Jak klasyfikować środki z Funduszu Solidarnościowego na asystenta osoby niepełnosprawnej? Gdzie ujmować dochody związane pośrednio z systemem gospodarowania odpadami? W jakim paragrafie ująć środki od kontrahentów związane z usługami oświetlenia dróg?

​​​​​​Kilka dni temu wpłynęły na konto naszego miasta środki z Funduszu Solidarnościowego z tytułu obsługi projektów dotyczących asystentów osób niepełnosprawnych. Muszę wprowadzić je do budżetu miasta, więc rozważam klasyfikację 853/85326/097. Czy to dobre rozwiązanie?
Fundusz Solidarnościowy ma na celu wsparcie społeczne, zawodowe, zdrowotne oraz finansowe osób niepełnosprawnych, a także finansowe emerytów i rencistów (o którym mowa w przepisach odrębnych).
Fundusz ten jest państwowym funduszem celowym, którego dysponentem jest minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego. Wspomniane środki przekazywane są samorządom w ramach Programu Ministra Rodziny i Polityki Społecznej „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej” – edycja 2022, finansowanego z ww. Funduszu Solidarnościowego.
Jeśli chodzi o ujęcie budżetowe tych środków, to należy się odnieść do rozporządzenia ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. I tak, wskazana w zapytaniu klasyfikacja budżetowa przedstawia się następująco: dział 853 oznaczony jako „Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej”, rozdział 85326 oznaczony jako „Fundusz Solidarnościowy” oraz paragraf 097 oznaczony jako „Wpływy z różnych dochodów”.
Wskazana klasyfikacja jest jednak prawidłowa jedynie w zakresie działu i paragrafu, bowiem rozdział został dobrany wadliwe, o czym także mowa w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu z 22 czerwca 2022 r. (nr 17/941/2022).
W uchwale tej zwrócono uwagę na fakt, że wspomniane środki powinny być ujmowane w rozdziale 85395, który jest oznaczony jako „Pozostała działalność”. Taki wybór klasyfikacyjny argumentowano tym, że rozdział 85326 choć oznaczony jako „Fundusz Solidarnościowy”, to jest przeznaczony dla środków pozyskanych właśnie przez tenże Fundusz i wydatków związanych z jego funkcjonowaniem. Stąd adekwatnym będzie właśnie wspomniany ogólny rozdział 85395. Podsumowując – środki uzyskane przez miasto powinny zostać ujęte w budżecie z zastosowaniem działu 853, rozdziału 85395 oraz paragrafu 097.
Podstawa prawna
ustawa z 23 października 2018 r. o Funduszu Solidarnościowym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1787; ost.zm. Dz.U. z 2019 r., poz. 1622)
rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 513)
RIO zakwestionowała ujmowanie dochodów związanych pośrednio z systemem gospodarowania odpadami w rozdziale 90002. Jako właściwy wskazała rozdział 90026. Chodzi o dochody z par. 580, 640 oraz 920. Czy zarzuty RIO są słuszne?
Pytanie dotyczy newralgicznych aspektów związanych z klasyfikacją budżetową, związanych ze specyfiką systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Tytułem wstępu warto więc odnieść się do regulacji prawnych ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Z punktu widzenia podanej problematyki, tj. dochodów pochodzących z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, znaczenie mają zapisy zawarte w art. 6r ustawy. Tam m.in. postanowiono, że opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi dochód gminy. Z kolejnych przepisów wynika zaś, jakie cele mogą być sfinansowane z ww. opłaty. Jak podano w ust. 2 – z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina pokrywa koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, które obejmują koszty:
1) odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych;
2) tworzenia i utrzymania punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych;
3) obsługi administracyjnej tego systemu;
4) edukacji ekologicznej w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami komunalnymi.
Z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina może pokryć koszty wyposażenia nieruchomości w pojemniki lub worki do zbierania odpadów komunalnych oraz koszty utrzymywania pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym. Ponadto z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina może pokryć m.in. koszty utworzenia i utrzymania punktów napraw i ponownego użycia produktów lub części produktów niebędących odpadami.
Powyższe przepisy mają znaczenie w kontekście podanej w zapytaniu klasyfikacji budżetowej, co ma związek z przepisami rozporządzenia ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Warto więc odkodować znaczenie podanych paragrafów. Paragraf 058 został oznaczony jako: „Wpływy z tytułu grzywien i innych kar pieniężnych od osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych”. Paragraf 064 został oznaczony jako: „Wpływy z tytułu kosztów egzekucyjnych, opłaty komorniczej i kosztów upomnień”, zaś paragraf 092 został oznaczony jako: „Wpływy z pozostałych odsetek”.
Z opisów przytoczonych paragrafów nie wynika więc ich funkcjonalny związek z gospodarką odpadami komunalnymi, a jak podano w zapytaniu wszystkie te paragrafy zostały ujęte w rozdziale 90002 oznaczonym jako: „Gospodarka odpadami komunalnymi”. Dla przypomnienia, z opisu tego rozdziału wynika, że: „W rozdziale tym ujmuje się wyłącznie dochody gmin z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i wszystkie wydatki gmin związane z pokrywaniem kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami, o których mowa w art. 6r ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2021 r. poz. 888, z późn. zm.)”.
Zatem opis tego rozdziału jest zarazem punktem wyjścia dla przyjęcia klasyfikacji budżetowej. Sugeruje jednoznacznie, że rozdział jest dedykowany dochodom z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, a nie innego rodzaju dochodom. W konsekwencji nie można kwalifikować do tego rozdziału dochodów ujmowanych w ww. paragrafach 058, 064 i 092.
Na podane kwestie zwrócono uwagę w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy z 28 marca 2022 r. (znak RIO-KF-4104-67/2021). Tam bowiem podano, że: „ewidencjonowanie w 2020 r. i 2021 r. dochodów ujętych w par. 0580 „Wpływy z tytułu grzywien i innych kar pieniężnych od osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych”, 0640 „Wpływy z tytułu kosztów egzekucyjnych, opłaty komorniczej i kosztów upomnień” i 0920 „Wpływy z pozostałych odsetek za nieterminowe regulowanie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi” w łącznej kwocie 90 713,85 zł w rozdziale 90002 „Gospodarka odpadami komunalnymi”, zamiast w rozdziale 90026 „Pozostałe działania związane z gospodarką odpadami”. W ww. dokumencie wskazano więc, że wskazane dochody powinny być ujęte w rozdziale 90026 oznaczonym jako „Pozostałe działania związane z gospodarką odpadami”.
Dlatego odpowiadając na pytanie: ze względu na uwarunkowania systemowe i specyfikę zastosowania rozdziału wyłącznie do dochodów związanych z opłatami za gospodarowanie odpadami komunalnymi i wydatkami na ten system, ustalenia kontrolne regionalnej izby obrachunkowej są uzasadnione. W konsekwencji nie będzie prawidłowe ujmowanie wskazanych dochodów w rozdziale 90002, a w rozdziale 90026.©℗
Podstawa prawna
ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1297)
rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 513)
Na najbliższej sesji rady gminy chcemy wprowadzić do budżetu środki od kontrahentów związane z usługami dotyczącymi oświetlenia dróg – z tytułu kary umownej (10 tys. zł) i odsetek (ok. 800 zł). Czy mogę zastosować dział 900, rozdział 90015 oraz wspólny paragraf 097?
Z kontekstu podanego zapytania należy wnioskować, że środki które pozyskała gmina mają związek z realizacją zadań w zakresie szeroko pojętej gospodarki komunalnej. Warto wspomnieć o art. 7 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, z którego m.in. wynika, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:
1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej;
2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego;
3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz.
Powyższe regulacje mają związek m.in. z przepisami ustawy z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej, gdzie w art. 1 postanowiono, że ustawa określa zasady i formy gospodarki komunalnej jednostek samorządu terytorialnego, polegające na wykonywaniu przez te jednostki zadań własnych, w celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej.
Gospodarka komunalna obejmuje w szczególności zadania o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.
W praktyce gospodarka komunalna jest realizowana przez gminę w wielu aspektach, co związane jest w szczególności z wykonywaniem zadań za pośrednictwem wykonawców. Nie zawsze jednak wykonawca realizuje we właściwy sposób zadania, a wówczas może powstać zobowiązanie po ich stronie do zapłaty m.in. kary umownej. W innych przypadkach kontrahent może być również obciążany odsetkami w związku z zaległościami w realizacji umów.
Z punktu widzenia jednostki samorządu terytorialnego, wskazane środki uzyskują status dochodów budżetowych, które wymagają odpowiedniej klasyfikacji budżetowej w kontekście przepisów rozporządzenia ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. W zapytaniu podano dział 900 oznaczony jako „Gospodarka komunalna i ochrona środowiska”, rozdział 90015 oznaczony jako „Oświetlenie ulic, placów i dróg” oraz paragraf 097 oznaczony jako „Wpływy z różnych dochodów”. Z kontekstu zapytania należy wnioskować, że dział i rozdział klasyfikacji budżetowej jest prawidłowy, bowiem powiązany zakresowo z zadaniami zakres gospodarki komunalnej. Natomiast problematyczne jest ujmowanie wskazanych środków w paragrafie 097. W tym kontekście pomocne będzie stanowisko zawarte w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu z 22 czerwca 2022 r. (nr 17/945/2022). W tym dokumencie wskazano m.in., że: „Ponadto z analizy załącznika Nr 1 wynika, że zwiększony został plan dochodów w dziale 900 – Gospodarka komunalna i ochrona środowiska, rozdziale 90015 – Oświetlenie ulic, placów i dróg, par. 0970 o kwotę 2039 zł. Według uzasadnienia kwota stanowi dochody „z tytułu karyumownej” (809 zł) oraz „odsetki za zaległość w wykonaniu umowy” (1230 zł). Kolegium Izby wskazuje, że zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych wpływy z kar wynikających z umów, tzw. kary umowne np. od wykonawców robót winny być sklasyfikowane w par. 095 – „Wpływy z tytułu kar i odszkodowań wynikających z umów”, natomiast odsetki w par. 092 – „Wpływy z pozostałych odsetek”, z odpowiednią czwartą cyfrą.”
Zatem, kierując się ww. wskazówkami regionalnej izby obrachunkowej należy przyjąć, że wskazane dochody ujmujemy z uwzględnieniem odrębnych podziałek klasyfikacji budżetowej, tj. dochód z kary umownej w paragrafie 095, natomiast dochód z odsetek w paragrafie 092.
Dlatego w analizowanej sytuacji podane dochody w zakresie działu 900, rozdziału 90015 są ujęte prawidłowo, lecz w zakresie paragrafów należy zastosować adekwatne podziałki, tj. paragraf 095 oraz 092.
Podstawa prawna
art. 7 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559; ost.zm. Dz.U. z 2022 r., poz. 1079)
ustawa z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 679)
rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 513)