Do postępowań administracyjnych w przedmiocie nałożenia administracyjnych kar pieniężnych, o których mowa w przepisach rozdziału 4d ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, stosuje się art. 189f kodeksu postępowania administracyjnego, mówiący o możliwości odstąpienia od wymierzenia kary – wskazał zgodnie w uchwale skład siedmiu sędziów NSA.
Z wnioskiem o podjęcie uchwały zwrócił się do Naczelnego Sądu Administracyjnego rzecznik praw obywatelskich prof. Marcin Wiącek. Wskazywał na dwie rozbieżne linie orzecznicze NSA dotyczące stosowania art. 189f k.p.a. w postępowaniach w przedmiocie nałożenia administracyjnej kary pieniężnej na podstawie przepisów rozdziału 4d ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2021 r. poz. 888 ze zm.). Przepis k.p.a. wskazuje, że organ administracji publicznej odstępuje od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej i poprzestaje na pouczeniu m.in., jeżeli waga naruszenia prawa jest znikoma, a strona zaprzestała naruszania prawa.
Rzecznik argumentował, że art. 189f powinien być stosowany w odniesieniu do kar z ustawy czystościowej, ponieważ intencją ustawodawcy nowelizującego kodeks postępowania administracyjnego, poprzez wprowadzenie działu IVa, było „unormowanie podstawowych zasad wymierzania administracyjnych kar pieniężnych z zagwarantowaniem ogólnego standardu ochrony prawnej podmiotów podlegających karze za popełnienie deliktu administracyjnego”. Taki sam pogląd wyraził rzecznik małych i średnich przedsiębiorców, który włączył się do sprawy.
– W niektórych wyrokach wskazywano, że do kar pieniężnych z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku, ze względu na ich specyficzny charakter, nie można stosować przepisów dotyczących odstąpienia. Ja tego poglądu nie podzielałem i cieszę się, po pierwsze, że RPO wystąpił z wnioskiem o podjęcie takiej uchwały, i po drugie, że uchwała w takim kształcie została przyjęta – komentuje Mateusz Karciarz z Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy.
Skład siedmiu sędziów NSA nie miał wątpliwości, że stanowisko RPO jest słuszne. Dzięki uchwale podmioty prowadzące działalność gospodarczą w zakresie odpadów komunalnych – np. ich odbierania – będą mogły wnioskować do organu o odstąpienie od wymierzenia kary, jeżeli zawinienie było znikome.
Uchwała ma jednak szersze znaczenie. – Przepisy te mają być stosowane we wszystkich sprawach dotyczących administracyjnych kar pieniężnych, o ile w danej ustawie ustawodawca nie uregulował danej kwestii w sposób szczególny – tłumaczy Maciej Kiełbus, partner w Kancelarii Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu. Wskazywał na to w ustnym uzasadnieniu sędzia Mirosław Wincenciak. – NSA wypowiada się teraz wyłącznie w kontekście ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ale wydaje się, że nie powinno budzić wątpliwości, że te przepisy k.p.a. powinny być stosowane do ustaw zawartych w całym systemie prawa administracyjnego, zawierających administracyjne kary pieniężne w sytuacji, kiedy w tych ustawach regulacja w zakresie przesłanek wymierzania i nakładania administracyjnych kar pieniężnych nie jest regulacją kompletną, w rozumieniu art. 189a par. 1 k.p.a. – podkreślał sędzia.
Uchwała oznacza więcej pracy dla gmin. – Będą musiały uwzględniać ten przepis i stosować go, jeśli zajdą przesłanki. Wiąże się to również z mniejszą ilością pieniędzy, bo gminy będą musiały odstąpić od wymierzenia kary pieniężnej, która nie trafi do ich budżetu – mówi Mateusz Karciarz. Dodaje jednak, że niekiedy prowadzone przez organy postępowania były droższe niż wymierzone kilkusetzłotowe kary, np. za niezłożenie sprawozdania w terminie.
– Uchwała NSA jakkolwiek pod względem formalnym nie jest wprost wiążąca dla organów administracji publicznej, to jednak bez wątpienia wpłynie na ich działalność orzeczniczą. Muszą się one bowiem liczyć z tym, że przyjęcie w konkretnej sprawie odmiennej wykładni przepisów niż ta przyjęta w uchwale z bardzo dużym prawdopodobieństwem skończy się uwzględnieniem ewentualnej skargi przez sąd administracyjny. Sądy administracyjne muszą stosować się do uchwały NSA albo wystąpić o podjęcie nowej. Same nie mogą zająć innego stanowiska niż to przyjęte w uchwale – dodaje Maciej Kiełbus.
Co z nałożonymi już karami? W tych przypadkach nie można liczyć na łagodniejsze potraktowanie. – Uchwała nie wpływa na dotychczasowe decyzje administracyjne, które stały się już ostateczne i prawomocne. Podjęcie uchwały przez NSA nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania czy też zmiany dotychczasowej decyzji – zaznacza mec. Kiełbus.
ORZECZNICTWO
Uchwała NSA z 9 czerwca 2022 r., sygn. akt III OPS 1/21 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
