Z końcem października br. weszła w życie ostatnia transza przepisów zmieniających ustawę o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (AML/CFT; t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1132). Ustanawia ona wymogi prawne dla prowadzenia działalności w zakresie walut wirtualnych, która uzyskała ona status działalności regulowanej (dotychczas zasadniczo podlegała swobodzie), a możliwość jej prowadzenia została uzależniona od wcześniejszego zarejestrowania.

Autorami analizy są Michał Synowiec, associate w kancelarii Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy oraz dr hab. Jan Byrski, adwokat, partner w kancelarii Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy, profesor Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.

Dla kogo wpis do rejestru

Wymogiem rejestracji objęte zostały cztery grupy podmiotów:
■ przedsiębiorcy zajmujący się wymianą legalnych środków płatniczych (np. polskiego złotego, dolara, euro) na waluty wirtualne (np. Bitcoin, Ethereum) lub odwrotnie,
■ podmioty trudniące się wymianą między walutami wirtualnymi (np. Bitcoin na Ethereum),
■ pośrednicy w wymianie między walutami wirtualnymi lub legalnymi środkami płatniczymi i walutami wirtualnymi,
■ jednostki prowadzące specjalne rachunki, na których przechowywane są waluty wirtualne, w szczególności służące do przeprowadzania transakcji zmierzających do wymiany walut wirtualnych.
Nie ma znaczenia, czy którąś z powyższych działalności wykonuje osoba fizyczna, osoba prawna czy tzw. ułomna osoba prawna (np. spółka osobowa prawa handlowego) – wszystkie powinny uzyskać stosowny wpis do rejestru.
Nowe przepisy uderzają przede wszystkim w podmioty prowadzące kantory i giełdy walut wirtualnych, które koncentrują się na obrocie kryptowalutami. Te, które zamierzają wykonywać tego rodzaju działalność, mają obowiązek uzyskać uprzednio wpis do rejestru działalności regulowanej. Przedsiębiorcy prowadzący taka działalność przed 31 października 2021 r. muszą dokonać koniecznej rejestracji do 30 kwietnia 2022 r.

Jak złożyć wniosek

Pod kątem formalnym procedura rejestracyjna została maksymalnie uproszczona. Pomiot ubiegający się o wpis ma obowiązek przedłożyć wniosek zawierający podstawowe dane go identyfikujące oraz wskazać usługi, które zamierza świadczyć w ramach działalności w zakresie walut wirtualnych. Do wniosku dołącza się potwierdzenie uiszczenia opłaty skarbowej oraz oświadczenie o kompletności i prawdziwości przekazywanych danych oraz znajomości warunków, na jakich tego rodzaju działalność może być wykonywana.
Wnioski składa się na elektroniczną skrzynkę podawczą dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach, który został wyznaczony przez ministra właściwego ds. finansów publicznych do wykonywania zadań związanych z prowadzeniem rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych. Wpis powinien zostać dokonany w terminie 14 dni od wpływu do organu kompletnego wniosku wraz ze wspomnianymi załącznikami.

Wymogi do spełnienia

Stosunkowo prosty tryb rejestracji w żaden sposób nie wpływa na generalne wymogi prawne, które mają obowiązek spełniać przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie walut wirtualnych. Przede wszystkim ustawa AML/CFT wprowadza wymóg braku karalności za określone przestępstwa i umyślne przestępstwa skarbowe (dotyczy on m.in. członków organów zarządzających i beneficjentów rzeczywistych wnioskodawcy) oraz posiadania odpowiedniej wiedzy lub doświadczenia w kontekście prowadzenia działalności w zakresie walut wirtualnych (wymóg uważa się za spełniony np. po ukończeniu kursu dotyczącego prawnych i praktycznych aspektów działalności związanej z kryptowalutami).
Kwestią niezależną jest także posiadanie przez takich przedsiębiorców statusu instytucji obowiązanej na gruncie przepisów ustawy AML/CFT. Jest to związane m.in. z koniecznością stosowania przez nich tzw. środków bezpieczeństwa finansowego (np. identyfikacji i weryfikacji tożsamości klientów) oraz wdrożenia wewnętrznej polityki przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
Za prowadzenie działalności w zakresie walut wirtualnych bez uzyskania odpowiedniego wpisu do rejestru grozi kara w wysokości do 100 tys. zł.
Przedsiębiorcy świadczący usługi w obszarze kryptowalut nie powinni zapominać, że samo zarejestrowanie przez nich działalności nie zawsze pozwoli na zachowanie pełnej zgodności z wymogami regulacyjnymi. W zależności od poszczególnych modeli biznesowych może bowiem powstać konieczność wystąpienia o przyznanie innych uprawnień do prowadzenia działalności na rynku finansowym (np. świadczenia usług płatniczych). Na tę kwestię konsekwentnie zwraca uwagę Komisja Nadzoru Finansowego publikująca w ostatnich latach wiele stanowisk i komunikatów odnoszących się do funkcjonowania rynku kryptowalut. Spełnienie obowiązku rejestracyjnego będzie wystarczające jedynie wtedy, gdy prowadzona działalność nie będzie równocześnie wkraczać w zakres innej działalności reglamentowanej, mogącej wymagać odrębnego wpisu do rejestru lub nawet uzyskania zezwolenia.

Ewolucja, a nie rewolucja

Nowe przepisy ustanawiające obowiązek zarejestrowania działalności w zakresie walut wirtualnych należy uznać za ewolucję w regulowaniu rynku finansowego w sektorze kryptoaktywów. Zakres ich zastosowania pozostaje jednak ograniczony, gdyż nie obejmuje wszystkich dostawców usług zajmujących się obrotem kryptoaktywami (w tym ich emitentów). Dotyczy jedynie podmiotów prowadzących działalność w zakresie walut wirtualnych w rozumieniu ustawy AML/CFT.
Mimo to problematyka ta jest doniosła, co potwierdzają chociażby toczące się na szczeblu unijnym prace dotyczące rozporządzenia w sprawie rynku kryptoaktywów (tzw. MICA). Polskie przepisy, z uwagi na projektowane rozporządzenie unijne, kreują tym samym jedynie przejściowy stan prawny, do którego podmioty działające w obszarze walut wirtualnych muszą się dostosować w niedalekiej przyszłości.