Prowadzę pensjonat w górach. Jeden z gości przebywał kilka dni, po czym opuścił pokój bez opłat, ale zostawił w zastaw dowód osobisty. Próby nakłonienia do zapłaty dobrowolnej nie przyniosły skutku. Co w tej sytuacji zrobić? Czy zgłosić oszustwo?

Przedsiębiorca prowadzi usługowy wynajem miejsc noclegowych w formie pensjonatu. Z punktu widzenia prawa cywilnego doszło więc do zawarcia umowy usług hotelowych. W wyroku Sądu Najwyższego z 15 kwietnia 2016 r. (sygn. akt I CSK 383/15) m.in. zaakcentowano, że umowa o świadczenie usług hotelowych należy do umów mieszanych zawierających w sobie elementy różnych umów nazwanych (sprzedaż, najem, dzieło, przechowanie) i nienazwanych (usługi podobne do zlecenia). Do umowy hotelowej należy stosować przepisy prawa cywilnego o umowach w ogólności, odpowiednie przepisy części ogólnej zobowiązań (w tym przepisy o skutkach niewykonania zobowiązań – art. 471 i nast. kodeksu cywilnego oraz o niewykonaniu i skutkach niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych – art. 487 i nast. kodeksu cywilnego), przepisy o umowach nazwanych wprost lub w drodze analogii, w zależności od podobieństwa określonych świadczeń z tej umowy do świadczeń z odpowiedniej umowy nazwanej.

Dolegliwa sankcja
Przedsiębiorca twierdzi, że został oszukany, klient skorzystał bowiem z kilku noclegów w pensjonacie, a następnie nie zapłacił za usługi. Rzeczywiście takie działanie stanowi naruszenie nie tylko prawa cywilnego (o którym wyżej mowa), lecz także karnego. Na uwagę zasługuje art. 286 par. 1 kodeksu karnego, w którym postanowiono, że „kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.
W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że istotą zamiaru oszukańczego jest wola doprowadzenia pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem za pomocą tzw. oszukańczych zabiegów, w tym wprowadzenia w błąd, który – przy świadczeniach pieniężnych – nie musi zawsze dotyczyć zatajenia braku zamiaru uiszczenia należności. Może on odnosić się także do braku zamiaru terminowego uiszczenia należności, przy zapewnieniu o woli spełnienia świadczenia w dacie wynikającej z zawartej umowy. W takiej sytuacji również może dojść do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, co może potwierdzać fakt, że gdyby pokrzywdzony wiedział o rzeczywistym zamiarze sprawcy, to w ogóle nie zawarłby z nim umowy i nie dokonał rozporządzenia mieniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z 21 maja 2020 r., sygn. akt V KK 112/19).
Naprawienie szkody
Szczególnie pomocne w ocenie podanego stanu faktycznego będzie stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie z 28 czerwca 2017 r. (sygn. akt II K 49/17). Sąd ten również analizował sytuację, w której klient skorzystał z kilku noclegów w hotelu, a opuszczając go, nie opłacił kosztów. Sąd uznał, że osoba ta działała w zamiarze oszustwa, o czym świadczyły towarzyszące okoliczności. Finalnie sąd uznał ją za winną oszustwa i skazał na karę grzywny. Ponadto zastosował mechanizm obowiązku naprawienia szkody z art. 46 kodeksu karnego. Dla przypomnienia, z tego artykułu m.in. wynika, że w razie skazania sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka, stosując przepisy prawa cywilnego, obowiązek naprawienia, w całości albo w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; przepisów prawa cywilnego o możliwości zasądzenia renty nie stosuje się. Sąd zasądził od osoby na rzecz hotelu równowartość nieuiszczonej ceny za usługę hotelową.
Warto zatem, aby czytelnik skierował zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do policji albo prokuratury. W toku postępowania sądowego istnieje możliwość wystąpienia przez przedsiębiorcę o zasądzenie od sprawcy na jego rzecz jako poszkodowanego obowiązku naprawienia szkody w wysokości równowartości niezapłaconych opłat za noclegi.
Podstawa prawna
• art. 471 i nast., art. 487 i nast. ustawy z 23 kwietnia 1964 r. ‒ Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1509)
• art. 46 par. 1, art. 286 par. 1 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1444; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 234)