Jak obniżyć koszty energii? Może pomóc zakup magazynu

Ocieplenie klimatu z jednej strony, a z drugiej napływające wciąż informacje o planowanych podwyżkach cen energii powodują, że firmy, szczególnie z sektora MŚP, zastanawiają się nad wdrażaniem rozwiązań, które pozwolą im nie tylko produkować, lecz także przechowywać energię pozyskaną dzięki panelom fotowoltaicznym. Coraz częściej rozważają więc nabycie magazynów energii. Tu pojawia się wątpliwość, jak taki wydatek zaksięgować. Kluczowe jest wtedy rozstrzygnięcie, czy magazyn energii jest samodzielnym środkiem trwałym.

Jednostki produkujące energię rozliczają ją z zakładami energetycznymi na różne sposoby, np. w usłudze „Prąd jak powietrze”, korzystając z systemuopustów lub net-billingu z depozytem prosumenckim. Jednak nie zawsze są to sposoby korzystne dla jednostki. Nie zawsze można też oddać energię do sieci energetycznej, szczególnie wtedy, gdy słoneczna pogoda utrzymuje się przez długi czas. W tej sytuacji wielu przedsiębiorców rozważa większą samowystarczalność energetyczną i uniezależnienie się od zakładów energetycznych. Wykorzystać do tego mogą magazyn energii. Jest to urządzenie lub zespół urządzeń służących do przechowywania energii w dowolnej postaci. Dzięki temu możliwe jest jej częściowe odzyskanie. Magazyn energii działa jak akumulator, oznacza to, że zbiera energię do określonej pojemności. W kontekście OZE można więc powiedzieć, że jest to urządzenie, które umożliwia przechowywanie prądu, kiedy produkcja energii elektrycznej przez instalację odnawialnych źródeł energii przeważa nad jej zużyciem. Magazyny energii mogą być wielokrotnie użytkowane – ładowane prądem elektrycznym i rozładowywane.

Spełnienie definicji

Z punktu widzenia księgowego trzeba podkreślić, że istotne jest to, jak wszelkie składniki, które składają się na małą infrastrukturę energetyczną – tj. panele fotowoltaiczne, magazyny energii – będą montowane oraz czy zostaną wbudowane na stałe w konstrukcję budynku, czy też nie. Kluczowa jest tu bowiem odpowiedź, czy zostanie spełniona definicja samo dzielnego środka trwałego, ulepszenia innego środka trwałego czy też nie. Od tego bowiem zależy klasyfikacja wydatków poniesionych na nabycie magazynu.

Co do zasady składnik majątku można zakwalifikować do środków trwałych, jeżeli spełnia on warunki zawarte w art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 120; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 619; dalej: u.r.). Z przepisu tego wynika, że środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Do środków trwałych zalicza się nieruchomości, maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy oraz ulepszenia w obcych środkach trwałych. Warto dodać, że z pkt 4.14–4.15 Krajowego Standardu Rachunkowości nr 11 „Środki trwałe” (Dz.Urz. MRiF z 2017 r. poz. 105; dalej: KSR nr 11) wynika, że środek trwały uznaje się za zdatny do użytkowania, gdy jest on kompletny i jednocześnie spełnia:

• wymogi prawne – przewidziane w przepisach regulujących szczególne warunki, jakie muszą spełniać określone kategorie środków trwałych, aby zostały dopuszczone do użytkowania,
• wymogi wewnętrzne – polegają na dostosowaniu środków trwałych do miejsca i warunków funkcjonowania zgodnie z wymaganiami jednostki.

Oznacza to, iż magazyny energii wraz z towarzyszącą im instalacją mogą być uznane za samodzielne środki trwałe, jeśli niezależnie od tego, czy są zamontowane na ziemi, czy budynku/budowli, mogą niezależnie od innych składników pełnić swoją funkcję. I tu pojawia się pierwsza wątpliwość, a mianowicie, czy magazyn może samodzielnie pełnić swoją funkcję. Najczęściej jest on przecież powiązany z konkretnymi panelami fotowoltaicznymi. Jeśli tak jest, to nabycie i montaż magazynu energii będzie ulepszeniem już istniejącego środka trwałego – instalacji fotowoltaicznej. A ta z kolei może być uznana za samodzielny środek trwały lub w niektórych przypadkach ulepszenie budynku lub budowali, z którą jest konstrukcyjnie powiązana.

I tak nakłady poniesione na ulepszenie środka trwałego ujmuje się – co do zasady – jako zwiększenie wartości początkowej środka trwałego. Ulepszenie polega na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji i powoduje, że wartość użytkowa ulepszonego środka trwałego po zakończeniu ulepszenia przewyższa posiadaną przy przyjęciu do używania wartość użytkową, mierzoną okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych przy pomocy ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji lub innymi miarami. W przypadku „wzbogacenia” instalacji fotowoltaicznej niewątpliwie następuje jej rozbudowa, ponieważ od tego momentu w instalacji znajdują się nowe urządzenia. Jest to też mierzalny wzrost wartości użytkowej, ponieważ instalacja fotowoltaiczna po rozbudowaniu jej o magazyn nie tylko produkuje, ale też przechowuje i oddaje prąd, gdy jest taka potrzeba.

Tu warto wskazać na Klasyfikację Środków Trwałych (dalej: KŚT), która została opublikowana w rozporządzeniu Rady Ministrów z 10 grudnia 2010 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (Dz.U. nr 242, poz. 1622). Na mocy objaśnień szczegółowych do grupy 1 KŚT „Budynki i lokale oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego i spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego” do wyposażenia budynku zalicza się wszystkie instalacje wbudowane w konstrukcje budynku na stałe, np. instalacje sanitarne, elektryczne, sygnalizacyjne, komputerowe, telekomunikacyjne, przeciwpożarowe oraz normalne wyposażenie budynku, takie jak wbudowane meble. W skład budynku jako pojedynczego obiektu inwentarzowego wlicza się także obiekty pomocnicze obsługujące dany budynek, np. chodniki, dojazdy, podwórka, place, ogrodzenia, studnie. Przy czym obiekty pomocnicze obsługujące więcej niż jeden budynek należy zaliczać do właściwych rodzajów zgodnie z ich przeznaczeniem. Z objaśnień do grupy 1 KŚT można zatem wnioskować, że paneli fotowoltaicznych, a zatem też powiązanych z nimi magazynów energii niewbudowanych w konstrukcję budynku, nie kwalifikuje się do elementów wyposażenia budynku, a tym samym nie jest zasadne stosowanie przepisów dotyczących ulepszenia środka trwałego (np. budynku, na którym zamontowane są panele i powiązany z nimi magazyn).

 Czy magazyn energii przełączany między różnymi instalacjami fotowoltaicznymi oraz instalacjami odbiorczymi należy ujmować w księgach tak samo jak magazyn podłączony do jednej instalacji foto woltaicznej?

Rozwój techniki spowodował, że obecnie jednostki nabywają magazyny, które mogą być podłączane/odłączane do instalacji w rożnych konfiguracjach technicznych. W takim przypadku, mimo że sam magazyn pełni jedynie funkcję „zbiornika przechowującego” energię, może być uznany za samodzielny, kompletny środek trwały. Zdatność do użytkowania takiego samodzielnego środka trwałego, który często jest określany jako „pracujący w sieci”, powinny potwierdzać odpowiednie dokumenty odbioru. Kompletność środka trwałego oznacza, że może on realizować przypisane mu funkcje, czyli że spełnia wszystkie warunki techniczne (pod względem konstrukcyjnym) i prawne przewidziane dla danej kategorii środków trwałych, a w szczególności zawiera wszystkie części składowe. Zatem magazyn wykorzystywany razem z różnymi instalacjami stanowi odrębny środek trwały. W przypadku gdy służy jednej instalacji, jest jej częścią składową. Wtedy nakłady poniesione na „dokupienie” takiego magazynu są ulepszeniem istniejącego środka trwałego.

Warto przy okazji zaznaczyć, iż w publikowanych indywidualnych interpretacjach prawa podatkowego ustabilizował się pogląd, że instalacje fotowoltaiczne zgodnie z KŚT trzeba klasyfikować pod symbolem 669. Pogląd ten został wyrażony w indywidualnej inter pretacji przepisów prawa podatkowego z 16 października 2019 r., nr 0113-KDIPT2-1.4011.389.2019.1.DJD oraz interpretacji indywidualnej z 3 listopada 2016 r., nr 3063-ILPB2.4510.105.2016.1.AK czy z 11 marca 2022 r., nr 0111-KDIB1-1.4010.26.2022.1.SH. Oznacza to, że również w tej grupie można klasyfikować magazyn energii.

Na kontach

W księgach rachunkowych ewidencja zakupu magazynu energii wraz z montażem, uznanego za modernizację dotychczasowej instalacji fotowoltaicznej, będzie przebiegała na zasadach ogólnych. Oznacza to, że zakupiony magazyn energii wprowadza się do ewidencji w cenie nabycia obejmującej – obok kwoty należnej sprzedającemu – również koszty związane z zakupem, czyli np. koszty montażu w miejscu docelowym, transportu, załadunku. Koszty te można ująć wstępnie na koncie „Środki trwałe w budowie”, a w momencie przekazania do używania przeksięgować na konto środków trwałych, zapisem po stronie Wn konta „Środki trwałe” (w analityce właściwa instalacja fotowoltaiczna) w korespondencji ze stroną Ma konta „Środki trwałe w budowie”. Jeśli nabyty magazyn będzie stanowił odrębny obiekt inwentarzowy, to księgujemy go na koncie „Środki trwałe z szczegółowym rozwinięciem w analityce”.

Amortyzacja magazynu

Po przyjęciu magazynu energii do użytkowania należy rozpocząć jego amortyzację. Co ważne, jeśli magazyn jest powiązany z innym środkiem trwałym, to w wyniku ulepszenia dotychczasowej instalacji następuje podwyższenie wartości tego środka trwałego, a zatem należy dokonać weryfikacji amortyzacji. W praktyce oznacza to, że od następnego miesiąca po przyjęciu ulepszenia do użytkowania dokonywanie amortyzacji obliczonej za pomocą dotychczasowej (zwykle 10 proc.) stawki trzeba rozpocząć od podwyższonej wartości środka trwałego.

Przykład

W przypadku gdy magazyn energii ze względu na pełnione funkcje i sposób wykorzystania zostanie uznany za samodzielny środek trwały, w rachunkowości należy zaplanować przewidywany okres użytkowania i rozpocząć amortyzację według zasad ogólnych. W praktyce wykorzystuje się tu podpowiedzi wynikające z przepisów podatkowych i z racji zaklasyfikowania magazynu do grupy 669 KŚT amortyzuje się je za pomocą 10 proc. stawki rocznej.

Kiedy jednorazowa amortyzacja

Jedną z metod amortyzacji jest jedno razowa amortyzacja pozwalająca na jednorazowe zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów całości ceny nabycia środka trwałego. I choć w rachunkowości zastosowanie jednorazowej amortyzacji ze względu na wartość magazynów i instalacji fotowoltaicznych nie powinno mieć miejsca, to podatkowo można skorzystać z tej preferencji. Należy przypomnieć, iż jednorazowych odpisów amortyzacyjnych na mocy art. 16k ust. 7 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2805; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 854) i art. 22k ust. 7 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 226; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 859; dalej: ustawa o PIT) mogą dokonywać podatnicy, którzy rozpoczęli prowadzenie działalności gospodarczej w danym roku podatkowym (poza pewnymi wyjątkami), oraz mali podatnicy. Przypomnijmy: w podatkach dochodowych mały podatnik to podatnik, u którego wartość przychodu ze sprzedaży (wraz z kwotą należnego podatku od towarów i usług) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 2 000 000 euro, a w przypadku przedsiębiorstwa w spadku również przychodu ze sprzedaży u zmarłego przedsiębiorcy.

Jednorazowych odpisów amortyzacyjnych można dokonywać od wartości początkowej maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 3–6 i 8 KŚT oraz środków transportu, z wyłączeniem samochodów osobowych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym równowartości kwoty 50 000 euro łącznej wartości tych odpisów amortyzacyjnych. W przypadku instalacji fotowoltaicznych, które są zaliczane do grupy 669 KŚT, ten warunek jest spełniony. Należy przy tym pamiętać, że odpis taki jest pomocą de minimis.

 Czy z preferencyjnego rozliczenia amortyzacji dla instalacji fotowol taicznych mogą korzystać tylko mali podatnicy?

Artykuł 16k ust. 14 ustawy o CIT i art. 22k ust. 14 ustawy o PIT prze widują, że podatnicy mogą dokonywać jednorazowo odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej nabytych fabrycznie nowych środków trwałych zaliczonych do grupy 3–6 i 8 KŚT w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 100 000 zł. Tym samym z preferencyjnego rozliczenia amortyzacji dla instalacji fotowoltaicznych można skorzystać przy nabyciu fabrycznie nowych środków trwałych do wartości 100 000 zł w skali roku podatkowego. Dotyczy to wszystkich podatników, nie tylko tych małych. ©℗