Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła wyniki kontroli dotyczącej przygotowania i realizacji budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego w latach 2021–2023. Z ustaleń wynika, że proces ten nie przebiegał prawidłowo, a wiele działań podejmowanych przez organy odpowiedzialne za inwestycję było nierzetelnych, opóźnionych lub opartych na nierealistycznych założeniach.
NIK: nadzór nad budową CPK był nierzetelny
NIK wskazuje, że Pełnomocnik Rządu ds. Centralnego Portu Komunikacyjnego nierzetelnie sprawował nadzór nad realizacją inwestycji, określając nieaktualne i niemożliwe do dotrzymania terminy budowy i oddania lotniska do użytku. W projekcie Programu CPK na lata 2024–2030 zapisano daty zakończenia budowy w 2027 r. i uruchomienia portu w 2028 r., a także przepustowość na poziomie 40 mln pasażerów rocznie i nakłady inwestycyjne w wysokości blisko 43 mld zł. Tymczasem analizy z lat 2019–2023 wskazywały na konieczność przesunięcia otwarcia CPK co najmniej na listopad 2030 r., zmniejszenia przepustowości początkowej do 34 mln pasażerów i obniżenia nakładów inwestycyjnych do 35,3 mld zł.
/>
Centralny Port Komunikacyjny sp. z o.o. opracowała dokumenty planistyczne z wielomiesięcznym opóźnieniem. Pierwszy dokument wdrażający do Programu CPK na lata 2024–2030 powstał 14 miesięcy po terminie, a kolejny, do Programu CPK na lata 2024–2032, nie został przygotowany do czasu zakończenia kontroli. Kontrola objęła Biuro Pełnomocnika Rządu ds. CPK w Ministerstwie Infrastruktury, spółkę CPK oraz Polskie Porty Lotnicze S.A. NIK badała działania z lat 2021–2024 w części lotniskowej inwestycji, bez oceny komponentu kolejowego i drogowego oraz bez odniesienia do zasadności powstania samego portu.
Finansowanie i wydatki na CPK. Miliardy z obligacji i straty spółki
Według NIK, suma środków zaplanowanych na Program CPK na lata 2020–2023 wynosiła 12,8 mld zł, z czego 9,2 mld zł miało pochodzić z emisji obligacji skarbowych. Do końca 2023 r. spółka CPK otrzymała obligacje o wartości nominalnej 5,9 mld zł, a w 2023 r. Skarb Państwa wniósł aportem 100 proc. akcji PPL o wartości 6,4 mld zł. W bilansie na koniec 2023 r. kapitały własne spółki wynosiły 12,3 mld zł. Do końca 2024 r. nie pozyskano jednak finansowania komercyjnego. Na realizację części lotniskowej Programu CPK na lata 2020–2023 wydano 1,3 mld zł z zaplanowanych 7,7 mld zł, czyli 16 proc. W 2024 r. wydatki na Program CPK na lata 2024–2030 wyniosły 633 mln zł, co stanowiło około 10 proc. planowanej kwoty.
Budowa CPK wymagała inwestora strategicznego, gotowego zaangażować około 9 mld zł. W latach 2022–2023 prowadzono rozmowy z konsorcjum Vinci Airports i IFM Global Infrastructure Fund, które zakończyły się w 2024 r. bez podpisania umów. W grudniu 2024 r. jako potencjalnego partnera strategicznego wskazano Polskie Porty Lotnicze S.A., które miałyby wnieść wkład do 9 mld zł. NIK oceniła, że istnieje ryzyko, iż spółka nie będzie w stanie tego zrobić z uwagi na konieczność modernizacji Lotniska Chopina, stratę około 800 mln zł związaną z rozbudową Lotniska Warszawa-Radom oraz dalsze straty generowane przez ten port.
NIK zwróciła uwagę, że przyjęta w latach 2021–2023 koncepcja tzw. fast trackingu, czyli równoległego prowadzenia prac planistycznych, projektowych i negocjacyjnych, prowadziła do dodatkowych ryzyk. Przykładem było podpisanie w listopadzie 2022 r. umowy z Generalnym Projektantem Inżynierii Lądowej przed opracowaniem podstawowych dokumentów planistycznych – Master Planu i Planu Generalnego Lotniska.
Do końca 2023 r. spółka CPK zrealizowała cztery z sześciu zadań przewidzianych w Programie CPK na lata 2020–2023. Powstał Plan Generalny Lotniska, przygotowano raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, złożono wniosek o wydanie decyzji środowiskowej oraz wykonano koncepcję architektoniczną terminala pasażerskiego. Częściowo zrealizowano zadanie związane z nabywaniem nieruchomości – pozyskano 959,3 ha z 2800 ha potrzebnych w wariancie inwestorskim, czyli 34 proc. Nie uzyskano natomiast decyzji lokalizacyjnej, która została wydana w pierwszej instancji dopiero 8 stycznia 2025 r., z 15-miesięcznym opóźnieniem.
Radom priorytetem, Okęcie i Modlin bez rozbudowy
W odniesieniu do decyzji dotyczących portów regionalnych, NIK stwierdziła, że Polskie Porty Lotnicze wydały ponad 738 mln zł na budowę lotniska w Radomiu bez uzasadnienia ekonomicznego. Port ten w latach 2023–2024 wygenerował 67,5 mln zł straty, a prognozy zakładające wzrost ruchu pasażerskiego do 7 mln osób rocznie do 2035 r. zostały ocenione jako nierealistyczne. Rzeczywisty potencjał lotniska oszacowano na około 0,5 mln pasażerów rocznie.
Jednocześnie PPL zrezygnowały z inwestycji w Lotnisko Chopina i port w Modlinie, co skutkowało utratą przychodów. Według ustaleń NIK, odstąpienie od modernizacji Okęcia w 2019 r. pozbawiło spółkę ponad 210 mln zł przychodów w 2024 r. Brak rozwoju portu w Modlinie w latach 2019–2023 spowodował utratę 83 mln zł w 2024 r., a w kolejnych latach 2025–2027 straty mogą wynieść 226 mln zł. NIK oceniła, że zaniechania te miały na celu zamknięcie portu w Modlinie i przeniesienie połączeń do Radomia.
W przypadku Lotniska Chopina zaniechanie planowanych inwestycji miało negatywne skutki dla przepustowości portu oraz dla możliwości rozwoju PLL LOT. Inwestycje miały zwiększyć przepustowość z około 24 mln do 29 mln pasażerów rocznie. Zaniechania dotyczyły także remontu parkingu P1, który ze względu na zagrożenie bezpieczeństwa został zamknięty decyzją inspektoratu budowlanego, co spowodowało stratę około 34 mln zł przychodów w latach 2023–2025.
NIK o niegospodarnym finansowaniu Drogi Czerwonej
Kontrola objęła także kwestię finansowania tzw. Drogi Czerwonej, czyli połączenia drogowego do Portu Gdynia. NIK stwierdziła, że w kwietniu 2022 r. podpisano porozumienie między Pełnomocnikiem Rządu ds. CPK, spółką CPK a GDDKiA, które zawierało niespójne regulacje dotyczące przekazywania środków. CPK przelała na konto GDDKiA 20 mln zł, z czego do czasu kontroli wykorzystano jedynie około 2 mln zł, a pozostała kwota przez 1,5 roku pozostawała niewykorzystana. W efekcie spółka mogła utracić nawet 1,9 mln zł potencjalnych przychodów z odsetek.
