Jeśli w składzie był neosędzia, przedsiębiorcy mają szansę na rekompensatę

Doktor Tomasz Ludwik Krawczyk: Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał wyroki neosędziów za naruszające prawo do sądu. Przedsiębiorcy, których sprawy były przez nich rozpatrywane, mogą złożyć skargę do ETPC i otrzymać
10 tys. euro odszkodowania.

Ma ona istotne konsekwencje. ETPC uznał, że orzekanie przez neosędziów, czyli sędziów powołanych z udziałem Krajowej Rady Sądownictwa (KRS) utworzonej na mocy ustawy z 8 grudnia 2017 r., narusza prawo do sądu gwarantowane konwencją. W odpowiedzi Polska jednostronnie przyznała się do tego naruszenia i zaoferowała każdemu ze skarżących po 10 tys. euro tytułem zwrotu kosztów i zadośćuczynienia. A zatem przedsiębiorcy, których sprawy rozpatrywali sędziowie powołani na mocy tej ustawy, mogą podważać prawomocność wyroków. Dotyczy to zarówno korzystnych, jak i niekorzystnych orzeczeń – każde z nich może stanowić podstawę do dochodzenia praw na forum międzynarodowym.

Przede wszystkim powinni dokładnie przeanalizować dokumentację sądową – wyroki, uzasadnienia i protokoły rozpraw – by ustalić, czy w składzie orzekającym był sędzia powołany po 8 grudnia 2017 r. Jeśli tak, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie procesowym i prawach człowieka. Następnym krokiem może być złożenie skargi do ETPC. Trzeba jednak pamiętać, że można to zrobić, zanim miną cztery miesiące od zakończenia postępowania krajowego. Procedura jest bezpłatna, lecz wymaga starannego przygotowania merytorycznego.

Trzeba czytelnie wypełnić formularz skargi dostępny na stronie internetowej ETPC. Można ją sporządzić w języku polskim i przesłać na adres: The Registrar, European Court of Human Rights, Council of Europe, F–67075 STRASBOURG CEDEX.

Do skargi należy dołączyć kopie wszystkich istotnych dokumentów związanych ze sprawą, tj. wyroki, decyzje sądów, pisma procesowe oraz dowody na wyczerpanie krajowych środków odwoławczych. Jest ważne, aby te dokumenty były czytelne i uporządkowane chronologicznie.

Samo złożenie skargi do ETPC jest bezpłatne, ale jeśli przedsiębiorca zdecyduje się na skorzystanie z pomocy prawnej, to może się wiązać z kosztami wynagrodzenia prawnika. Warto to jednak rozważyć z uwagi na potencjalne korzyści płynące z pozytywnego rozstrzygnięcia sprawy.

A czy wszyscy przedsiębiorcy mogą liczyć na rekompensaty?

O rekompensatę może się ubiegać każda osoba lub firma, której sprawa była rozpatrywana przez neosędziego. Uzyskanie odszkodowania w wysokości 10 tys. euro jest możliwe, jeśli skarżący wykaże, że doszło do naruszenia prawa do rzetelnego procesu. Jest istotne, aby skarga została złożona w terminie czterech miesięcy od zakończenia postępowania krajowego. Niedotrzymanie tego terminu skutkuje jej odrzuceniem.

Warto pamiętać, że pozytywne rozpatrzenie skargi może oznaczać nie tylko otrzymanie odszkodowania finansowego, lecz także unieważnienie niekorzystnego wyroku wydanego przez sąd krajowy. To z kolei może otworzyć drogę do ponownego rozpatrzenia sprawy na poziomie krajowym.

Tak, ważne jest też orzeczenie ETPC z 23 listopada 2023 r. w sprawie nr 50848/21, Wałęsa przeciwko Polsce. Trybunał stwierdził w nim systemowe naruszenia konwencji w zakresie powoływania sędziów do Izby Cywilnej Sądu Najwyższego. Ten precedens potwierdza, że problem jest powszechny i daje podstawę do dochodzenia roszczeń.

Powinni na bieżąco monitorować skład sędziowski w prowadzonych postępowaniach i zgłaszać formalne zastrzeżenia, jeśli pojawią się wątpliwości dotyczące statusu sędziego. Warto również rozważyć stosowanie klauzul arbitrażowych w umowach, co pozwoli unikać potencjalnie wadliwych wyroków sądowych. ©℗