Prowadzę masarnię. Słyszałem, że od sierpnia tego roku zmieniły się m.in. zasady kontroli weterynaryjnej. Podobno może się ona odbyć mimo mojej nieobecności w firmie. Czy to prawda?

Kinga Krent, specjalista ds. prawa żywnościowego kancelaria Kondrat i Partnerzy
Tak. Opisana przez czytelnika sytuacja jest wynikiem zmian, jakie zostały wprowadzone 11 sierpnia br. nowelizacją ustawy z 23 czerwca 2022 r. o Inspekcji Weterynaryjnej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1570 ). Nowelizacja przepisów miała dostosować prawo krajowe do przepisów unijnych. W konsekwencji wprowadziła zmiany w treści aż dziewięciu ustaw oraz w całości uchyliła ustawę z 23 sierpnia 2003 r. o weterynaryjnej kontroli granicznej oraz ustawę z 10 grudnia 2003 r. o kontroli weterynaryjnej w handlu. Obecnie zatem przedsiębiorcy muszą mierzyć się z licznymi nowymi zasadami, które z założenia powinny ułatwić im funkcjonowanie na rynku.

Wymagane oświadczenie o bezstronności

Do niedawna przeprowadzanie kontroli urzędowych bez wcześniejszego uprzedzenia musiało odbywać się w obecności kierownika podmiotu kontrolowanego albo osoby przez niego upoważnionej. To się zmieniło. Obecnie jest to możliwe także wtedy, gdy wspomniane osoby znajdują się poza kontrolowanym zakładem, jedynie w obecności dowolnego pracownika kontrolowanego podmiotu.
Nie ulega wątpliwości, że kontrole urzędowe powinny być przeprowadzane przez pracowników wolnych od konfliktu interesów, którzy nie znajdują się w sytuacji bezpośrednio lub pośrednio wpływającej na ich zdolność do bezstronnego wykonywania obowiązków służbowych w ramach kontroli urzędowej lub na postrzeganie tej zdolności przez inne osoby. Nowe przepisy wyeliminowały takie wątpliwe prawnie i etycznie sytuacje. Wyznaczeni do kontroli lekarze weterynarii mają bowiem obowiązek składać do powiatowych lekarzy weterynarii – pod rygorem odpowiedzialności karnej – oświadczenia dotyczące wykonywania przez nich innych zajęć zarobkowych. Dane zawarte w tych oświadczeniach pozwolą powiatowym lekarzom weterynarii ocenić, czy w odniesieniu do danej osoby wyznaczonej zachodzą okoliczności powodujące wątpliwości co do bezstronnego wykonywania czynności objętych wyznaczeniem lub czy istnieje ryzyko wystąpienia konfliktu interesów w związku z wykonywaniem tych czynności. Gdy powiatowy lekarz weterynarii stwierdzi, że wystąpiła którakolwiek z wymienionych przesłanek, wówczas będzie mógł uchylić decyzję w sprawie wyznaczenia danej osoby i rozwiązać zawartą z nią umowę.
Wydaje się zatem, iż warunek braku konfliktu interesów jednoznacznie przekreśla możliwość jakiejkolwiek innej działalności wyznaczonych lekarzy weterynarii na rzecz podmiotów, które będą przez nich kontrolowane. Oznacza to, że ci lekarze nie będą mogli być zatrudnieni w kontrolowanych przez nich przedsiębiorstwach.

Konieczna lista dostaw

Warto pamiętać, że na mocy zmienionych przepisów przedsiębiorcy prowadzący firmy spożywcze, do których z państw członkowskich Unii Europejskiej zostały dostarczone produkty pochodzenia zwierzęcego, muszą prowadzić listę dostaw tych produktów.
Powinna ona zawierać co najmniej datę i rodzaj dostarczonych produktów pochodzenia zwierzęcego oraz nazwę i adres podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo spożywcze, który te produkty dostarczył. Co więcej, zgodnie z ustawą lista dostaw powinna być przechowywana przez rok, licząc od końca roku kalendarzowego, za który została sporządzona.
To nie koniec nowych obowiązków przedsiębiorców. Nałożono na nich także dodatkowy obowiązek poinformowania powiatowego lekarza weterynarii (na jego żądanie) o przybyciu produktów pochodzących z innego państwa członkowskiego UE w takim zakresie, jaki jest niezbędny do przeprowadzania kontroli urzędowej.
Uregulowana została także kwestia dotycząca przywozu niezharmonizowanych produktów pochodzenia zwierzęcego z państw trzecich. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi będzie mógł określić w rozporządzeniu krajowym wymagania przywozowe dla produktów pochodzenia zwierzęcego, jeżeli nie zostały one ustanowione w przepisach UE.
Jednocześnie należy mieć na uwadze, iż produkty pochodzenia zwierzęcego, dla których krajowe przepisy przywozowe zostaną ustalone, będą mogły być wprowadzane na rynek wyłącznie na terytorium Polski.

Nowe opłaty za czynności urzędowe

Przepisy ustawy nie tylko nałożyły na przedsiębiorców nowe obowiązki. Wprowadziły również nowe opłaty, które do 10 sierpnia br. nie były pobierane. Obecnie należy płacić za wykonywanie czynności urzędowych, m.in. takich jak nadzór nad:
  • porcjowaniem, pakowaniem i przepakowywaniem mięsa, mięsa mielonego, surowych wyrobów mięsnych, mięsa oddzielonego mechanicznie oraz produktów mięsnych,
  • przechowywaniem mięsa mielonego, surowych wyrobów mięsnych oraz mięsa oddzielonego mechanicznie,
  • pakowaniem lub przepakowywaniem jaj konsumpcyjnych oraz produktów jajecznych,
  • obrotem, pośrednictwem w tym obrocie i przewozem zwierząt oraz punktami kontroli,
  • wprowadzaniem do obrotu i transportem pasz i pasz leczniczych przeznaczonych do obrotu oraz warunkami ich przechowywania lub sprzedaży,
  • prowadzeniem działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej,
  • porcjowaniem, pakowaniem i przepakowywaniem miodu,
  • produkcją żywności znajdującą się w rolniczym handlu detalicznym,
  • obrotem hurtowym produktami leczniczymi weterynaryjnymi prowadzonym w hurtowniach farmaceutycznych produktów leczniczych weterynaryjnych,
  • obrotem detalicznym produktami leczniczymi weterynaryjnymi prowadzonym w zakładach leczniczych dla zwierząt i ilością stosowanych w tych zakładach produktów leczniczych weterynaryjnych,
  • obrotem detalicznym produktami leczniczymi weterynaryjnymi wydawanymi bez przepisu lekarza sprawowanym u przedsiębiorców mogących prowadzić działalność w tym zakresie po zgłoszeniu wojewódzkiemu lekarzowi weterynarii,
  • produkcją wysoko rafinowanego siarczanu chondroityny, kwasu hialuronowego, innych produktów z hydrolizowanych cząstek, chitozanu, glukozaminy, podpuszczki, karuku i aminokwasów,
  • produkcją żelatyny i kolagenu;
Opłaty te wprowadzono m.in. z uwagi na pracochłonność i koszty wykonywania tych czynności.
Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami kwota pobieranej opłaty powinna odpowiadać średnim kosztom ponoszonym przez Inspekcję Weterynaryjną na wykonanie czynności, za które jest pobierana dana opłata. Wysokość opłat została ustalona w rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi w sprawie stawek opłat za czynności weterynaryjne wykonywane przez Inspekcję Weterynaryjną (Dz.U. z 2022 r. poz. 1672). Wskazano w nim, że zryczałtowane opłaty za czynności wykonywane przez IW uzależnione będą od czasu trwania tych czynności. Są jednak wyjątki. W przypadku niektórych czynności stawka opłaty została ustalona dla przesyłki, zwierzęcia albo tony produktu będących przedmiotem danej czynności.

Wyższe koszty, choć nie dla wszystkich

Dla celów określenia wysokości opłat przyjęto, że koszt godziny pracy wynosi 56,40 zł. Założono także, że minimalny czas dojazdu do miejsca przeprowadzenia kontroli i jej przeprowadzenia, wraz z wystawieniem wymaganych dokumentów, wynosi dwie godziny. Stąd w przypadkach, w których konieczny jest dojazd do miejsca przeprowadzenia kontroli, minimalna stawka za kontrolę wynosi dwukrotność kwoty 56,40 zł, czyli 112,80 zł. W przypadku kontroli trwającej dłużej niż godzinę, za każde kolejne rozpoczęte 15 minut po upływie pierwszej godziny do stawki podstawowej dolicza się dodatkowo 14,10 zł.
Przypomnijmy, że do 10 sierpnia br. stosowano rozliczenia, opierając się na liczbie skontrolowanych sztuk zwierząt.
Warte uwagi jest to, że – zgodnie ze znowelizowaną ustawą o IW – niektóre opłaty dotyczące przede wszystkim rolników, małych przedsiębiorców i producentów stosujących tradycyjne metody produkcji zostały obniżone o 75 proc. W ich przypadku minimalna opłata nie może być niższa niż 40 zł. Obniżka wysokości opłat obejmuje także opłaty za nadzór nad:
  • działalnością związaną ze sprzedażą bezpośrednią,
  • prowadzeniem działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej;
  • produkcją żywności znajdującej się w rolniczym handlu detalicznym.
W tych przypadkach opłaty wynoszą 42,30 zł za nadzór trwający nie dłużej niż 2 godziny oraz 3,53 zł za każde rozpoczęte 15 minut po upływie 2 godzin.©℗
Więcej sankcji
Na gruncie nowej ustawy wyszczególniono rodzaje naruszeń, z którymi jest związana odpowiedzialność administracyjna skutkująca wymierzeniem kary pieniężnej. Przepisy obejmują kary pieniężne m.in. za następujące naruszenia:
• niespełnianie wymagań dotyczących możliwości śledzenia żywności, pasz, zwierząt hodowlanych oraz wszelkich substancji przeznaczonych do dodania do żywności lub pasz, bądź które można do nich dodać na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji. Jest to wymóg konieczny dla zapewnienia bezpieczeństwa i wiarygodności informacji przekazywanych konsumentom oraz narzędzie wspomagające wycofanie z obrotu żywności, która nie jest bezpieczna. Żywność wprowadzana na rynek powinna być odpowiednio etykietowana lub oznakowana w celu ułatwienia możliwości jej śledzenia. Każdy producent powinien ponadto móc określić partię produkcyjną i ilość pozyskanego produktu w ramach tej partii oraz, w przypadku prowadzenia sprzedaży do zakładów detalicznych, powinien móc określić, do którego zakładu dana partia lub jej część trafiła. Wysokość kary pieniężnej waha się od 200 zł do 20 tys. zł;
• skupowanie przez przedsiębiorstwo spożywcze surowego mleka lub siary od podmiotów prowadzących gospodarstwo produkcji mleka, w odniesieniu do których została wydana decyzja administracyjna powiatowego lekarza weterynarii o zawieszeniu dostaw. Wysokość kary pieniężnej może wynosić od 500 zł do 13 tys. zł;
• wprowadzanie na rynek surowego mleka lub siary z gospodarstwa produkcji mleka, w odniesieniu do którego została wydana decyzja administracyjna powiatowego lekarza weterynarii o zawieszeniu dostaw. Wysokość kary pieniężnej waha się od 500 zł do 13 tys. zł;
• uniemożliwianie lub utrudnianie przeprowadzenia kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego lub żywności. Wysokość kary pieniężnej może wynosić od 2 tys. zł do 35 tys. zł.
• niespełnianie wymagań higienicznych przy produkcji lub wprowadzaniu na rynek produktów pochodzenia zwierzęcego lub żywności. Wysokość kary pieniężnej określono tu od 200 zł do 15 tys. zł;
• nieinformowanie powiatowego lekarza weterynarii właściwego ze względu na miejsce przeprowadzenia czynności o zamiarze wyładunku ze statku rybackiego produktów rybołówstwa lub pierwszej sprzedaży produktów rybołówstwa lub zamiarze sprzedaży – wysokość kary pieniężnej może wynosić od 500 zł do 30 tys. zł.©℗
Tabela. Uporządkowanie procedur
W nowelizacji doprecyzowano kwestię wydawania decyzji przez powiatowego lekarza weterynarii o nadaniu zakładowi uprawnień do produkcji na rynek państwa trzeciego.
Było: Jest:
• Do 10 sierpnia 2022, czyli do czasu wprowadzenia zmian, jeżeli państwo trzecie uzależniało wysyłkę produktów pochodzenia zwierzęcego do tego państwa od nadania zakładowi uprawnienia do produkcji na rynek danego państwa trzeciego, wówczas powiatowy lekarz weterynarii, w drodze decyzji, nadawał zakładowi takie uprawnienie. • Obecnie nadanie uprawnień odbywa się na pisemny wniosek podmiotu prowadzącego zakład i następuje po przeprowadzeniu kontroli oraz stwierdzeniu, że zakład spełnia wymagania określone przez dane państwo trzecie. • Sprecyzowano przesłankę do nadawania wspomnianych wyżej uprawnień, gdy państwo trzecie uzależnia nadanie uprawnienia od wyników kontroli zakładu przeprowadzonej przez właściwy organ tego państwa.• Wskazano, iż decyzja powiatowego lekarza weterynarii o nadaniu uprawnień jest wydawana po uzyskaniu przez zakład zatwierdzenia przez właściwy organ państwa trzeciego.