Uporządkowanie przepisów i wprowadzenie wyraźnej podstawy prawnej przeprowadzenia przez kuratorów wywiadów środowiskowych np. w postępowaniach rodzinnych na etapie wykonawczym - przewiduje projekt resortu sprawiedliwości, którym we wtorek zajmie się rząd.
Zgodnie z projektem nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego, a także ustaw o wychowaniu w trzeźwości oraz o ochronie zdrowia psychicznego, do aktów tych mają zostać dodane przepisy stanowiące dla sądów podstawę prawną do zlecania kuratorowi sądowemu przeprowadzania wywiadów środowiskowych w określonych sytuacjach.
Do połowy 2015 r. kwestie przeprowadzania takich wywiadów, już po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie rodzinnej, były zawarte w rozporządzeniu - Regulaminie urzędowania sądów powszechnych. Dwa lata temu zagadnienia te zniknęły z regulaminu. Jak wówczas wskazywano, ponieważ wywiady środowiskowe mogą ingerować w prawa obywatela, m.in. do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, to właściwym miejscem na ich uregulowanie powinna być ustawa.
Na problem zwracał uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich, który ostatnio w maju pisał do Ministerstwa Sprawiedliwości, że "istnieje potrzeba jednoznacznego uregulowania pozycji kuratora sądowego w ramach postępowania wykonawczego, dotyczącego realizacji orzeczeń sądu opiekuńczego, w tym w zakresie przeprowadzania wywiadów środowiskowych".
Zdaniem RPO, "brak jednoznacznego uregulowania w ustawie podstaw prawnych do przeprowadzania wywiadów środowiskowych we wszystkich przypadkach, gdy sąd uznaje to za potrzebne, już w poprzednim stanie prawnym prowadził do tego, że kuratorzy niekiedy odmawiali przeprowadzania wywiadów środowiskowych, powołując się na brak podstawy prawnej".
Z postulatem tym zgodziło się Ministerstwo Sprawiedliwości. "Zgodzić należy się z opinią RPO, że przeprowadzenie wywiadu w miejscu zamieszkania lub pobytu danej osoby stanowi ingerencję państwa w sferę praw i wolności chronionych prawem zarówno krajowym, jak i międzynarodowym. Niejasne kryteria takiej ingerencji, opartej tylko na regułach interpretacyjnych, a nie na przepisach prawa, mogą budzić wątpliwości z punktu widzenia standardów określonych w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności" - odpowiadał Rzecznikowi przed ponad rokiem wiceminister sprawiedliwości Patryk Jaki.
W związku z tym w przygotowanym projekcie dopuszczono zlecanie wywiadów środowiskowych na określonych etapach sprawy - już po wydaniu orzeczenia, które podlega wykonaniu, oraz jeszcze przed formalnym wszczęciem postępowania z urzędu przez sąd. Ponadto w projekcie znalazły się podstawy prawne do zlecania takich wywiadów w postępowaniach o opiekę i kuratelę nad osobami dorosłymi, w sprawach o orzeczenie obowiązku podjęcia leczenia odwykowego oraz o skierowanie bez zgody osoby, której sprawa dotyczy, do szpitala psychiatrycznego lub do domu pomocy społecznej.