Jeżeli firma zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy na podstawie specustawy i nie jest to świadczenie związane z działalnością gospodarczą, to należy je traktować jako nieodpłatne świadczenie usług z prawem do odliczenia – informuje resort.
Resort przedstawił stanowisko w odpowiedzi na pytania DGP. Chodzi o wątpliwości, jakie pojawiły się w związku z art. 13 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. poz. 583; ost.zm. Dz.U. poz. 683; dalej: specustawa). Zgodnie z tym przepisem podmiotowi zapewniającemu zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi w ich ojczyźnie, może być przyznane świadczenie pieniężne z tego tytułu. Świadczenie wynosi 40 zł za osobę dziennie albo więcej gdy występuję o nie przedsiębiorca.
Po wprowadzeniu świadczenia część podatników i obsługujących ich biur zastanawiało się, czy w związku z uzyskaniem tego świadczenia przedsiębiorca powinien rozliczyć VAT bądź opodatkować nieodpłatne świadczenie usług noclegowych oraz nieodpłatne świadczenie usług związanych z wyżywieniem. O wątpliwościach tych informowaliśmy w Biurze Rachunkowym 4 kwietnia br. w artykule „Firmy: co z VAT od 40 zł za goszczenie Ukraińców” (DGP nr 65/2022).
Rekompensata kosztów
Eksperci byli zgodni co do tego, że świadczenia za zakwaterowanie i wyżywienie Ukraińców nie należy opodatkowywać na gruncie VAT jako dopłaty czy płatności za usługi, bo jest to dotacja kosztowa.
- W wypadku udostępnienia mieszkania i podzielenia się posiłkiem przedsiębiorca nie rozpoczyna bowiem działalności gospodarczej i nie staje się tym samym podatnikiem VAT w tym zakresie. Nie dochodzi do świadczenia usług - mówił Andrzej Nikończyk, doradca podatkowy i partner w KNDP. Ekspert zwracał też uwagę, że przedsiębiorca nie dostaje zapłaty za goszczenie uchodźców, a co najwyżej rekompensatę kosztów. - Mamy tu do czynienia nie z zapłatą od osoby trzeciej za usługę świadczoną uchodźcy, lecz z dotacją kosztową, która nie stanowi podstawy opodatkowania VAT, nie ma bowiem bezpośredniego wpływu na cenę. Cena w tym wypadku w ogóle nie występuje - argumentował Andrzej Nikończyk. Zgadzała się z tym Janina Fornalik, doradca podatkowy i partner w MDDP. Ekspertka argumentowała, że świadczenia pieniężne otrzymywane przez firmy, które zapewniają Ukraińcom noclegi lub wyżywienie, nie stanowią również wynagrodzenia za usługi płacone przez osobę trzecią (gminę), ponieważ mają jedynie na celu pokrycie części kosztów ponoszonych przez podatników w związku z pomocą. - Mają więc charakter dopłaty do kosztów, która pozostaje poza zakresem opodatkowania VAT. Świadczy o tym chociażby ryczałtowa kwota świadczenia (40 zł za osobę dziennie), która może być dodatkowo podwyższona przez wojewodę - argumentowała Fornalik.
O stanowisko w tym zakresie poprosiliśmy Ministerstwo Finansów. W odpowiedzi na pytania DGP resort zasadniczo zgodził się z ekspertami, że świadczenie, o którym mowa w art. 13 ust. 1 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, nie stanowi wynagrodzenia za zakwaterowanie i wyżywienie uchodźców.
Decyduje stan faktyczny
Eksperci nie byli jednak zgodni, czy w przypadku świadczenia za goszczenie Ukraińców nie mamy do czynienia z nieodpłatnym świadczeniem opodatkowanym VAT. Janina Fornalik wyjaśniała, że nieodpłatne świadczenie usług nie powinno w tym przypadku podlegać opodatkowaniu VAT, ponieważ są to usługi świadczone na cele związane z działalnością gospodarczą podatnika w ramach szeroko rozumianej społecznej odpowiedzialności biznesu. Zdaniem Andrzeja Nikończyka również w przypadku podmiotów prowadzących działalność w zakresie wynajmu, zakwaterowania czy gastronomii, które otrzymają świadczenie na podstawie art. 13 specustawy, nie powstaje VAT. - Nawet jeśliby uznać, że są oni podatnikami w związku z nieodpłatnymi świadczeniami tożsamymi z zakresem prowadzonej działalności, to usługi nadal są świadczone nieodpłatnie i mają związek z prowadzoną działalnością gospodarczą (budowa wizerunku odpowiedzialnego biznesu), i nie podlegają VAT - mówił Nikończyk.
Z kolei dr Jacek Matarewicz, doradca podatkowy i partner w Ożóg Tomczykowski, zwracał uwagę, że wynajmujący otrzymuje „świadczenie pieniężne” z tytułu zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy, ale środki na to zapewnia wojewoda jako zadanie z zakresu administracji rządowej zlecone gminie. - Nie ma przy tym znaczenia, że zapłata nie następuje bezpośrednio przez beneficjenta świadczenia, co wyklucza przyjęcie koncepcji nieodpłatnego świadczenia. Podobnie zresztą jest często w przypadku opodatkowanej VAT dotacji mającej wpływ na cenę (np. refundacja leków z Narodowego Funduszu Zdrowia, którą otrzymuje apteka) - przekonywał Jacek Matarewicz.
Odmienne stanowisko prezentował Tomasz Krywan, doradca podatkowy. Jego zdaniem co prawda w omawianym przypadku nie dochodzi do odpłatnie świadczonych usług, ale przedsiębiorcy zapewniający uchodźcom z Ukrainy bezpłatnie zakwaterowanie i wyżywienie powinni rozpoznawać podlegające opodatkowaniu VAT (według stawki 8 proc.) nieodpłatne świadczenie usług noclegowych, a z tytułu zapewnienia wyżywienia podlegające opodatkowaniu VAT (również według stawki 8 proc.) nieodpłatne świadczenie usług związanych z wyżywieniem. - Podstawą opodatkowania tych usług będą koszty ich świadczenia poniesione przez przedsiębiorcę (art. 29a ust. 5 ustawy o VAT), przy czym chodzi wyłącznie o te koszty, przy ponoszeniu których przedsiębiorcy przysługiwało prawo do odliczenia - mówił Krywan.
Ministerstwo Finansów podzieliło pogląd Tomasza Krywana, że świadczenie, jakie dostaje przedsiębiorca za zakwaterowanie i wyżywienie Ukraińców, jest nieodpłatnym świadczeniem, podlegającym opodatkowaniu VAT. Resort zgodził się też, że przedsiębiorcy przysługuje też prawo do odliczenia.
Inaczej jednak, zdaniem MF, należy traktować pomoc Ukraińcom zgodną z profilem działalności firmy. [ramka]
Odpowiedzi Ministerstwa Finansów z 17 maja 2022 r. na pytania DGP
DGP: Jak przedsiębiorcy zapewniający Ukraińcom zakwaterowanie i wyżywienie mają traktować to świadczenie pieniężne, a konkretnie:
■ czy to jest usługa opodatkowana VAT?
■ czy to jest nieodpłatne świadczenie, opodatkowane VAT z prawem do odliczenia podatku, czy też jest ono nieopodatkowane VAT z zachowaniem prawa do odliczenia podatku?
MF: Świadczenie, o którym mowa w art. 13 ust. 1 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. poz. 583 z późn. zm.), nie stanowi wynagrodzenia za zakwaterowanie i wyżywienie uchodźców.
Jeżeli zakwaterowanie i wyżywienie obywateli Ukrainy, o których mowa w ww. ustawie, służyć będzie do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, to wówczas świadczenie to należy traktować jako nieodpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu zgodnie z obowiązującą stawką VAT. W takim przypadku podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia.
Jeżeli świadczenie usług jest realizowane na cele związane z działalnością gospodarczą podatnika, to nie należy traktować go jako nieodpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu. W takim przypadku przysługuje podatnikowi prawo do odliczenia od nabywanych towarów i usług do celów związanych z opodatkowaną działalnością gospodarczą podatnika.
Rozstrzygnięcie, jak należy traktować konkretne świadczenie usług, tj. czy stanowi ono nieodpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT, zależeć będzie od indywidualnego przypadku i określonego stanu faktycznego.
