rozwiń ›

Rezydencja podatkowa to pojęcie kluczowe w zakresie ustalenia obowiązków podatkowych osoby fizycznej. Określa ona, w którym państwie dana osoba fizyczna musi płacić podatki od całości swoich dochodów.

Osoba mająca rezydencję podatkową w danym kraju podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, co oznacza, że jest tam opodatkowana zarówno od dochodów osiągniętych w kraju, jak i za granicą.

Z kolei osoba fizyczna niebędąca rezydentem podatkowym danego kraju podlega ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu i musi płacić podatki tylko od dochodów osiągniętych na terytorium tego kraju.

Kto jest polskim rezydentem podatkowym

W Polsce kwestie związane z rezydencją podatkową określa ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 163) z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, które Polska zawarła z innymi państwami.

Osoba fizyczna jest uznawana za polskiego rezydenta podatkowego, jeżeli ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski, tj.:

  • posiada w Polsce ośrodek interesów życiowych, lub
  • przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Każde z tych kryteriów należy rozpatrywać samodzielnie i niezależnie. Przy czym spójnik „lub” oznacza, że spełnienie przynajmniej jednego z nich pozwala uznać daną osobę za polskiego rezydenta podatkowego.

Ośrodek interesów życiowych odnosi się do osobistej sytuacji danej osoby, w szczególności do jej centrum interesów osobistych lub gospodarczych.

Centrum interesów osobistych to miejsce, gdzie osoba fizyczna ma ścisłe powiązania osobiste, czyli więzi rodzinne, towarzyskie, gdzie podejmuje aktywności społeczne, polityczne, kulturalne, sportowe, gdzie przynależy do organizacji czy klubów, uprawia hobby itp.

Centrum interesów gospodarczych dotyczy powiązań ekonomicznych. Przykładowo może to być miejsce wykonywania działalności zarobkowej, posiadania głównego źródła dochodów, kont bankowych, inwestycji, kredytów, ruchomości i nieruchomości.

Jakie są skutki zmiany rezydencji podatkowej w trakcie roku

Przepisy polskiego prawa podatkowego nie regulują tej kwestii. W wydanych 29 kwietnia 2021 r. objaśnieniach dotyczących zasad ustalania rezydencji podatkowej oraz zakresu obowiązku osoby fizycznej w Polsce minister finansów potwierdził jednak, że możliwa jest tzw. łamana rezydencja podatkowa, czyli uznanie podatnika za rezydenta podatkowego w Polsce wyłącznie przez część roku podatkowego.

Zwykle ma to miejsce w sytuacji, gdy osoba fizyczna w trakcie roku podatkowego przenosi swoje centrum interesów życiowych z jednego kraju do innego. W takim przypadku osoba ta przez część roku podlega opodatkowaniu w Polsce jako polski rezydent podatkowy, a przez resztę roku opodatkowana jest w Polsce wyłącznie od dochodów uzyskanych na terytorium naszego kraju.

To oznacza, że w roku podatkowym, w którym nastąpiła zmiana rezydencji podatkowej, osoba mająca dotychczas nieograniczony obowiązek podatkowy w Polsce jako rezydent podatkowy tego kraju powinna w zeznaniu podatkowym wykazać wszystkie dochody bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów uzyskane za czas, gdy miała polską rezydencję podatkową, a także dochody osiągnięte na terenie Polski już po zmianie rezydencji z uwagi na posiadanie tu ograniczonego obowiązku podatkowego. W przypadku przeniesienia rezydencji podatkowej do Polski w trakcie roku należy zadeklarować w Polsce wszystkie dochody osiągnięte w Polsce oraz dochody zagraniczne w okresie bycia rezydentem w Polsce.

Ważne: Warto zweryfikować, czy kraj, z którego dana osoba się przenosi, nie wymaga innych zasad rozliczenia podatkowego za dany rok niż Polska.

O czym należy pamiętać przy przeprowadzce

Wyjazd z Polski nie oznacza automatycznie zmiany rezydencji podatkowej. Aby skutecznie zmienić rezydencję podatkową, trzeba przede wszystkim przestać spełniać polskie kryteria rezydencji podatkowej:

  • nie można przebywać w roku podatkowym w Polsce dłużej niż 183 dni;
  • trzeba przenieść swoje centrum interesów życiowych poza Polskę;
  • trzeba zadbać o odpowiednią dokumentację potwierdzającą rzeczywistą przeprowadzkę do innego kraju (umowy najmu, dokumenty związane z zatrudnieniem za granicą, dokumenty potwierdzające, iż dziecko uczęszcza do szkoły za granicą etc.);
  • należy również pamiętać o zgłoszeniu nowego adresu korespondencyjnego odpowiednim organom i instytucjom w Polsce oraz o złożeniu formularza o zmianie miejsca zamieszkania do właściwego urzędu skarbowego.

Dla polskich organów podatkowych ważne jest, gdzie faktycznie koncentruje się życie osobiste i gospodarcze danej osoby – gdzie jest miejsce zamieszkania najbliższej rodziny, lokalizacja głównego źródła dochodów, miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. Dlatego też np. wyjazd do pracy za granicę, podczas gdy małżonek oraz dzieci pozostają w Polsce, oznaczać będzie najczęściej utrzymanie centrum interesów osobistych na terytorium Polski.

Podobne zasady mogą obowiązywać za granicą.

Kiedy trzeba zapłacić exit tax – podatek od wyjścia

Osoby przenoszące rezydencję podatkową za granicę muszą wziąć pod uwagę podatek od dochodów z nierealizowanych zysków (tzw. exit tax). Obejmuje on m.in. osoby dokonujące relokacji podatkowej z Polski, które zabierają ze sobą majątek, w stosunku do którego Polska traci możliwość opodatkowania w przypadku jego sprzedaży.

Do objęcia danej osoby exit tax dochodzi w przypadku, gdy w ciągu 10 lat poprzedzających moment zmiany rezydencji podatkowej była ona polskim rezydentem podatkowym przez łącznie co najmniej 5 lat.

Ważne: Exit tax dotyczy: ogółu praw i obowiązków w spółce niebędącej osobą prawną, udziałów w spółce, akcji i innych papierów wartościowych, pochodnych instrumentów finansowych oraz tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych, jeżeli ich wartość rynkowa przekracza 4 mln zł.

Stawka exit tax wynosi 3 proc. lub 19 proc. i jest uzależniona od tego, czy w stosunku do składnika majątku ustalana jest tzw. wartość podatkowa, czy też nie. Podstawę opodatkowania stanowi różnica między wartością rynkową majątku podlegającego exit tax a jego wartością podatkową. Osoby fizyczne mają obowiązek złożyć deklarację dotyczącą podatku od dochodów z niezrealizowanych zysków do 7. dnia miesiąca za miesiąc poprzedni, w którym przekroczyły wspomniany wyżej limit 4 mln zł. Warto jednak zaznaczyć, iż na mocy rozporządzenia ministra finansów z 27 czerwca 2019 r. w sprawie przedłużenia terminu do wpłaty przez podatników podatku dochodowego od osób fizycznych podatku należnego od dochodów z niezrealizowanych zysków (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 260) termin płatności podatku został wydłużony do 31 grudnia 2025 r.

Co z ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnymi

W nowym kraju zamieszkania należy zadbać także o kwestie związane z ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnymi. W wielu państwach obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia jest ściśle związany z legalnym statusem pobytu oraz zatrudnieniem. W niektórych przypadkach możliwe jest utrzymanie podlegania ubezpieczeniom w Polsce, jednak wymaga to spełnienia określonych warunków oraz może wiązać się z koniecznością dodatkowych formalności. Może to również osłabić argumentację co do zmiany rezydencji podatkowej.

Jak uzyskać zezwolenie na pobyt za granicą

O ile w ramach Unii Europejskiej możliwy jest swobodny przepływ ludności, o tyle państwa spoza niej przewidują różne warunki uprawniające do pobytu na ich terytorium. Decydując się na zmianę miejsca zamieszkania, konieczne jest dopełnienie formalności związanych z legalizacją pobytu. Proces uzyskania pozwolenia na pobyt różni się w zależności od kraju, jednak najczęściej obejmuje:

  • złożenie wniosku wraz z wymaganymi dokumentami (np. potwierdzenie zatrudnienia, umowa najmu, dokumenty potwierdzające posiadanie środków finansowych),
  • uiszczenie opłat administracyjnych,
  • przeprowadzenie procedur związanych z weryfikacją tożsamości.

Ważne: Przed wyjazdem warto dokładnie zapoznać się z wymaganiami kraju docelowego, aby proces legalizacji pobytu przebiegał sprawnie i bez opóźnień.

Podsumowanie

Zmiana rezydencji podatkowej to temat złożony, wymagający wieloaspektowego podejścia. Obejmuje on nie tylko rozliczenia podatkowe, lecz także szeroki wachlarz zagadnień administracyjnych, ubezpieczeniowych oraz prawnych. Kluczowe elementy, na które należy zwrócić uwagę, to:

  • właściwe udokumentowanie przeniesienia miejsca zamieszkania do innego kraju;
  • powiadomienie polskich organów podatkowych o zmianie miejsca zamieszkania;
  • właściwe rozliczenie podatkowe w Polsce za rok, w którym nastąpiła zmiana rezydencji podatkowej;
  • aspekty pozapodatkowe takie jak uzyskanie pozwolenia na pobyt, rejestracja w systemach ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz poznanie procedur administracyjnych w nowym kraju.

Zmiana rezydencji podatkowej to nie tylko zmiana miejsca zamieszkania, lecz także proces ustalenia nowych relacji z administracją publiczną oraz dostosowania się do innych warunków prawnych. Każda taka decyzja powinna być poprzedzona szczegółową analizą sytuacji oraz skutków planowanych działań. ©℗