Najwięcej emocji budzi pierwsza nowelizacja, która usuwa z systemu edukacji tzw. godziny dostępności, potocznie nazywane „godzinami czarnkowymi”. Obowiązują one od września 2022 r. i polegają na tym, że każdy nauczyciel musiał przeznaczyć jedną godzinę tygodniowo w ramach 40-godzinnego czasu pracy na dyżur w szkole – aby być dostępnym dla uczniów i rodziców.

Przepis od początku spotykał się z krytyką środowiska nauczycielskiego. W maju tego roku ZNP w piśmie do minister edukacji Barbary Nowackiej stwierdził, że po trzech latach funkcjonowania: „to martwy przepis, ponieważ godziny dostępności nie ułatwiły kontaktów między szkołą a rodzicami; rodzice i uczniowie nie korzystają z tego rozwiązania”. Od września 2025 r. obowiązek ten ma przejść do historii.

Rewolucja w Karcie Nauczyciela. Specjaliści dostaną więcej swobody

Druga nowelizacja dotyczy nauczycieli specjalistów w szkołach i placówkach niepublicznych – pedagogów, psychologów czy logopedów. Od 1 września 2025 r. do 31 sierpnia 2027 r. będą oni mogli świadczyć pomoc psychologiczno-pedagogiczną w wymiarze do dziewięciu godzin tygodniowo, a nie – jak dotąd – do czterech. Co ważne, nie będzie to musiała być umowa o pracę. Specjaliści będą mogli podejmować współpracę m.in. w ramach umowy-zlecenia czy kontraktu B2B. Rozwiązanie ma ułatwić dostęp uczniów do pomocy, szczególnie w placówkach, które borykają się z brakami kadrowymi.

Duża nowelizacja Karty Nauczyciela

Trzeci projekt to tzw. duża nowelizacja Karty nauczyciela, wypracowana przez Zespół ds. pragmatyki zawodowej nauczycieli, w skład którego weszli przedstawiciele rządu, samorządów i związków zawodowych. Najważniejsze zmiany obejmą:

  • Skrócenie okresu zatrudnienia nauczyciela początkującego – z dwóch lat szkolnych do jednego roku.
  • Nowe obowiązki mentorów – przepisy zostaną doprecyzowane, aby jasno określić ich rolę w procesie wdrażania młodych pedagogów.
  • Wynagrodzenia – szczegółowe regulacje dotyczące płac za godziny ponadwymiarowe i zastępstwa. Jeśli nauczyciel nie zrealizuje przydzielonej godziny, ale w tym czasie prowadzi inne zajęcia zlecone przez dyrektora, zachowa prawo do wynagrodzenia.
  • Koniec z nadużywaniem zastępstw – wprowadzono mechanizmy uniemożliwiające przydzielanie nauczycielom bibliotekarzom i specjalistom zastępstw kosztem ich obowiązkowych zajęć.
  • Nowy tryb wypłat – składniki wynagrodzeń ustalane na podstawie już wykonanej pracy będą wypłacane do piątego dnia miesiąca następującego po okresie rozliczeniowym.

Urlop zdrowotny i emerytury

Duża nowelizacja przewiduje także zmiany w obszarze socjalnym i emerytalnym. Nauczycielom, którym do emerytury brakuje mniej niż rok, umożliwi się skorzystanie z urlopu dla poratowania zdrowia w celu leczenia lub rehabilitacji uzdrowiskowej.

Przywrócona zostanie również możliwość powierzenia stanowiska dyrektora szkoły na kolejną kadencję bez konieczności przeprowadzania konkursu.

Od 1 stycznia 2026 r. wejdą w życie przepisy dotyczące odpraw i nagród jubileuszowych:

  • nagroda jubileuszowa za 45 lat pracy w wysokości 400 proc. wynagrodzenia,
  • podwyższenie nagrody jubileuszowej za 40 lat pracy – z 250 proc. do 300 proc. pensji.

Rozszerzona zostanie też grupa uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, czyli odpowiednika emerytur pomostowych. Obejmie ono m.in. nauczycieli placówek artystycznych, bibliotek pedagogicznych czy zakładów poprawczych.

Zmiana pensum dla zawodowców

Od września 2025 r. ujednolicony zostanie obowiązkowy tygodniowy wymiar godzin zajęć nauczycieli praktycznej nauki zawodu i nauczycieli przedmiotów teoretycznych. Obie grupy będą realizowały 18 godzin, podczas gdy dziś pedagodzy praktycznej nauki zawodu muszą przepracować 20 godzin.

Rewolucja w Karcie Nauczyciela. Co dalej z ustawami?

Proces legislacyjny przeszedł przez parlament błyskawicznie. Sejm uchwalił wszystkie trzy nowelizacje 25 lipca, Senat nie wniósł poprawek 31 lipca, a już 4 sierpnia ustawy trafiły na biurko prezydenta. Głowa państwa ma 21 dni na ich podpisanie. Jeśli zrobi to w najbliższych dniach, szkoły rozpoczną rok szkolny 2025/2026 w nowej rzeczywistości prawnej.

Zmiany w Karcie nauczyciela są jednymi z najbardziej kompleksowych od lat. Dotykają zarówno kwestii organizacyjnych, jak i finansowych, a także procedur zatrudniania i ścieżek awansu. Nauczyciele zyskają jaśniejsze przepisy dotyczące płac i obowiązków, a szkoły – większą elastyczność w zatrudnianiu specjalistów.

Na podpis prezydenta czeka więc pakiet, który – jak podkreślają eksperci – może znacząco wpłynąć na codzienną pracę nauczycieli i funkcjonowanie szkół w całym kraju.