Zmiany w międzynarodowych relacjach biznesu

Nowelizacja sprawiła, że spółka komandytowo-akcyjna jest uprawniona do uczestniczenia w transgranicznych procesach reorganizacji jako spółka przejmująca, nowo zawiązana albo dzielona. - pisze Izabela Cybul-Gruba, radca prawny w Kancelarii MKZPartnerzy, fot. Materiały prasowe

Istotna nowelizacja kodeksu spółek handlowych w zakresie reorganizacji transgranicznej spółek obowiązuje od 15 września 2023 r. Nowe przepisy stanowią wyraz implementacji tzw. pakietu prawa spółek, na który składają się dwie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) o numerach 2019/2121 z 27 listopada 2019 r. oraz 2019/1151 z dnia 20 czerwca 2019 r. Wdrożenie dyrektyw do polskiego porządku prawnego miało na celu ujednolicenie zasad reorganizacji transgranicznej spółek oraz realizację unijnej zasady swobody przedsiębiorczości.

Wprowadzone do kodeksu spółek handlowych unormowania w przedmiocie transgranicznego połączenia, podziału i przekształcenia dotyczą spółek kapitałowych, tj. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej, a także jednej ze spółek osobowych, mianowicie spółki komandytowo-akcyjnej. Do tej pory żadna ze spółek osobowych nie miała zdolności podziałowej oraz przekształceniowej. Od wejścia w życie nowelizacji spółka komandytowo-akcyjna jest uprawniona do uczestniczenia w transgranicznych procesach reorganizacji jako spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana, a przy podziale jako spółka dzielona.

Nowe obowiązki

Przed zmianą prawa w kodeksie spółek handlowych mogliśmy już znaleźć przepisy odnoszące się do przypadku transgranicznego połączenia spółek. Na mocy nowelizacji wprowadzono natomiast kilka kluczowych zmian do tej procedury, m.in. ustanowiono wymóg uzyskania opinii właściwego organu podatkowego w sprawie połączenia transgranicznego oraz możliwość badania przez sąd rejestrowy, czy połączenie transgraniczne nie stanowi nadużycia prawa.

Ponadto do wniosku o ujawnienie połączenia w Krajowym Rejestrze Sądowym konieczne jest dołączenie dodatkowego dokumentu w postaci oświadczenia zarządu o celu połączenia. Nowelizacja wprowadza również obowiązek dwukrotnego zawiadomienia wspólników spółki o zamiarze połączenia – pierwszego zawiadomienia dokonuje się nie później niż na sześć tygodni przed datą zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia zatwierdzającego połączenie, a drugiego w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie od daty pierwszego zawiadomienia.

Podział transgraniczny

Nieznaną dotąd instytucją w kodeksie spółek handlowych jest podział transgraniczny. Może on zostać dokonany jedynie przez przeniesienie majątku spółki dzielonej na spółkę nowo zawiązaną lub spółki nowo zawiązane. Zarząd spółki dzielonej jest zobowiązany do przygotowania dla wspólników oraz pracowników sprawozdania wyjaśniającego podstawy prawne oraz uzasadnienie ekonomiczne podziału, z wyjaśnieniem skutków tego podziału dla pracowników oraz wspólników. Sprawozdanie winno obejmować odrębną część przeznaczoną dla wspólników oraz dla pracowników.

Co istotne, w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej do podjęcia uchwały o podziale transgranicznym wymagana jest zgoda wszystkich komplementariuszy oraz uchwała akcjonariuszy, za którą wypowiedzą się osoby reprezentujące co najmniej trzy czwarte kapitału zakładowego, chyba że statut przewiduje surowsze warunki dla wymaganej większości, z tym że większość ta nie może przekraczać 90 proc. głosów.

Przekształcenie transgraniczne

Nowelizacja przyczyniła się również do uregulowania procesu przekształcania transgranicznego. Proces ten polega na przekształceniu przez spółkę formy prawnej, w jakiej jest zarejestrowana w państwie członkowskim wyjścia, w formę prawną państwa członkowskiego przeznaczenia, z jednoczesnym przeniesieniem co najmniej siedziby statutowej do tego państwa.

Operacja przekształcenia rozpoczyna się od przygotowania i podpisania planu przekształcenia oraz sprawozdania zarządu dla wspólników i pracowników. Kolejnym doniosłym krokiem jest ogłoszenie planu przekształcenia oraz zawiadomienie wspólników o przekształceniu. Następnie niezbędne jest sporządzenie opinii przez niezależnego biegłego. Po wykonaniu wspominanych czynności wspólnicy mogą przystąpić do podjęcia uchwał o przekształceniu. Dopiero wtedy możliwe jest uzyskanie zaświadczenia od sądu rejestrowego o zgodności przekształcenia z prawem polskim oraz przystąpienie do rejestracji przekształcenia.

Wspólnicy, wierzyciele i przedstawiciele pracowników spółki mogą złożyć spółce uwagi dotyczące planu przekształcenia transgranicznego co najmniej na pięć dni roboczych przed datą zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, na którym ma być powzięta uchwała o przekształceniu transgranicznym.

Załącznik nr II do dyrektywy 2017/1132 w sprawie niektórych aspektów prawa spółek określa listę spółek, w które mogą zostać przekształcone polskie spółki komandytowo-akcyjne oraz kapitałowe. I tak na przykład polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna lub spółka komandytowo-akcyjna może przekształcić się w hiszpańską spółkę sociedad anónima, sociedad comanditaria por acciones lub sociedad de responsabilidad limitada.

Sąd, wierzyciele i pracownicy

Zarządy spółek dokonujących transgranicznej reorganizacji zobowiązane są ponadto do wystąpienia z wnioskiem o wydanie zaświadczenia o zgodności z prawem polskim połączenia, podziału bądź przekształcenia w zakresie procedury podlegającej temu prawu. Sąd może odmówić wydania zaświadczenia o zgodności z prawem polskim transgranicznej reorganizacji, kiedy uzna, że służy ona nadużyciu, naruszeniu lub obejściu prawa. Ponadto sąd w przypadku poważnych wątpliwości co do możliwego zajścia powyższych sytuacji jest uprawniony do uzyskania opinii właściwych organów lub opinii biegłego w celu zbadania zakresu działalności spółki.

Co ważne, do dnia otrzymania zaświadczenia o zgodności procedury transgranicznej reorganizacji z prawem krajowym dana procedura podlega prawu państwa siedziby spółki dzielonej/przekształcanej/łączonej, a po tym dniu podlega odpowiednio prawu państwa siedziby spółek nowo zawiązanych/spółki przekształconej/spółki przejmującej albo nowo zawiązanej.

Ustawodawca pochylił się również nad zagadnieniami dotyczącymi ochrony wierzycieli poprzez umożliwienie żądania w terminie miesiąca od dnia udostępnienia planu procedury transgranicznej, ustanowienia zabezpieczenia roszczeń, które nie były wymagalne w chwili ujawnienia planu. To wierzyciel winien uprawdopodobnić, że przeprowadzenie operacji transgranicznej wpływa negatywnie na zaspokojenie roszczeń, a uzyskane od spółki zabezpieczenie jest niewystarczające. Wniosek wierzyciela nie wstrzymuje wydania przez sąd rejestrowy zaświadczenia o zgodności z prawem polskim procedury transgranicznej w zakresie procedury podlegającej temu prawu. Wykonanie zabezpieczenia jest uzależnione od skuteczności operacji transgranicznej.

Pewne instrumenty bezpieczeństwa zagwarantowano również pracownikom. Mowa tutaj o możliwości składania skarg do planu procesu transgranicznego oraz obowiązku sporządzenia dla pracowników sprawozdania punktującego skutki reorganizacji transgranicznej.

Dodatkowo przewidziano, że nie wszyscy wspólnicy spółki poddanej transgranicznej reorganizacji muszą być zadowoleni z proponowanych zmian. Wspólnikom głosującym przeciwko operacji transgranicznej przysługiwać będzie prawo wystąpienia ze spółki za wynagrodzeniem o wartości równej wartości ich udziałów lub akcji. Oszacowania wartości udziałów lub akcji winien dokonać niezależny biegły. Wspólnik niezgadzający się z wyceną będzie uprawniony do wniesienia powództwa o dodatkowe wynagrodzenie pieniężne w terminie dwóch tygodni od dnia podjęcia uchwały o reorganizacji transgranicznej. Co istotne, wniesienie powództwa nie wstrzymuje odkupu ani rejestracji reorganizacji transgranicznej. Prawomocne orzeczenie o przyznaniu wspólnikowi dodatkowego wynagrodzenia pieniężnego ma moc obowiązującą w stosunku do spółki oraz wszystkich wspólników, którzy złożyli żądanie odkupu. Spółka może nabyć na rachunek własny udziały albo akcje, których łączna wartość nominalna nie przekracza 25 proc. kapitału zakładowego albo łączna liczba nie przekracza 25 proc. ogólnej liczby akcji w prostej spółce akcyjnej.

Należy pamiętać, że jeżeli plan podziału, przekształcenia, połączenia lub połączenia transgranicznego złożono w Krajowym Rejestrze Sądowym przed 15 września 2023 r., to do postępowań odpowiednio podziałowych, przekształceniowych lub połączeniowych stosuje się przepisy dotychczasowe.

Wprowadzone zmiany należy ocenić w głównej mierze jako pozytywne dla realizacji zasady swobody przedsiębiorczości oraz umożliwiające reorganizację biznesu na jednolitych warunkach. Jako negatywne pod kątem czasu trwania procedury połączenia transgranicznego można potraktować wprowadzenie dodatkowego obowiązku uzyskania opinii właściwego organu podatkowego, co zdecydowanie może wpłynąć na przedłużenie postępowania. ©℗