Jakie księgowania stosować w fundacji rodzinnej

Jeden z naszych klientów rozważa utworzenie fundacji rodzinnej. Jakie najczęstsze operacje w niej występują i jak wygląda ewidencja księgowa?

Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na ich rzecz. Spełnianie świadczeń umożliwiają składniki majątkowe (w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa) przeniesione na beneficjenta lub oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną zgodnie ze statutem i listą beneficjentów (fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej). Spełnienie świadczenia na rzecz beneficjenta nie może zagrażać wypłacalności fundacji rodzinnej wobec jej wierzycieli niebędących beneficjentami i każdorazowo jest uzależnione od bieżącej sytuacji finansowej fundacji. Beneficjentem może być osoba fizyczna, która zgodnie ze statutem może otrzymać świadczenie od fundacji rodzinnej lub mienie w związku z jej rozwiązaniem (beneficjentem może być także sam fundator). Fundatorem fundacji rodzinnej może być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji w akcie założycielskim lub w testamencie.

Na kontach

Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą jedynie w zakresie:

• zbywania mienia (o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia: Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki”; Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne ‒ VAT”; Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”);
• najmu, dzierżawy lub leasingu (Wn konto 20 „Rozrachunki z odbiorcami” lub konto 24 „Pozostałe rozrachunki”; Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne ‒ VAT”; Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”);
• przystępowania do spółek handlowych oraz uczestnictwa w tych spółkach, nabywania i zbywania papierów wartościowych i instrumentów pochodnych (zakup: Wn konto 03 „Długoterminowe aktywa finansowe” lub konto 14 „Krótkoterminowe aktywa finansowe”; Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki”; sprzedaż: Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki”; Ma konto 75-0 „Przychody finansowe” oraz Wn konto 75-1 „Koszty finansowe”; Ma konto 03 „Długoterminowe aktywa finansowe” lub konto 14 „Krótkoterminowe aktywa finansowe”);
• udzielania pożyczek (na rzecz spółek kapitałowych, w których fundacja rodzinna posiada udziały/akcje, spółek osobowych, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik oraz beneficjentów; Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki”; Ma konto 13 „Rachunki bankowe”) oraz
• obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z jej działalnością; w przypadku gdy stroną płatności związanej z wykonywaną działalnością fundacji rodzinnej jest beneficjent, dokonywanie lub przyjmowanie tej płatności następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego.

Fundator wnosi do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, nie niższej niż 100 tys. zł (Wn różne konta; Ma konto 80 „Fundusz podstawowy”). Jeżeli wynikająca z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy wartość aktywów fundacji rodzinnej jest niższa niż wartość jej zobowiązań, to zysk za ten rok obrotowy przeznacza się na pokrycie przyszłych strat fundacji rodzinnej (Wn konto 82 „Rozliczenie wyniku finansowego”; Ma konto 82 „Rozliczenie wyniku finansowego”). Fundacja rodzinna nie może zwracać fundatorowi mienia wniesionego na pokrycie funduszu założycielskiego ani w całości, ani w części.

Prawa majątkowe wniesione przez fundatora lub inne osoby do fundacji rodzinnej, ze wskazaniem osoby wnoszącej mienie oraz z określeniem rodzaju i wartości każdego z wniesionych składników mienia, w wysokości określonej według stanu i cen z chwili ich wniesienia oraz ich wartości podatkowej, zamieszcza się w spisie mienia. Fundator sporządza spis mienia wnoszonego do fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego. Zarząd aktualizuje spis mienia i odpowiada za jego aktualność.

Zgromadzenie i audyt

Uchwały zgromadzenia beneficjentów dotyczą: rozpatrzenia i zatwierdzenia sprawozdania finansowego fundacji rodzinnej za poprzedni rok obrotowy, udzielenia absolutorium członkom organów fundacji rodzinnej z wykonania przez nich obowiązków, podziału lub pokrycia wyniku finansowego netto oraz wyboru firmy audytorskiej w przypadku, gdy sprawozdanie finansowe fundacji podlega badaniu. Firma audytorska wyznaczona przez zgromadzenie beneficjentów dokonuje audytu zarządzania aktywami fundacji rodzinnej, zaciągania i spełniania zobowiązań (w tym zobowiązań publicznoprawnych) pod kątem prawidłowości, rzetelności oraz zgodności z prawem, celem oraz dokumentami fundacji rodzinnej. W przypadku fundacji rodzinnej, której sprawozdanie finansowe podlega badaniu zgodnie z prawem bilansowym, audyt przeprowadza się corocznie przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego.

Likwidacja

Rozwiązanie fundacji rodzinnej następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą jej wykreślenia z rejestru fundacji rodzinnych. Likwidatorzy sporządzają bilans otwarcia likwidacji. Bilans ten likwidatorzy składają zgromadzeniu beneficjentów do zatwierdzenia. Likwidatorzy po upływie każdego roku obrotowego składają zgromadzeniu beneficjentów sprawozdanie ze swej działalności oraz sprawozdanie finansowe.

Opodatkowanie

Podatek dochodowy od przekazanego lub postawionego do dyspozycji przez fundację rodzinną, bezpośrednio lub pośrednio, świadczenia rozumianego jako składniki majątkowe (w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa) przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną zgodnie ze statutem i listą beneficjentów, a także mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej ‒ wynosi 15 proc. podstawy opodatkowania (art. 24q ust. 1 ustawy o CIT). Podstawę opodatkowania stanowi przychód odpowiadający wartości świadczenia lub mienia. W przypadku rozwiązania fundacji rodzinnej przychód odpowiadający wartości mienia pomniejsza się o wartość podatkową mienia wniesionego przez fundatora (przez wartość podatkową mienia należy rozumieć wartość niezaliczoną uprzednio w jakiejkolwiek formie do kosztów uzyskania przychodów, jaka zostałaby przyjęta przez fundatora za taki koszt, gdyby składnik ten został przez niego odpłatnie zbyty bezpośrednio przed wniesieniem go do fundacji rodzinnej, nie wyższą od wartości rynkowej tego mienia). W przypadku gdy przedmiotem świadczenia lub mieniem są rzeczy, prawa lub inne świadczenia w naturze (w tym rzeczy i prawa przekazane lub postawione do dyspozycji nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie, a także inne nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia), ich wartość określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania. Wartością rzeczy lub praw częściowo odpłatnych stanowiącą przychód podatnika jest różnica między wartością tych rzeczy lub praw a odpłatnością ponoszoną przez podatnika CIT. Wartość świadczeń w naturze (w tym nieodpłatnych świadczeń) ustala się:

• według cen stosowanych wobec innych odbiorców (jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia),
• według cen zakupu (jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione),
• w wysokości równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu lokalu (jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu),
• na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

Wartością świadczeń częściowo odpłatnych stanowiącą przychód podatnika CIT jest różnica między wartością tych świadczeń a odpłatnością ponoszoną przez tego podatnika.

Podatek dochodowy od przekazanego lub postawionego do dyspozycji przez fundację rodzinną świadczenia lub mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej podlega wpłacie w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym świadczenie lub mienie zostały przekazane lub postawione do dyspozycji (Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”; Ma konto 13 „Rachunki bankowe”).

W zakresie, w jakim fundacja rodzinna prowadzi działalność gospodarczą wykraczającą poza dopuszczalny jej przedmiot, stawka podatku dochodowego wynosi 25 proc. podstawy opodatkowania. Fundacja rodzinna jest zobowiązana złożyć do urzędu skarbowego deklarację o wysokości dochodu (przychodu) osiągniętego w roku podatkowym, w terminie do końca trzeciego miesiąca roku następnego. ©℗