Muszą oni nie tylko prowadzić księgi rachunkowe, lecz także m.in. poddawać badaniu swoje roczne sprawozdania finansowe. Zgodnie bowiem z obowiązującą od 29 lipca ustawą, która reguluje rynek usług crowdfundingu w Polsce, podmioty zajmujące się tego typu działalnością mają obowiązek stosować prawo bilansowe
Chodzi tu o ustawę z 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom (dalej: ustawa). Ma ona zapewnić stosowanie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z 7 października 2020 r. w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych (dalej: rozporządzenie ECSP), którego celem jest m.in. umożliwienie mniejszym podmiotom pozyskiwanie środków na takich samych zasadach w całej Unii Europejskiej. [ramka]
Kojarzenie bez ryzyka
Nowo obowiązująca ustawa przy definicji usługi finansowania społecznościowego odwołuje się do art. 2 ust. 1 lit. a rozporządzenia ECSP. Tam z kolei określono, że jest to „kojarzenie inwestorów zainteresowanych finansowaniem przedsięwzięć gospodarczych i właścicieli projektów z wykorzystaniem platformy finansowania społecznościowego, które obejmuje:
- ułatwianie udzielania pożyczek lub
- subemisję bez gwarancji przejęcia emisji, o której mowa w sekcji A pkt 7 załącznika I do dyrektywy 2014/65/UE (tj. dłużne papiery wartościowe – red.) w odniesieniu do zbywalnych papierów wartościowych i instrumentów dopuszczonych na potrzeby finansowania społecznościowego, wystawionych przez właścicieli projektów lub spółkę celową, oraz przyjmowanie i przekazywanie zleceń klientów, o którym mowa w pkt 1 tej sekcji, w odniesieniu do tych zbywalnych papierów wartościowych i instrumentów dopuszczonych na potrzeby finansowania społecznościowego”.
Jednocześnie ustawa, która za sobą pociągnęła także nowelizację innych ustaw, nakłada na te podmioty wiele obowiązków związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa finansowego, przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu, zachowania tajemnicy zawodowej czy współpracy z organami nadzoru. I tak zgodnie z znowelizowanym art. 2 ust 1 pkt 3 ustawy o rachunkowości (dalej: u.r.) podmioty realizujące usługi finansowania społecznego są zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych już od momentu rozpoczęcia działalności. Ponadto dostawcy usług finansowania społecznościowego, którzy w celu świadczenia swoich usług prowadzą publicznie dostępne internetowe systemy informacyjne (w tym systemy wymagające rejestracji użytkownika), muszą je powiązać z danymi z ksiąg rachunkowych – tak aby na każdym etapie realizacji projektu można było sprawdzić wszystkie informacje niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa finansowego wszystkim stronom umowy. W nowych regulacjach, a konkretnie w znowelizowanym art. 64 ust. 1 u.r. wskazano także, że sprawozdania finansowe takich podmiotów będą musiały być poddawane corocznemu badaniu przez biegłego rewidenta.
Polityka rachunkowości
Przepisy unijne i krajowe dotyczące finansowania społecznościowego skupiają się na wskazaniu zasad związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa w zakresie przepływu informacji, ochrony danych oraz zarządzania ryzykiem. Spełnienie tych wymogów nie jest jednak możliwe bez właściwego zorganizowania systemu informacyjnego rachunkowości. Dokumentacja polityki rachunkowości, za którą jest odpowiedzialny kierownik jednostki, musi więc uwzględniać szczególny profil działalności podmiotu, który się podjął świadczenia ww. usług. Konieczne jest zawarcie w niej rozbudowanych procedur dotyczących zarządzania ryzykiem udzielanych pożyczek, ich wyceną i parametrami niezbędnymi do dokładnej i zgodnej z prawem bilansowym wyceny aktywów finansowych. Właśnie regulacje unijne nakładają na dostawcę finansowania społecznościowego m.in. obowiązek przeprowadzania wyceny każdej pożyczki w momencie jej udzielania. Taka wycena będzie też konieczna, jeśli dostawca usług finansowania społecznościowego będzie uważać, że jest mało prawdopodobne, aby dany właściciel projektu wykonał swoje zobowiązania dotyczące spłaty pożyczki w całości bez wyegzekwowania przez dostawcę usług finansowania społecznościowego stosownego zabezpieczenia lub bez podjęcia innych kroków o analogicznym skutku. Jest to jednocześnie realizacja wymogu wynikającego z zasad wyceny według MSSF 9 „Instrumenty finansowe” czy art. 35 ustawy o rachunkowości, które mają zastosowanie w przypadku stwierdzenia okoliczności wskazujących na utratę wartości składników aktywów finansowych. Wycena pożyczki będzie też konieczna w następstwie niewykonania zobowiązania przez klienta oraz w przypadku, gdy dostawca usług finansowania społecznościowego ułatwia pożyczkodawcy wyjście z inwestycji przed upływem terminu zapadalności pożyczki. Co należy też podkreślić, zgodnie z rozporządzeniem ECSP dostawca usług finansowania społecznościowego w sposób ciągły oraz na wniosek inwestora dostarcza za pomocą środków elektronicznych co najmniej następujące informacje pochodzące z ksiąg rachunkowych:
- wykaz poszczególnych pożyczek, które wchodzą w skład portfela;
- średnią ważoną roczną wysokość oprocentowania pożyczek w portfelu;
- podział pożyczek według kategorii ryzyka, wyrażony procentowo i w liczbach bezwzględnych;
- w odniesieniu do każdej z pożyczek, które wchodzą w skład portfela – kluczowe informacje, w tym co najmniej wysokość oprocentowania lub inne świadczenia dla inwestora, termin zapadalności, kategorię ryzyka, harmonogram spłaty kwoty głównej i odsetek, przestrzeganie przez właściciela projektu tego harmonogramu płatności ratalnej;
- w odniesieniu do każdej z pożyczek, które wchodzą w skład portfela – środki ograniczania ryzyka, w tym informacje dotyczące podmiotów udzielających zabezpieczenia lub dotyczące gwarantów lub innych rodzajów gwarancji;
- wszelkie przypadki niewykonania zobowiązań z tytułu umów kredytowych przez właściciela projektu w ciągu ostatnich pięciu lat;
- wszelkie opłaty wnoszone w związku z pożyczką przez inwestora, dostawcę usług finansowania społecznościowego lub właściciela projektu;
- jeżeli dostawca usług finansowania społecznościowego przeprowadził wycenę pożyczki, to należy przekazać informacje o najnowszej wycenie tej pożyczki, dacie wyceny, wyjaśnieniu powodu, dla którego dostawca usług finansowania społecznościowego przeprowadził wycenę oraz rzetelny opis prawdopodobnego rzeczywistego zwrotu, z uwzględnieniem opłat i współczynników niewykonania zobowiązań.
Możliwe kontrole
Zgodnie z nowymi przepisami na straży rzetelności sprawozdań dostawców usług finansowania społecznego będzie stać Komisja Nadzoru Finansowego. I tak na podstawie art. 21 ust. 2 ustawy KNF może zlecić firmie audytorskiej:
- kontrolę sprawozdań finansowych albo innych informacji finansowych, których obowiązek sporządzenia przez dostawcę usług finansowania społecznościowego wynika z ustawy o rachunkowości, lub
- kontrolę prawidłowości prowadzenia ksiąg rachunkowych – w przypadku powzięcia wątpliwości co do ich prawidłowości, rzetelności lub jasności.
Po zakończeniu takiej kontroli biegły rewident oraz firma audytorska będą zaś mieli obowiązek niezwłocznego przekazania KNF oraz radzie nadzorczej i zarządowi – odpowiednio dostawcy usług finansowania społecznościowego oraz jednostki dominującej wobec tego dostawcy – istotnych informacji, które uzyskali w związku z wykonywanymi czynnościami, dotyczącymi zdarzeń, które powodują:
1) powstanie uzasadnionego podejrzenia naruszenia przepisów regulujących świadczenie usług finansowania społecznościowego lub interesów klientów przez dostawcę usług finansowania społecznościowego, członków zarządu lub pracowników tego dostawcy;
2) powstanie zagrożenia dla dalszego świadczenia usług finansowania społecznościowego;
3) odmowę wydania opinii dotyczącej sprawozdania finansowego dostawcy usług finansowania społecznościowego, wydanie opinii negatywnej albo wniesienie zastrzeżeń, zgodnie z art. 83 ust. 5 ustawy z 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym. Z kolei ust. 4 art. 21 ustawy wprowadza obowiązek ścisłej współpracy między biegłym rewidentem a KNF. W związku z tym biegły rewident oraz osoby wchodzące w skład organów zarządzających firmy audytorskiej badającej sprawozdanie finansowe dostawcy usług finansowania społecznościowego lub pozostające z tą firmą w stosunku pracy niezwłocznie udzielają KNF pisemnych lub ustnych informacji i wyjaśnień, a także sporządzają i przekazują kopie dokumentacji na trwałym nośniku, na koszt badanego dostawcy. Przy czym jeśli przeprowadzona na zlecenie KNF kontrola wykaże istotne nieprawidłowości u badanego dostawcy usług finansowania społecznościowego, ten będzie musiał zwrócić komisji koszty jej przeprowadzenia. ©℗
Alternatywne źródło pozyskania kapitału ©℗
▶ Finansowanie społecznościowe (crowdfunding) stanowi coraz ważniejszy rodzaj pośrednictwa, w ramach którego dostawca usług finansowania społecznościowego bez przyjmowania na siebie ryzyka obsługuje ogólnodostępną platformę cyfrową, aby kojarzyć lub ułatwiać kojarzenie potencjalnych inwestorów lub pożyczkodawców z przedsięwzięciami gospodarczymi ubiegającymi się o finansowanie. Przy czym świadczenie usług finansowania społecznościowego wiąże się na ogół z udziałem trzech rodzajów podmiotów: właściciela projektu, który przedstawia projekt do sfinansowania, inwestorów, którzy finansują przedstawiony projekt, oraz organizacji pośredniczącej w formie dostawcy usług finansowania społecznościowego, który łączy właścicieli projektów i inwestorów za pomocą platformy internetowej.
▶ Do czasu przyjęcia rozporządzenia ECSP działalność dostawców usług finansowania społecznościowego w dużej mierze pozostawała na terenie UE poza regulacją prawną. Rynek ten przez lata pozostawał nieuregulowany także w naszym kraju, z tego powodu stosowało się do niego znowelizowane przepisy ustawy o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych.
▶ Obecnie – zgodnie z rozporządzeniem ECSP – usługi crowdfundingu na terenie UE (w tym Polski) mogą być świadczone wyłącznie przez osoby prawne, które mają siedzibę w Unii i które uzyskały zezwolenie na prowadzenie działalności jako dostawcy usług finansowania społecznościowego. Przy czym prawodawca unijny w ww. akcie prawnym przesądził, że podmioty zajmujące się crowdfundingiem przed jego uchwaleniem mogą kontynuować prowadzenie działalności przez 24 miesiące od dnia wejścia w życie rozporządzenia ECSP lub do czasu uzyskania zezwolenia zgodnie z tym rozporządzeniem.
▶ Oprócz zapewnienia alternatywnego źródła finansowania, w tym kapitału wysokiego ryzyka (venture capital), finansowanie społecznościowe może oferować przedsięwzięciom gospodarczym inne korzyści. Może stanowić sposób weryfikacji pomysłu przedsięwzięcia gospodarczego, dawać przedsiębiorcom dostęp do dużej liczby osób, które przekazują spostrzeżenia i informacje, a także być narzędziem marketingowym.
Podstawa prawna
ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 217; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1488)
ustawa z 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom (Dz.U. z 2022 r. poz. 1488)
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z 7 października 2020 r. w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniające rozporządzenie (UE) 2017/1129 i dyrektywę (UE) 2019/1937 (Dz.Urz. UE z 2020 r. L 347, s. 1)
art. 83 ust. 5 ustawy z 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1302)
