Komisja Europejska wykluczyła węgierskie uczelnie publiczne z unijnych programów edukacyjnych i badawczych.
Komisja Europejska powiadomiła węgierski rząd o tym, że uczelnie publiczne znad Balatonu nie będą mogły korzystać z programów Erasmus Plus i Horyzont Europa. Decyzja w tej sprawie została podjęta w grudniu 2022 r. przez unijnych ministrów finansów, gdy debatowano nad zamrożeniem środków unijnych dla Węgier w ramach mechanizmu warunkowości. Jak podała „Népszava”, decyzja nie dotyczy jednak umów, które już podpisano.
W kwietniu 2021 r. zmieniono na Węgrzech sposób zarządzania publicznymi uczelniami. Parlament przegłosował ustawę, w myśl której 12 państwowych uczelni przestało podlegać właściwemu ministerstwu, a przeszło pod kontrolę nowo powstałych fundacji. Państwo w tej strukturze teoretycznie odpowiada wyłącznie za nadzór dydaktyczny. W praktyce jednak pierwszych członków fundacji wybiera rząd. W radach fundacji zasiedli prominentni działacze koalicji Fidesz-KDNP, co stało się bezpośrednim przedmiotem unijnej krytyki. Znaleźli się w nich ministrowie, posłowie i eksperci skupieni wokół rządzącej koalicji. Fundacje posiadają kompetencje władcze wobec danej uczelni. Nadzorują jej budżet, akceptują plany dotyczące strategii rozwoju, wybierają rektora i dziekanów. Mają jednak jeszcze jedną istotną prerogatywę. Wraz z utworzeniem fundacji cały majątek danej uczelni stał się jej własnością. W tym wszystkie nieruchomości, wyposażenie sal, środki pieniężne i niepieniężne, np. akcje giełdowe.
Model wdrożono po raz pierwszy w 2019 r. na Uniwersytecie Corvina w Budapeszcie, a następnie na Uniwersytecie Sztuk Teatralnych i Filmowych. Obecnie w ten sposób jest zarządzanych 21 uczelni wyższych. Wszystkie zostały wykluczone z unijnego programu edukacyjnego oraz rozwoju nauki i innowacji. Rząd Viktora Orbána na razie nie podporządkował fundacjom pięciu szkół: Akademii Sztuk Pięknych, Akademii Muzycznej, Uniwersytetu ELTE, Uniwersytetu Technologii i Ekonomii oraz Narodowego Uniwersytetu Administracji Publicznej. Ta ostatnia placówka została otwarta przez Viktora Orbána tuż przed wyborami w 2018 r. Te szkoły nadal będą mogły współpracować z zagranicznymi uczelniami w ramach obu unijnych programów.
Według statystyk z lat 2017–2021 w ramach programu Erasmus Plus nad Balaton przyjechało 61 tys. studentów i 16 tys. pracowników naukowych. Z kolei z Węgier na inne uczelnie wyjechało 52 tys. studentów i 23 tys. pracowników. Węgry są także popularnym kierunkiem dla Polaków. W latach 2014–2020 trafiło tam 1707 naszych studentów, a Polskę odwiedziło 1092 młodych ludzi z Węgier. Na program Erasmus Plus na Węgrzech Unia Europejska przeznaczyła w latach 2014–2020 40 mln euro. Odpowiedzialny za fundusze unijne minister Tibor Navracsics wyraził nadzieję, że cała sprawa to nieporozumienie, które niebawem się wyjaśni. To samo komunikuje swoim studentom część uczelni. Navracsics sam zasiada w radzie fundacji Uniwersytetu Panońskiego w Veszprém. Sprawa nie będzie jednak najprawdopodobniej taka prosta, bo bez zmiany ustawy nie da się odwrócić reformy. Rząd musi znaleźć rozwiązanie do końca marca, bo wtedy upływa termin kontraktowania umów na 2024 r. ©℗
