Niestabilność gospodarcza, której początki sięgają czasów pandemii, pogłębiona przez inflację, wysokie stopy procentowe oraz rosnące koszty energii, istotnie wpłynęła na kondycję wielu europejskich przedsiębiorstw. Choć nie nastąpiła masowa fala upadłości, obserwujemy w Polsce wzrost liczby restrukturyzacji i postępowań upadłościowych. A to, w połączeniu ze stabilizacją kosztu kapitału i z powrotem inwestorów na rynek, stwarza nowe możliwości dla inwestorów.

Charakterystyka transakcji M&A w trudnych warunkach

Distressed M&A polega na nabyciu aktywów przedsiębiorstwa mierzącego się z trudnościami finansowymi. Inwestorzy mogą angażować się na różnych etapach – od nieformalnych rozmów z wierzycielami, poprzez pozasądowe negocjacje, aż po postępowania restrukturyzacyjne i upadłościowe. Każda z tych opcji niesie określone ryzyko, ale także otwiera możliwości, w tym nabycie przedsiębiorstwa po znacznie niższej cenie niż w standardowych warunkach rynkowych.

Polski rynek distressed M&A jest wciąż mniej rozwinięty niż w krajach Europy Zachodniej – zarówno pod względem liczby, jak i wartości transakcji. Wynika to m.in. z relatywnie niskiej liczby upadłości i restrukturyzacji oraz ograniczonego zainteresowania banków finansowaniem tego typu transakcji. Obserwujemy jednak rosnącą aktywność funduszy oferujących alternatywne formy finansowania oraz większą skłonność ubezpieczycieli do obejmowania ochroną tego rodzaju transakcji, co może sprzyjać dalszemu rozwojowi rynku.

Ramy prawne transakcji

Z perspektywy prawnej kluczowe znaczenie w transakcjach distressed M&A ma wybór ścieżki postępowania. W Polsce obowiązują dwa główne reżimy prawne:

  • upadłość (regulowana prawem upadłościowym), której celem jest likwidacja majątku przedsiębiorstwa i zaspokojenie wierzycieli,
  • restrukturyzacja (regulowana prawem restrukturyzacyjnym), obejmująca cztery rodzaje postępowań i zmierzająca do zachowania działalności przedsiębiorstwa.

Dostępne rozwiązania prawne mogą istotnie wpłynąć na sposób przeprowadzenia transakcji oraz poziom ryzyka po stronie inwestora.

▶ Przygotowana likwidacja (pre-pack) – szybkie przejęcie aktywów

Zgodnie z prawem upadłościowym możliwe jest przeprowadzenie tzw. przygotowanej likwidacji (ang. pre-pack), w ramach której wybrany nabywca kupuje część lub całość aktywów dłużnika po wcześniej uzgodnionej cenie. Kluczowe zalety pre-packu to:

  • nabycie aktywów wolnych od obciążeń,
  • zapewnienie ciągłości działalności przedsiębiorstwa,
  • możliwość uzgodnienia warunków transakcji przed formalnym ogłoszeniem upadłości.

Z kolei wyzwania to:

  • czas – procedura zatwierdzenia pre-packu przez sąd może trwać kilka miesięcy (jeśli względem nabywanej spółki toczy się już postępowanie restrukturyzacyjne, procedura jeszcze bardziej się wydłuża, ponieważ przed złożeniem wniosku o rozpoczęcie przygotowanej likwidacji należy najpierw umorzyć takie postępowanie),
  • wymóg wcześniejszego porozumienia – inwestor i dłużnik muszą ustalić warunki sprzedaży jeszcze przed złożeniem wniosku o upadłość.

Alternatywą dla pre-packu jest zakup aktywów bezpośrednio od syndyka w toku likwidacji masy upadłości. Jednak procedura ta jest zazwyczaj dłuższa i mniej przewidywalna.

▶ Restrukturyzacja – większa elastyczność dla inwestorów

Jak wskazują statystyki, większość firm, które mierzą się z problemami finansowymi, zostaje poddanych procedurze restrukturyzacji (zamiast upadłości). Zainteresowani inwestorzy mogą skłaniać się ku lokowaniu swojego kapitału, gdy prowadzone są takie właśnie postępowania. Podczas restrukturyzacji dłużnik podlega ochronie przed dochodzeniem zaspokojenia wierzytelności, co daje stronie zainteresowanej wygodę negocjowania najkorzystniejszych warunków. Prawo restrukturyzacyjne jest o wiele bardziej elastyczne niż prawo upadłościowe, inwestorzy zaś mają większą dowolność przy kształtowaniu dogodnej dla siebie struktury transakcji.

Jednym z dostępnych dla inwestorów rozwiązań jest złożenie w toku postępowania oferty sfinansowania reorganizacji dłużnika i zapewnienia kapitału na spłatę częściowo umorzonego zadłużenia w zamian za papiery wartościowe lub inne aktywa dłużnika, jeśli dojdzie do zatwierdzenia akceptowalnego dla stron porozumienia w zakresie częściowego umorzenia zadłużenia. Jeśli nie dojdzie do akceptowalnego porozumienia z wierzycielami inwestor może wycofać się z transakcji.

Alternatywnie inwestorzy mogą zdecydować się kupić aktywa podczas restrukturyzacji (przy czym są one wówczas wolne od wszelkich obciążeń) – jest to rozwiązanie zbliżone do przygotowanej likwidacji w trybie prawa upadłościowego. Niektórzy inwestorzy wolą natomiast kupić częściowo umorzone roszczenia wierzycieli i przekształcić je w papiery wartościowe dłużnika, obejmując w ten sposób udział we własności jego przedsiębiorstwa.

Perspektywy przejęć firm w kryzysie w Polsce

Polski rynek distressed M&A jest ciągle na wczesnym etapie rozwoju, ale ma przed sobą znaczące perspektywy. Obecne prognozy wskazują, że w najbliższych latach:

  • spowolnienie gospodarcze może przełożyć się na wzrost liczby restrukturyzacji i upadłości, a tym samym większe zainteresowanie inwestorów tym segmentem rynku,
  • spadek cen nieruchomości komercyjnych może zwiększyć liczbę okazji inwestycyjnych,
  • rozwój alternatywnych form finansowania oraz rosnące zainteresowanie nimi ułatwi przeprowadzanie transakcji distressed M&A. ©℗