rozwiń ›

Instytucja ławnika w polskim systemie prawnym

"Często dyskutujemy w Polsce, że powinniśmy zreformować nasz system prawny, powinniśmy wprowadzać jakieś różne nowe instytucje, pojawiają się koncepcję, żeby być może nawet wprowadzić w Polsce ławę przysięgłych, a tymczasem nie doceniamy tego, co już mamy i tego co zostało wprowadzone do polskiej konstytucji - tego, że właśnie mamy instytucję ławnika" - wskazał minister Bodnar podczas poniedziałkowej konferencji prasowej w siedzibie resortu.

Jak wynika z danych resortu sprawiedliwości na przykład w latach 2000-2003 było 44 tys. 372 ławników, w latach 2012–2015 - 13 tys. 933 ławników, zaś obecnie na lata 2024–2027 jest ich 6 tys. 75. Mimo tego obecnie na 47 sądów okręgowych, tylko w pięciu nie trzeba było organizować wyborów uzupełniających ławników. W samej Warszawie brakuje ok. 200 ławników. Ławnik orzeka wspólnie z sędziami i asesorami sądowymi w sprawach rodzinnych i karnych.

Zmniejszająca się liczba ławników i problem braku świadomości

"Z czasem modyfikowano przepisy procedur karnej i cywilnej i w związku z modyfikacją tych przepisów ograniczano udział ławników w postępowaniach. Im mniej było spraw, w których ławnicy mogliby orzekać, to tym mniejsza była potrzeba ich udziału w wymiarze sprawiedliwości" - wskazał Bodnar.

Tylko 3 proc. ławników to osoby, które nie ukończyły 35. roku życia, aż 70 proc. z nich zostało wybranych ponownie na kolejną kadencję, a 80 proc. ławników, to kobiety. Tymczasem - jak wskazuje MS - aż 55 proc. Polaków nie ma świadomości, że ławnik w składzie sądu ma równe prawa z sędzią i asesorem.

Postulaty wzmocnienia roli ławnika w systemie sprawiedliwości

"Instytucja ławnika na razie nie doczekała się stosownego uznania" - ocenił minister.

Dlatego - jak zaznaczył Bodnar - jedną z rzeczy, nad którą należy się zastanowić, jest to, czy "poszerzyć zakres spraw, w których ławnicy powinni orzekać". Jak wskazał na przykład procesy o zadośćuczynienia w sądach okręgowych mogłyby się toczyć z udziałem ławników. "Musimy się też zastanowić, w jaki sposób instytucję ławnika wzmocnić, aby dla obywateli to był największy zaszczyt obywatelski, że mogą obok sędziego siedzieć na sali rozpraw i decydować o ludzkich losach" - powiedział.

Propozycje dotyczące rekompensaty za pełnienie funkcji ławnika

Inny z postulatów, to podniesienie stawki rekompensaty za orzekanie oraz liczby dni orzeczniczych. "W tej chwili ta rekompensata, to 187 zł i kilka groszy, czyli 2,64 proc. bazowego wynagrodzenia sędziego. To nie są ogromne pieniądze. Warto będzie je zwiększyć, oczywiście w racjonalnych granicach. Ławnik nie ma zarabiać z bycia ławnikiem, ale ma otrzymywać godziwą rekompensatę za pełnienie zaszczytnej funkcji" - mówił natomiast adwokat i były sędzia Jarosław Gwizdak.

Minister Bodnar zapowiedział, że celem jest, aby "w drugiej połowie roku przeprowadzić zmiany legislacyjne dotyczące tej rekompensaty, a jednocześnie zagwarantować w budżecie państwa środki na przyszły rok, żeby te rekompensaty były adekwatne". "Coś w rodzaju porządnej, przyzwoitej diety za ten dzień orzekania" - dodał.

Dalsze zmiany i propozycje dotyczące ławników

Inną z propozycji jest dopuszczenie przedstawicieli ławników do organów sądów z głosem doradczym - na przykład do kolegium sądu okręgowego. "Docelowo bezpośredni wybór ławników, być może podczas wyborów samorządowych" - dodał Gwizdak. Obecnie ławników w tajnym głosowaniu wybierają radni gminy.

Ministerstwo Sprawiedliwości w ramach wprowadzanych zmian planuje także m.in. uprościć formularze zgłoszeniowe, opracować napisany prostym językiem poradnik ławnika, organizować szkolenia dla ławników prowadzone nie tylko przez sędziów oraz zajęcia z ławnikami w szkołach. Ma powstać również tzw. Drużyna ławników, która ma doradzać Ministerstwu Sprawiedliwości. (PAP)

Działania Ministerstwa Sprawiedliwości na rzecz ławników

Autor: Marcin Jabłoński

mja/ godl/ mhr/