Komentarz IPN odnosi się do opublikowanych w ubiegłym tygodniu przez Ministerstwo Obrony Rosji dokumentów Armii Czerwonej z lat 1944-45 dotyczących Polski, w tym ofensywy Armii Czerwonej oraz stosunku do niej ludności polskiej. Dokumentacja nosi tytuł "Wyzwolenie Polski. Cena zwycięstwa".
"Materiały te nie przyczyniają się do poważnej i otwartej dyskusji o roli Armii Czerwonej w Polsce w końcowym okresie II wojny światowej. Publikowanie starannie wyselekcjonowanych dokumentów, by udowodnić z góry przyjętą tezę (o uznawaniu przez Polaków żołnierzy Armii Czerwonej wyłącznie za +wyzwolicieli+), wyrwanych z kontekstu, opatrzonych nieobiektywnym komentarzem, fałszuje historię" - stwierdził IPN w przesłanym PAP komunikacie.
Już sam wstęp, którym poprzedzono publikowane dokumenty - jak podał IPN - zawiera nieprawdziwe informacje dotyczące granic z Polską. Rosjanie napisali, że latem 1944 r. sowieckie wojska podeszły w rejonie Brześcia do granicy Związku Sowieckiego, tymczasem historycy Instytutu przypominają, że w tym czasie obowiązywała granica przedwojenna, którą Armia Czerwona przekroczyła już w styczniu 1944 r.
IPN zdecydowanie nie zgodził się również ze sformułowaniem o "wyzwalaniu Polski spod niemiecko-faszystowskiej okupacji". Symbolem tego "wyzwalania" - jak przypomniał IPN - stały się wydarzenia w Wilnie, gdy po wyparciu Niemców Armia Czerwona i NKWD uwięziły w obozach żołnierzy i oficerów Armii Krajowej. "Tak wyglądało +wyzwolenie+ Kresów – w stylu sowieckim" - podkreślił Instytut.
Badacze Instytutu ocenili też, że opublikowane dokumenty dotyczące wkraczania Armii Czerwonej na centralne ziemie Polski nie przynoszą żadnej nowej wiedzy na ten temat. "Tego typu źródła z archiwum Ministerstwa Obrony FR – mówiące o reakcjach ludności polskiej na wkroczenie Armii Czerwonej, zbrodniach niemieckich na Narodzie Polskim czy działaniach bojowych Armii Czerwonej na tym terenie – były wcześniej publikowane" - czytamy w komunikacie.
Nie jest też prawdą, jak podał IPN, że "wyzwolenie" Polski przez Sowietów miało idylliczny charakter. Nawet w dokumentach sowieckich władz można znaleźć - przypomina Instytut - "krytyczne opinie społeczeństwa polskiego związane z wkroczeniem Armii Czerwonej do Polski, obawy z tym związane, a nawet protesty – przeciwko represjom i ograniczaniu wolności obywatelskich, jakie przyniosło zajęcie ziem polskich przez Sowiety".
Odnotowane w opublikowanych dokumentach pozytywne reakcje ludności polskiej na wejście Armii Czerwonej na ziemie polskie IPN tłumaczy okresem pięciu lat niemieckiej okupacji. "Rzeczywistość szybko przyniosła rozczarowanie: Armia Czerwona wprawdzie usuwała Niemców z ziem polskich, ale jednocześnie odgrywała rolę parasola ochronnego dla procesu siłowego zaprowadzenia w Polsce komunistycznej dyktatury (...). Przytłaczającej większości Polaków wkroczenie Armii Czerwonej przyniosło nie wyzwolenie, ale nowe, choć niewątpliwie nieporównywalne z okupacją niemiecką zniewolenie" - podkreślił IPN.
Komunikat Instytutu kończy się pytaniem: "czy istotnie Polska ma powody do +wdzięczności+ wobec stalinowskiej Rosji?".
"Usiłując postawić stronę polską w pozycji +wdzięczności+ za +wyzwolenie+ spod okupacji niemieckiej, strona rosyjska powinna pamiętać, że ziemie polskie dostały się pod tę najbardziej chyba brutalną w historii okupację w wyniku układów, zawartych przez Związek Sowiecki i III Rzeszę w sierpniu i wrześniu 1939 r., a istotą tych porozumień było zniszczenie Polski przez oba te totalitarne państwa" - zaznaczyli historycy Instytutu.
Sprawę w niedawnej rozmowie z PAP komentował także prezes IPN Jarosław Szarek. "Armia Czerwona nie przyniosła Polsce wolności, ale kolejne zniewolenie, kolejną okupację. Dla niektórych było to nie do końca jasne w pierwszych dniach wejścia czerwonoarmistów do polskich miast i wsi" - powiedział prezes IPN. Przypomniał też, że do dziś polskie instytucje szukają ok. 600 osób, które zostały zamordowane przez Sowietów w obławie augustowskiej. "To trzeba rozumieć: za regularną armią sowiecką wkraczali funkcjonariusze NKWD, którzy instalowali w Polsce zbrodniczy, totalitarny system komunistyczny" - tłumaczył Szarek.
Z dokumentów rosyjskiego resortu obrony wynika, że w latach 1944-1945 stosunek Polaków do Armii Czerwonej był bardzo pozytywny. "Na Lubelszczyźnie miejscowa ludność szczerze i burzliwie wyrażała zachwyt i sympatię dla Związku Radzieckiego i Armii Czerwonej" - czytamy w jednym z dokumentów.
Resort obrony Rosji podał, że dokumenty zostały odtajnione w lipcu 2017 roku i pochodzą z Archiwum Centralnego ministerstwa.