Prezydent Karol Nawrocki podpisał 21 sierpnia ustawę z 5 sierpnia 2025 r. o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. Przepisy w większości wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2026 r. Wyjątkiem jest art. 1 pkt 6, dotyczący maksymalnego limitu wydatków budżetu państwa w latach 2026–2035. Wejdzie on w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.

Nieodpłatna pomoc prawna – kto może z niej skorzystać?

Nieodpłatna pomoc prawna skierowana jest do osób, które nie są w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, o ile nie zatrudniali w ostatnim roku pracowników. Wsparcie udzielane jest przez prawników – adwokatów i radców prawnych oraz organizacje pozarządowe.

Zmiany w nieodpłatnej pomocy prawnej od stycznia 2026 roku

Jak wskazano w uzasadnieniu, celem znowelizowanej ustawy jest zmiana koncepcji działania systemu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz zwiększenie jego dostępności dla potrzebujących. Najważniejszą zmianą jest wprowadzenie możliwości udzielania wsparcia za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość – przykładowo przez telefon i internet.

Kiedy będzie można skorzystać zdalnie z nieodpłatnej pomocy prawnej?

Po nowelizacji, nieodpłatną pomoc prawną będzie można uzyskać zdalnie przez cały rok, a nie tylko w sytuacjach wyjątkowych. Wsparcie można uzyskać podczas dyżuru. Ten odbywać się będzie w punkcie w przeciętnym wymiarze 5 dni w tygodniu i będzie trwał co najmniej 4 godziny dziennie, z wyłączeniem 1 i 6 stycznia oraz pozostałych dni wymienionych w art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy. Osoby ze znaczną niepełnosprawnością ruchową i trudnościami w komunikowaniu się, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się, będą mogły liczyć na nieodpłatną pomoc także poza punktem.

To nie koniec zmian. Zgodnie z art. 5 ust. 4a ustawy, „w przypadku stwierdzenia, że przedstawiony przez osobę uprawnioną problem nie może być rozwiązany w całości lub w części poprzez udzielenie nieodpłatnej pomocy prawnej, z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość z uwagi na konieczność przeprowadzenia bezpośredniej analizy dokumentów, adwokat lub radca prawny mogą uzależnić udzielenie porady od osobistego stawiennictwa osoby uprawnionej, w punkcie pomocy prawnej lub zarekomendować osobiste stawiennictwo w punkcie najbliższym miejsca zamieszkania osoby uprawnionej”.

Oświadczenia o niemożności poniesienia kosztów

Początkowo planowano rezygnację ze składania przez osoby uprawnione oświadczeń o niemożności poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prawnej, ostatecznie odstąpiono od tego pomysłu. Po zmianach, oświadczenia będą mogły być składane w dwojaki sposób: w formie pisemnej – gdy pomoc udzielana jest w punkcie lub ustnej – w przypadku korzystania ze środków porozumiewania się na odległość.