Co dalej z wakacjami składkowymi? Złożenie wniosku może okazać się pułapką. Jak postępować? Czekamy na stanowisko ZUS

Na 1 listopada 2024 r. i możliwość skorzystania z wakacji składkowych czekało wielu przedsiębiorców. Okazało się jednak, że szybkie złożenie wniosku może w niektórych przypadkach okazać się pułapką. Chodzi o oświadczenie o odpowiedzialności karnej, które zostało w nim zawarte.

Wakacje składkowe cieszą się dużym zainteresowaniem, ale co z wnioskami

Od kilku tygodni informacje dotyczące zmian prawa były zdominowane przez doniesienia o wakacjach składkowych. Od 1 listopada 2024 r. osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą i komornicy sądowi mogą bowiem składać wnioski o zwolnienie z opłacania za siebie składek ZUS. Aby je uzyskać, muszą spełniać określone warunki, a samo zwolnienie może obejmować jeden, dowolnie wybrany, miesiąc w roku kalendarzowym. Jak donosi ZUS, przez trzy pierwsze doby wnioski złożyło niemal 50 tysięcy uprawnionych. Niestety szybko pojawiły się również problemy. W sieci zaczęli się bowiem wypowiadać doradcy podatkowi, których zdaniem wniosek RWS można złożyć jedynie osobiście, a jego treść wyklucza złożenie go za pośrednictwem biura rachunkowego będącego pełnomocnikiem przedsiębiorcy. Chodzi o konieczność złożenia oświadczenia o świadomości odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, którego podstawą jest art. 233 ustawy 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny. Przepis ten przewiduje, że kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Oświadczenie o odpowiedzialności karnej zawarte we wniosku jest źródłem problemów

Co do zasady w doktrynie i orzecznictwie prezentowany jest jednolity pogląd, zgodnie z którym oświadczenie o znajomości treści art. 233 § 1 Kodeksu karnego nie może być podpisane przez pełnomocnika. Przestępstwo określone w tej regulacji jest bowiem przestępstwem indywidualnym, o określonym kręgu podmiotów, których dotyczy, wyczerpująco wskazanych w tym przepisie. Odpowiedzialność karna odnosić się może tylko do indywidualnie określonego podmiotu, a nie do jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika (patrz np. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 września 2008 r., sygn. akt II GZ 214/08). Jednak mimo prezentowanej w tym zakresie jednolitości poglądów, w praktyce możliwość składania za pośrednictwem pełnomocnika oświadczenia dot. fałszywych zeznań budziło już w przeszłości wątpliwości. Było tak na przykład w odniesieniu do wniosku o przyznanie prawa pomocy w postępowaniu przed sądami administracyjnymi. W tym wypadku stanowisko prezentowane przez sądy nie było jednolite i opowiadano się za możliwością złożenia wniosku (i oświadczenia) przez pełnomocnika. Stanowisko to miało jednak mocne uzasadnienie. Wskazywano, że z art. 233 § 6 Kodeksu karnego jasno wynika, że dla przypisania odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, ustawa musi przewidywać możliwość odebrania tego oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej. Tymczasem przepisy ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, które miały w tym wypadku zastosowanie, nie przewidywały takiej możliwości. Nie zawarto w nich również wytycznych do określenia w drodze rozporządzenia w treści urzędowego formularza stosownego oświadczenia odnośnie do art. 233 Kodeksu karnego. Zamieszczenie go w treści formularzy, których dotyczyły wątpliwości, wykraczało poza przedmiot delegacji ustawowej i stało w sprzeczności z przepisami Konstytucji RP.

Poradnik ZUS dotyczący wakacji składkowych budzi wątpliwości

Tymczasem w przypadku wakacji składkowych z art. 36d ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych jasno wynika, że zawarte we wniosku oświadczenia są składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń, a składający oświadczenia jest obowiązany do zawarcia w nich klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. Oznacza to, że w tym wypadku zamieszczenie we wniosku tego rodzaju oświadczenia ma podstawę ustawową. Co za tym idzie, znajdują do niego zastosowanie wszystkie wnioski płynące z orzecznictwa sądowego, zgodnie z którymi nie może ono zostać podpisane przez pełnomocnika.

Sprawę można by więc uznać za jasną, gdyby nie to, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał w opublikowanym przez siebie poradniku dotyczącym wakacji składkowych, że przedsiębiorca może złożyć wniosek samodzielnie ze swojego profilu płatnika na PUE/eZUS. Wniosek może również złożyć w jego imieniu pełnomocnik z profilu płatnika, jeśli ma do tego stosowne umocowania. Bazując na tej informacji wielu pełnomocników, najczęściej biur rachunkowych, złożyło już wnioski RWS w imieniu swoich klientów. Wobec najnowszych doniesień, mają obecnie uzasadnione wątpliwości co do tego, jak postępować dalej. Nie wiadomo bowiem, czy ZUS rozpatrzy złożone wnioski, czy może należy złożyć je ponownie?