Dostałem wezwanie z urzędu gminy do zwrotu dotacji (z odsetkami), którą wydatkowałem niezgodnie z warunkami umowy (zakupiłem inny system grzewczy, niż to wynika z umowy dotacji – co wynikało z trudności firmy z powodu COVID-19). Sprawa ma być zgłoszona do prokuratury. Czy grozi mi odpowiedzialność karna poza koniecznością zwrotu dotacji?
Tak. Z opisu należy wnioskować, że przedsiębiorca uzyskał dotację z budżetu gminy, zapewne w trybie przewidzianym w specjalnej uchwale podjętej przez radę gminy. Źródłem uchwały był zapewne art. 403 ust. 5 prawa ochrony środowiska.
Urząd gminy później ustalił, że dotacja została wykorzystana niezgodnie z przeznaczeniem, wydano ją bowiem na zakup innego środka grzewczego, niż zapisano w umowie o dotację. Zgodnie z art. 252 ust. 1 ustawy o finansach publicznych dotacje udzielone z budżetu jednostki samorządu terytorialnego podlegają zwrotowi do budżetu wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, jeżeli zostały wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem, pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości. Powinny być wówczas zwrócone w ciągu 15 dni od dnia stwierdzenia wymienionych okoliczności.
Obowiązek zwrotu dotacji ustala gmina w decyzji administracyjnej. W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że zwrot kwot dotacji inicjowany jest na drodze decyzji deklaratoryjnej wójta gminy, a przesłanką jej wydania jest stwierdzenie, że pieniądze zostały wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem lub zostały pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości (por. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 3 lipca 2019 r., sygn. akt I SA/Bd 950/18).
Co jednak istotne, wskazany wyżej administracyjny tryb dochodzenia zwrotu dotacji nie jest jedyną konsekwencją prawną, która może dotyczyć korzystającego w nieprawidłowy sposób z dotacji. Dużo poważniejsze sankcje mogą grozić przedsiębiorcom w ramach odpowiedzialności karnoskarbowej. W art. 82 kodeksu karnego skarbowego postanowiono, że:
„§ 1. Kto naraża finanse publiczne na uszczuplenie poprzez nienależną wypłatę, pobranie lub niezgodne z przeznaczeniem wykorzystanie dotacji lub subwencji, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.
§ 2. Jeżeli wypłata lub pobranie nienależnej, nadmiernej lub wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem dotacji lub subwencji nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe”.
Zatem możliwa jest odpowiedzialność karnoskarbowa za niezgodne z przeznaczeniem wykorzystanie dotacji. Ma to potwierdzenie w orzecznictwie sądowym. Przykładem może być wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 1 lipca 2020 r. (sygn. akt XVIII K 204/19). W sprawie tej skazana zastała osoba m.in. na podstawie ww. regulacji (dodatkowo także na podstawie przepisów o oszustwie z art. 286 kodeksu karnego), której zarzucono m.in. wspomniane niezgodne z przeznaczeniem wykorzystanie dotacji. Należy jednak dodać, że sam fakt zgłoszenia przez gminę ww. naruszeń do organów ścigania nie oznacza jeszcze, iż przedsiębiorca poniesie odpowiedzialność karną. Wiele zależy od okoliczności faktycznych sprawy oraz umyślności działania sprawcy.
A zatem w sytuacji opisanej przez czytelnika gmina może prowadzić równolegle działania w trybie administracyjnym (decyzja o zwrocie dotacji) oraz o charakterze karnym poprzez zgłoszenia nieprawidłowości organom ścigania.
Podstawa prawna
• art. 252 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305)
• art. 82 ustawy z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 408)
• art. 403 ust. 5 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1219, ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2338)