorczym podważono możliwość stosowania paragrafu 623 do przekazania środków na zbliżony zakresowo cel (zakup radiowozu). RIO wskazała, po pierwsze, że przepisy ustawy o Policji są jednoznaczne i w obecnym stanie prawnym brak jest możliwości przekazania dotacji celowej dla komendy powiatowej Policji bezpośrednio z budżetu gminy. Po drugie, podano, że rada miejska powinna „(…) usunąć nieprawidłowość poprzez zmianę przeznaczenia wydatków zaplanowanych w dziale 754, rozdziale 75405 § 6230 ‒ Dotacja celowa z budżetu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji i zakupów inwestycyjnych jednostek nie zaliczanych do sektora finansów publicznych w kwocie 100 000,00 zł, na wpłatę na Fundusz Wsparcia Policji, tj. § 6170 ‒ Wpłaty jednostek na państwowy fundusz celowy na finansowanie lub dofinansowanie zadań inwestycyjnych”.

Wniosek. Rada gminy nie może przekazać dotacji dla jednostki Policji, a w konsekwencji nie może stosować podanego w zapytaniu paragrafu 623. W tej sytuacji należy zastosować paragraf 617. ©℗

Z kontekstu pytania należy wnioskować, że chodzi o zapewnienie porządku w określonych miejscach publicznych na terenie gminy poprzez usługi z wykorzystaniem przenośnych toalet. Niewątpliwie sam wydatek wpisuje się w szeroko pojęty zakres zadań własnych gminy, o których mowa w art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. Przepis ten stanowi, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami; ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej; gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego; wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych; utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych; zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz; utrzymania zieleni gminnej i zadrzewień; utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych.

Uwzględniając specyfikę usługi, należy powiązać ją ze sferą gospodarki komunalnej i ochrony środowiska. W konsekwencji należy zastosować adekwatne podziałki klasyfikacji budżetowej w tym zakresie przedmiotowym. Właściwym działem klasyfikacji budżetowej będzie 900 „Gospodarka komunalna i ochrona środowiska”. W zakresie rozdziału można rozważyć 90003 „Oczyszczanie miast i wsi”. Natomiast adekwatny paragraf to 430 „Zakup usług pozostałych”. Usługa serwisowa wpisuje się w szeroki katalog usług objętych podaną podziałką klasyfikacji budżetowej. Jak podano w opisie tego paragrafu, obejmuje on wydatki funduszu operacyjnego, którego przeznaczenie jest niejawne, oraz wydatki na zakup usług, w tym drukarskich, usług w zakresie utrzymania dróg, usług kominiarskich, utrzymania parków i zieleńców czy usług komunalnych i mieszkaniowych.

Wniosek. Wydatki na usługę w postaci przenośnych toalet należy ująć w dziale 900, rozdziale 90003 oraz paragrafie 430. ©℗