Rzecznik praw obywatelskich zwrócił się w lutym do Ministerstwa Klimatu i Środowiska o wprowadzenie programu wsparcia finansowego na cele usuwania odpadów dla właścicieli nieruchomości, którym podrzucono śmieci.
Zgodnie z ustawą o odpadach (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 699 ze zm.) do usunięcia odpadów w pierwszej kolejności zobowiązany jest ten, kto je ma. W praktyce ten przykry obowiązek spada na właściciela gruntu, którego z reguły uznaje się za domniemanego posiadacza.
W opinii rzecznika praw obywatelskich instytucja domniemania jest co do zasady słuszna. Bez niej realizacja polityki ochrony środowiska byłaby niemożliwa. Jednak, jak zauważa dr hab. Marcin Wiącek: ,,w konkretnych przypadkach staje się ona źródłem skutków trudnych do zaakceptowania ze względu na zasadę sprawiedliwości społecznej”.
Skarżący się do RPO właściciele nieruchomości wskazują na zjawisko podrzucania niechcianych odpadów. Aby uwolnić się od odpowiedzialności za nie, należy wskazać ich prawdziwego posiadacza. W przeciwnym wypadku koszty usunięcia odpadów ciążą na właścicielu nieruchomości, a te potrafią być znaczne.
Rozwiązaniem mogłoby być wsparcie ze strony państwa, analogiczne do tego, które otrzymują samorządy za pozbywanie się śmieci. Jego źródłem jest program ,,Usuwanie porzuconych odpadów”, działający w ramach Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFGOŚiGW).
Zdaniem Ministerstwa Klimatu i Środowiska udzielanie wsparcia właścicielom nieruchomości, na których znajdują się odpady, jest jednak niezasadne.
Po pierwsze, jak tłumaczy resort klimatu: ,,władający powierzchnią ziemi muszą mieć świadomość o odpowiedzialności za działania osób trzecich prowadzące do zanieczyszczenia ich nieruchomości”. Wskazuje się tu na przypadki wynajmowania nieruchomości bądź dzierżawienie gruntów niesprawdzonym podmiotom.
Po drugie, Ministerstwo Klimatu i Środowiska zauważa, że: ,,nie można wykluczyć przypadków, iż władający powierzchnią ziemi jest faktycznym posiadaczem odpadów, co za tym idzie, mogłoby to doprowadzić do finansowania nielegalnych działalności”. Po trzecie, wsparcie z NFOŚiGW ma charakter jedynie interwencyjny i przyznawane jest organom administracji publicznej na usunięcie odpadów, które stanowią zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi lub środowiska. ©℗