Aż blisko 1,4 mln osób na 38,5 mln ludności polskiej (wliczając w to emigrantów z ostatnich lat) zadeklarowało, że utożsamia się równocześnie z polską i inną grupą narodowo-etniczną albo wyłącznie z inną. Wśród nich najwięcej jest osób deklarujących przynależność śląską – 809 tys. Na drugim miejscu znalazły się osoby deklarujące przynależność kaszubską – 228 tys., a na trzecim niemiecką – 109 tys., to o 43 tys. mniej niż podczas poprzedniego spisu.
W porównaniu z poprzednim spisem powszechnym o 17 tys. zwiększyła się liczba osób zgłaszających przynależność ukraińską – do 48 tys., a o blisko 2 tys. spadła liczba osób deklarujących przynależność białoruską – do 47 tys.
Wyniki spisu będą miały istotne znaczenie dla wielu grup ludności. Ruch Autonomii Śląska domagać się będzie na tej podstawie uznania Ślązaków za mniejszość etniczną. Będą oni jednak zmuszeni do spełnienia kryteriów przewidzianych w ustawie o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz w konstytucji. Nie będzie to łatwe.
– Zarówno w ustawie, jak i w konstytucji nie ma mowy o kryterium ilościowym. Na przykład we wspomnianej ustawie mniejszość to mniej liczna grupa osób od pozostałej części ludności. To, że dużo osób przyznało się do śląskiej grupy narodowo-etnicznej, nie może być argumentem przesądzającym o uznaniu tych osób za mniejszość etniczną – mówi konstytucjonalista dr Ryszard Piotrowski. Jak wyjaśnia, w rozumieniu ustawy mniejszością narodową jest grupa obywateli polskich, która:
- jest mniej liczebna od pozostałej części ludności;
- odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
- dąży do zachowania języka, kultury lub tradycji;
- ma świadomość historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na wyrażanie i ochronę tej wspólnoty;
- jej przodkowie zamieszkiwali terytorium Rzeczypospolitej od co najmniej stu lat i utożsamiają się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
Z kolei mniejszość etniczna to jest taka mniejszość, która się nie utożsamia z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
W art. 35 konstytucji zawarta jest formuła, która przewiduje, że Rzeczpospolita zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.
– Niezależnie od sformułowań konstytucyjnych i ustawowych trzeba powiedzieć, że z punktu widzenia społecznego o poczuciu narodowym i etnicznym decydują zainteresowani. To jest ich przekonanie – podkreśla dr Piotrowski.