Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
10 marca br. Parlament Europejski przyjął sprawozdanie z inicjatywy ustawodawczej zawierające zalecenia dla Komisji Europejskiej w sprawie należytej staranności i odpowiedzialności przedsiębiorstw, w tym zaproponowanie projektu dyrektywy w tej sprawie. Jej celem ma być zapewnienie ram, w których procesy należytej staranności przekładają się na obowiązki wszystkich przedsiębiorstw działających w Unii Europejskiej, oraz zagwarantowanie, że organy krajowe będą nadzorowały te przedsiębiorstwa i nakładały sankcje wobec nich. Projektowana dyrektywa ma zawierać konkretne obowiązki mające przeciwdziałać negatywnemu wpływowi działalności na prawa człowieka, a także te dotyczące ochrony środowiska i dobrych standardów zarządzania (good i corporate governance). PE zwraca szczególną uwagę na narzędzia typu compliance w obszarze identyfikacji zagrożeń (kluczowy obowiązek), przeciwdziałania nadużyciom oraz wprowadzania działań naprawczych.
Dyrektywa będzie obowiązywała duże przedsiębiorstwa z sektora publicznego i prywatnego podlegające prawu państwa członkowskiego UE lub mające siedzibę na jej terytorium. Znajdzie również zastosowanie do małych i średnich przedsiębiorstw wysokiego ryzyka lub notowanych na rynku regulowanym. Przedsiębiorstwa, które nie mają siedziby w UE i podlegają prawu państwa trzeciego, będą objęte zakresem stosowania projektowanych przepisów, gdy dostarczają towary lub świadczą usługi na rynku wewnętrznym.
Cele i znaczenie
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny w opinii „Obowiązek zachowania należytej staranności” z 11 grudnia 2020 r. (2020/C 429/19) przedstawia pogląd, że obowiązki w zakresie należytej staranności (zwłaszcza w odniesieniu do globalnych łańcuchów wartości) muszą przyświecać decyzjom w zakresie zarządzania, które mają na celu zapewnienie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw pod względem gospodarczym, ekologicznym i społecznym.
Komisja Prawna PE proponuje wprowadzenie obowiązku zachowania należytej staranności przez przedsiębiorstwa w celu identyfikacji, zapobiegania, łagodzenia, rozliczania, rozwiązywania i naprawy potencjalnych lub rzeczywistych przypadków łamania praw człowieka, środowiska i dobrych rządów w łańcuchach dostaw.
Kluczowym obowiązkiem będzie dokonanie przez przedsiębiorstwa oceny ryzyka negatywnego wpływu na prawa człowieka, ochronę środowiska i dobre standardy zarządzania. W przypadku identyfikacji zagrożeń projektowana dyrektywa ma przypisywać im odpowiednią wagę, a także nakreślać prawdopodobieństwo ich wystąpienia. Jeśli w drodze oceny nie zostanie wykluczony negatywny wpływ przedsiębiorstwa na prawa człowieka, ochronę środowiska lub dobre standardy zarządzania, wymagane będzie stworzenie, upublicznienie i realizowanie strategii należytej staranności, z jej obowiązkowymi elementami wskazanymi w dyrektywie. Przedsiębiorcy będą mieli obowiązek zapewniać należytą staranność w ramach współpracy z kontrahentami w sposób określony w dyrektywie. Dodatkowo zostaną zobowiązani do weryfikacji, czy ich podwykonawcy i dostawcy nie naruszają przyjętych przez nich standardów.
Będą też zobowiązani utworzyć i utrzymywać anonimowe lub poufne kanały zgłaszania zastrzeżeń umożliwiające sprawne reagowanie na zgłaszane ostrzeżenia, mediację i wprowadzanie działań naprawczych. W razie wykluczenia przez przedsiębiorców ich negatywnego wpływu w powyżej przedstawionym zakresie będą mieli obowiązek publikacji oświadczeń uwzględniających ocenę ryzyka, w których wskażą informacje wykorzystane do jego oceny i przyjętą metodologię. Nie wolno zapominać, że omawiane oświadczenia powinny być za każdym razem weryfikowane, gdy pojawi się nowe ryzyko, a także w razie nawiązywania nowych relacji biznesowych.
Nie wprowadza się do projektu dyrektywy konkretnych reguł postępowania, gdyż to sami przedsiębiorcy mają dokonywać analiz i wskazywać proporcjonalne środki prewencyjne i naprawcze dostosowane do możliwych zagrożeń. Odpowiedzialność zostaje przerzucona z ustawodawcy na przedsiębiorców, którzy są zobowiązani zapewniać przestrzeganie przepisów prawa w swoich przedsiębiorstwach.
Nadzór i sankcje
W projektowanej dyrektywie przewidywane jest wprowadzenie przez państwa UE wymogu proporcjonalnych i odstraszających sankcji uwzględniających wagę naruszeń i ich powtarzalność, np. grzywny obliczone na podstawie obrotu, wykluczenie z zamówień publicznych, z pomocy państwa i programów wsparcia publicznego, w tym programów opartych na agencjach kredytów eksportowych i pożyczkach, zajęcie towarów, stosowanie odpowiednich sankcji administracyjnych.
Kraje UE będą miały obowiązek wyznaczenia organu administracji państwowej, którego rolą będzie monitorowanie prawidłowego wykonywania przez przedsiębiorstwa obowiązków w zakresie należytej staranności oraz zapewniania właściwego egzekwowania dyrektywy. Unijny prawodawca wnosi o wyposażenie tych organów w optymalne uprawnienia i zasoby do wykonywania zadań, w szczególności do prowadzenia kontroli (z własnej inicjatywy lub na podstawie uzasadnionych spostrzeżeń) oraz nakładania proporcjonalnych i odstraszających sankcji administracyjnych.
Projekt dyrektywy odnosi się również do odpowiedzialności cywilnej wynikającej z potencjalnego lub rzeczywistego wpływu przedsiębiorstwa na prawa człowieka, ochronę środowiska i dobre standardy zarządzania. Przedsiębiorstwa uwolnią się od odpowiedzialności, gdy wykażą, że dołożyły wszelkich starań w celu uniknięcia szkody lub że szkoda wystąpiłaby nawet przy dołożeniu przez nich tych starań.
