Problematyka zawierania małżeństw przez osoby osadzone w jednostkach penitencjarnych jest przedmiotem wieloletnich rozważań Rzecznika Praw Obywatelskich. Już w 2018 roku RPO zwracał uwagę na przenoszenie osadzonych pomiędzy jednostkami penitencjarnymi po wyznaczeniu daty ślubu, co skutecznie uniemożliwiało zawarcie związku małżeńskiego w planowanej jednostce. Dodatkowo, problemy z organizacją ceremonii i niedostateczne uwzględnienie potrzeb rodzinnych osadzonych w administracji więziennej stają się przeszkodą w realizacji tego prawa.

Był już wyrok ETPCz w tej sprawie

Europejski Trybunał Praw Człowieka, w wyroku dotyczącym sprawy Frasik przeciwko Polsce, jednoznacznie stwierdził, że pobyt w więzieniu nie wyklucza prawa do zawarcia związku małżeńskiego. Ograniczenie tego prawa jest dopuszczalne jedynie w przypadku uzasadnionym potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa publicznego.

Skargi składane do Biura RPO ukazują, że problem nadal istnieje, mimo prób jego rozwiązania. W jednym z przypadków skazany, przebywający w tej samej jednostce co jego narzeczona, został skonfrontowany z odmową zgody na ślub przez dyrektora jednostki, który nie przedstawił uzasadnienia swojej decyzji, ograniczając się jedynie do ogólnikowych stwierdzeń.

Transport osadzonych pomiędzy jednostkami penitencjarnymi w kontekście zawierania małżeństw również stanowi istotny problem. Zarządzenie nr 29/2015 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej precyzuje, że transport skazanych jest możliwy jedynie na podstawie określonych przesłanek, nie uwzględniając jednak zgody na zawarcie związku małżeńskiego jako jednej z nich. Taka praktyka może poważnie utrudniać osadzonym zawarcie małżeństwa w jednostce penitencjarnej, która odpowiada ich potrzebom.

W jakiej odzieży osadzony do ślubu?

RPO podkreśla również kwestię uczestnictwa osadzonych w ceremonii ślubnej w odzieży więziennej oraz ograniczenia liczby uczestników i brak możliwości utrwalenia uroczystości za pomocą sprzętu audiowizualnego. Takie praktyki nie tylko naruszają godność osadzonych, ale także wpływają na jakość i doniosłość samej ceremonii ślubnej.

Z uwagi na powyższe, Rzecznik Praw Obywatelskich wzywa Dyrektora Generalnego Służby Więziennej do podjęcia działań mających na celu eliminację wskazanych nieprawidłowości. Konieczne jest zapewnienie, aby decyzje administracyjne dotyczące zgody na zawarcie związku małżeńskiego uwzględniały zasadę poszanowania życia prywatnego i rodzinnego osadzonych, a także były poparte rzetelnym uzasadnieniem opartym na konkretnych przesłankach bezpieczeństwa.