Rada Europy (RE), założona w 1949 r. traktatem londyńskim w dużej mierze jako odpowiedź na okrucieństwa II wojny światowej, w ostatnim czasie stała się czołową europejską organizacją zajmującą się prawami człowieka w 47 państwach członkowskich.
Wspólnie z Europejskim Trybunałem Praw Człowieka (ETPC) nabyła rozległą, specjalistyczną wiedzę w zakresie walki z różnymi rodzajami dyskryminacji i rasizmu. W listopadzie 2020 r. sekretarz generalna Marija Pejčinović Burić powołała mnie na pierwszego specjalnego przedstawiciela RE do walki z antysemityzmem i innymi formami nienawiści religijnej.
Zaledwie po sześciu miesiącach pracy zszokował mnie wybuch nienawiści do Żydów wyrażanej zarówno w internecie, jak i na ulicach Londynu i innych europejskich miast. Bezczeszczono synagogi i palono izraelskie flagi. Incydenty pokazały rosnące zagrożenie dla Żydów w Europie, żydowscy obywatele nadal obawiają się o bezpieczeństwo. Zdecydowane działanie jest konieczne, by zapobiec kolejnym falom przemocy w szczycie tego przypływu antysemityzmu. Na poziomie państwowym niektóre rządy wzmocniły policyjną ochronę wspólnot żydowskich. Rządy powinny wzmocnić współpracę na poziomie międzynarodowym, bo fala antysemityzmu przekracza granice państwowe.
Dwie kluczowe kwestie to walka z mową nienawiści w internecie oraz edukacja na temat Holokaustu i jego upamiętnienie. Wolność słowa jest jednym z najważniejszych praw fundamentalnych, zagwarantowanych w art. 10 Europejskiej konwencji praw człowieka. Ale to prawo nie jest nieograniczone, zwłaszcza jeśli chodzi o negowanie Holokaustu, rasizm i podżeganie do przemocy. Groźby śmierci wobec Żydów, które w ostatnich tygodniach publikowano na masową skalę, są szczególnie niebezpieczne, ponieważ rozprzestrzeniają się z ogromną prędkością i mogą w końcu prowadzić do przemocy i zabójstw, co pokazał atak na synagogę w Halle w Niemczech w 2019 r. Antysemicka mowa nienawiści w internecie musi być karana w taki sam sposób, jak przestępstwa fizyczne, a platformy internetowe powinny usuwać bezprawne antysemickie i rasistowskie treści szybko i systematycznie.
To się oczywiście nadal nie dzieje, co pokazuje trwająca batalia prawna między Związkiem Żydowskich Studentów Francji (UEJF) a Twitterem. UEJF skarży się, że serwis nie usuwa nielegalnych treści w ciągu trzech do pięciu dni od powiadomienia przez użytkowników. Według UEJF w ostatnich miesiącach zaledwie 20 proc. postów jawnie antysemickich lub rasistowskich zostało usuniętych. Związek krytykuje również Twittera za brak przejrzystości co do tego, kto i w jaki sposób moderuje nielegalne treści. Wysłuchanie odbyło się w zeszłym tygodniu przed sądem w Paryżu, a decyzja w tej sprawie ma nastąpić w tym roku.
Kilka rządów przygotowuje zmiany w prawie, które mają być odpowiedzią na problem mowy nienawiści w internecie. Na poziomie unijnym Komisja Europejska wyszła z propozycją Kodeksu usług cyfrowych (DSA), zakładającą większą odpowiedzialność platform internetowych za treści, które rozpowszechniają. Równolegle Rada Europy przygotowuje dla swoich państw członkowskich rekomendację na temat tego, jak walczyć z mową nienawiści z perspektywy praw człowieka. Będzie ona bazować na orzecznictwie ETPC, zwracając przy tym szczególną uwagę na realia online.
Antysemickie incydenty są różne w różnych państwach europejskich, ale panuje szeroki konsensus, że walka z antysemityzmem powinna obejmować wszystkie obszary życia społecznego, w tym media, sport, pracę z młodzieżą i edukację. Pod koniec roku KE zamierza wprowadzić pierwszą unijną strategię dotyczącą walki z antysemityzmem, która ma uzupełnić i wzmocnić wysiłki państw członkowskich. Równolegle Europejska Komisja przeciw Rasizmowi i Nietolerancji, organ RE zajmujący się walką z rasizmem, przygotowuje konkretne zalecenia dla rządów dotyczące zwalczania antysemityzmu, które będą obejmować wskazówki dotyczące kształtowania polityki, środków zapobiegawczych, ochrony społeczności żydowskich i egzekwowania prawa.
Nauczanie o antysemityzmie i Holokauście jest integralną częścią edukacji o prawach człowieka. Dlatego RE pracuje nad zaleceniami dla rządów, których celem będzie upowszechnianie nauczania i poznawania historii Holokaustu oraz przekazywania pamięci o zbrodniach nazistowskich i ich ofiarach. Biorąc pod uwagę, że coraz mniej jest ocalałych z Holokaustu, którzy dają świadectwo, proponujemy interdyscyplinarne podejście do pamięci, obejmujące dokumenty historyczne, miejsca pamięci, media, muzykę, sztukę i literaturę. Wszystkie te inicjatywy mają kluczowe znaczenie w czasach, gdy antysemityzm narasta, i powinny zostać niezwłocznie wdrożone. Powinniśmy zrobić wszystko, co w naszej mocy, aby zapobiec powtórce przerażających przejawów antysemityzmu, które widzieliśmy w ciągu ostatnich dwóch tygodni. Ochrona Żydów i żydowskiego życia jest częścią naszych wspólnych europejskich wartości.
Daniel Höltgen, specjalny przedstawiciel Rady Europy ds. nienawiści na tle antysemickim i antymuzułmańskim oraz przestępstw z nienawiści
tłum. mc
