Puźniki, Ostrówki i Wola Ostrowiecka objęte pozwoleniem

„Pozwolenie obejmuje kontynuację badań na terenie byłej wsi Puźniki w obwodzie tarnopolskim. W trakcie prac specjaliści będą starali się zidentyfikować możliwą drugą (znajdującą się tam) mogiłę zbiorową. Kolejne pozwolenie dotyczy prac poszukiwawczych na terenie dawnych kolonii Ostrówki oraz Wola Ostrowiecka w obwodzie wołyńskim” – poinformował resort we wtorkowym komunikacie.

Ukraińscy i polscy specjaliści planują przeprowadzić te prace we wspólnej ekspedycji w 2026 roku.

„Tragiczne karty wspólnej historii narodów ukraińskiego i polskiego XX wieku pozostają wrażliwe dla obu społeczeństw. Jednocześnie konsekwentny i odpowiedzialny dialog w tych kwestiach jest konieczny. Służy on wspólnej przyszłości obu państw w warunkach rosyjskiego zagrożenia” – oświadczyło ukraińskie ministerstwo kultury.

Zapowiedziało, że w 2026 roku Ukraina i Polska planują także inne badania na terytorium obu krajów. „Wspólna pamięć i wzajemne kroki ku sobie wzmacniają jedność naszych narodów. Pracują one na rzecz wspólnej europejskiej przyszłości, solidarności wobec wspólnego wroga oraz godnego upamiętnienia wszystkich poległych za wolność Ukrainy i Polski” – głosi ukraiński komunikat.

Ekshumacje ofiar UPA i znaczenie dla relacji dwustronnych

Szef prezydenckiego Biura Polityki Międzynarodowej Marcin Przydacz we wpisie na platformie X ocenił, że decyzja ta to efekt rozmów prezydenta Karola Nawrockiego z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim z 19 grudnia. „Decyzje te należy przyjąć jako element wyrażanego szacunku wobec pomordowanych i ich rodzin, ale też dobry krok na drodze do osiągnięcia lepszego stanu relacji dobrosąsiedzkich pomiędzy Ukrainą i Polską” – napisał Przydacz.

„Nie odbyłoby się to bez dobrej rozmowy Prezydentów Polski i Ukrainy w Warszawie, ale też bez pracy i aktywności wielu ludzi po polskiej i ukraińskiej stronie. Skuteczność i wzajemny szacunek” – dodał prezydencki minister.

Wcześniej we wtorek szefowa MKiDN Marta Cienkowska poinformowała na platformie X, że uzyskana została zgoda ukraińskiego ministerstwa kultury na poszukiwania w Puźnikach – kolejnej lokalizacji spoczynku szczątków mieszkańców zamordowanych przez UPA w lutym 1945 r. Rozpoczęcie prac zaplanowano na wiosnę 2026 r. – podała.

W kwietniu i maju strona polska przeprowadziła już ekshumacje w dawnej wsi Puźniki w obecnym obwodzie tarnopolskim Ukrainy. W nocy z 12 na 13 lutego 1945 r. ukraińscy nacjonaliści wymordowali tam – według różnych źródeł – od 50 do 120 Polaków. W wyniku prac odnaleziono szczątki co najmniej 42 osób. Zostały one pochowane w Puźnikach 6 września. Cienkowska w listopadowej rozmowie z PAP tłumaczyła, że powrót do Puźnik spowodowany jest podejrzeniem, że „może znajdować się tam druga zbiorowa mogiła”.

„Uzyskaliśmy zgodę ukraińskiego Ministerstwa Kultury na poszukiwania w Puźnikach – kolejnej lokalizacji spoczynku szczątków mieszkańców zamordowanych przez UPA w lutym 1945 r. Rozpoczęcie prac przez polsko-ukraińską ekspedycję z udziałem Fundacji Wolność i Demokracja, Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie (PUM), Instytutu Pamięci Narodowej oraz przedsiębiorstwa Wołyńskie Starożytności planujemy na wiosnę 2026 r.” – ogłosiła szefowa MKiDN.

Polskę i Ukrainę od wielu lat różni pamięć o roli Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii, które w latach 1943-1945 dopuściły się ludobójczej czystki etnicznej blisko 100 tys. polskich mężczyzn, kobiet i dzieci. Od wiosny 2017 r. trwał spór wokół zakazu poszukiwań i ekshumacji szczątków polskich ofiar wojen i konfliktów na terytorium Ukrainy wprowadzonego przez ukraiński IPN. Zakaz został wydany po zdemontowaniu pomnika UPA w Hruszowicach w kwietniu 2017 r.

Decyzja o jego zniesieniu została ogłoszona pod koniec listopada 2024 r. podczas konferencji prasowej szefów dyplomacji Polski i Ukrainy, Radosława Sikorskiego i Andrija Sybihy. Ukraina potwierdziła wówczas, że „nie ma żadnych przeszkód do prowadzenia przez polskie instytucje państwowe i podmioty prywatne we współpracy z właściwymi instytucjami ukraińskimi prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych na terytorium Ukrainy, zgodnie z ustawodawstwem ukraińskim”. Zadeklarowała też „gotowość do pozytywnego rozpatrywania wniosków w tych sprawach”.

W grudniu resort kultury podsumował działalność Polsko-Ukraińskiej Grupy Roboczej ds. godnych pochówków w 2025 r. Podkreślił ogromne zaangażowanie grupy ekspertów w proces negocjacji, a także licznych osób i instytucji w prace poszukiwawcze, ekshumacyjne i organizację pogrzebów.

Ministerstwo zapowiedziało m.in., że działania w dotychczasowym formacie Grupy Roboczej będą kontynuowane w 2026 r. Na terytorium Ukrainy przewidziana jest kontynuacja prac na terenie dawnej wsi Puźniki i we Lwowie (na terenie dawnej wsi Hołosko), a na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – w Jureczkowej.

W 2026 r. zaplanowano również poszukiwania i ekshumacje po stronie ukraińskiej: w Ugłach oraz na terenie dawnych wsi Huta Pieniacka i Ostrówki. Odpowiednie zgody w tej sprawie zostały potwierdzone – zaznaczono. W Polsce analogiczne prace zaplanowane są w Sahryniu i Łaskowie.