Takie konsekwencje może mieć nowelizacja kodeksu pracy, która ma ujednolicić zasady zaliczania różnych form zatrudnienia i działalności zawodowej do stażu pracy. 22 maja 2025 r. Stały Komitet Rady Ministrów przyjął projekt, tym samym pozwalając na dalsze prace nad zmianą ustawy.

Zlecenia i działalność gospodarcza wliczana do stażu - oczekiwana zmiana

Przypomnijmy, że rozpoczęto je 11 lipca 2024 r. z polecenia Agnieszki Dziemianowicz-Bąk, minister rodziny, pracy i polityki społecznej. Projekt ma na celu rozbudowanie zasad ustalania stażu pracy – będzie można dodać do niego okresy zatrudnienia w innych formach niż stosunek pracy. Celem tych zmian jest wyrównanie sytuacji pracowników niezależnie od formy wcześniejszego zatrudnienia oraz zapewnienie bardziej sprawiedliwego traktowania, co wynika wprost z konstytucyjnych gwarancji równości.

Teraz przepisy pozwalają włączyć do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, tylko okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę oraz służby w takich jednostkach, jak: policja, Urząd Ochrony Państwa, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu, Służba Kontrwywiadu Wojskowego, Służba Wywiadu Wojskowego, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Biuro Ochrony Rządu, Służba Ochrony Państwa, Służba Więzienna, Straż Graniczna i Państwowa Straż Pożarna.

A zatem spora grupa pracujących osób pomimo wielu przepracowanych lat, np. na podstawie umów cywilnoprawnych albo w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, była pomijana podczas ustalania uprawnień pracowniczych.

Co będzie się wliczać do stażu pracy?

Z najnowszej wersji projektu wynika, że kodeks pracy ma zostać uzupełniony o art. 3021, w którym katalog form zatrudnienia wliczanych do stażu pracy zostanie rozszerzony m.in. o okresy:

  • prowadzenia przez osobę fizyczną pozarolniczej działalności,
  • wykonywania przez osobę fizyczną umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której, zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, wykonywania przez osobę fizyczną umowy agencyjnej, pozostawania przez osobę fizyczną członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej, pozostawania przez osobę fizyczną członkiem spółdzielni kółek rolniczych w przypadku podlegania ubezpieczeniom emerytalno-rentowym,
  • zawieszenia działalności gospodarczej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, za który zostały opłacone składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
  • wykonywania innej niż zatrudnienie pracy zarobkowej – udokumentowany, przebyty za granicą u pracodawcy zagranicznego.

Dokumenty, które będą potwierdzać okresy wliczane do stażu pracy

Projektowane przepisy określają również szczegółowe zasady dokumentowania przepracowanych okresów. Wszystkie formy aktywności zawodowej, za które odprowadzano składki do ZUS i które mają zostać wliczone do stażu pracy, będzie trzeba udokumentować zaświadczeniem wydanym przez ZUS. Dotyczy to zarówno prowadzenia działalności gospodarczej, współpracy przy takiej działalności, umów cywilnoprawnych, jak i okresów zawieszenia działalności w celu opieki nad dzieckiem.

W przypadku działalności gospodarczej bez obowiązku opłacania składek emerytalno-rentowych wystarczające ma być zaświadczenie o podleganiu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Wnioski o takie zaświadczenia będzie można złożyć wyłącznie elektronicznie, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego ZUS.

Takie sformułowanie obowiązków w zakresie dokumentacji będzie sporym ułatwieniem w kontekście dowodowym. Ponadto zapobiega dowolnemu interpretowaniu przepisów.

Dodatki zależne od stażu pracy przysługują głównie w administracji

Proponowane zmiany będą miały istotny wpływ na wiele różnych zawodów, szczególnie że poza sektorem prywatnym część uprawnień jest przewidziana w przepisach szczególnych dla określonej kategorii pracowników, tzw. pragmatyków, np. nauczycieli czy pracowników administracyjnych. Gra toczy się o wiele różnych przywilejów.

Najważniejsze z nich to uprawnienia dotyczące wymiaru urlopu wypoczynkowego, dodatki stażowe czy nagrody jubileuszowe. Pierwszy punkt wydaje się najistotniejszy z perspektywy szeroko rozumianego biznesu. Natomiast zarówno dodatek stażowy, jak i nagroda jubileuszowa dotyczą raczej zawodów regulowanych pragmatykami lub miejsc pracy, w których wewnętrze przepisy funkcjonujące w zakładach pracy uzależniają przywileje pracownicze od stażu pracy.

Równie istotny wpływ zmiana może wywołać w branżach, w których dostęp do poszczególnych stanowisk jest uzależniony od ogólnego stażu pracy. Wprowadzenie nowych zasad znacząco poszerzy bowiem grono potencjalnych kandydatów spełniających wymagane kryteria.

Zmiany dotyczące wliczania zlecenia i działalności do stażu obejmą wszystkich

Nie mniej ważny wydaje się wpływ nowych przepisów na prawo do urlopu wychowawczego i okresy wypowiedzenia umów o pracę w sytuacji, gdy pracownik zatrudniony w zakładzie pracy uprzednio współpracował z pracodawcą na podstawie umowy cywilnoprawnej. To samo odnosi się do wysokości odprawy z tytułu rozwiązania umowy o pracę lub odprawy pośmiertnej.

Wątpliwości budzi lakoniczność przepisów przejściowych. Nowe uprawnienia pracownicze mają przysługiwać od dnia wejścia w życie ustawy. W obecnej wersji projektu jest to 1 stycznia 2026 r. Jednocześnie sformułowano przepisy przejściowe, które przewidują, że nie będzie się wliczać okresów zaliczanych na nowych zasadach do okresu pracy wymaganego od kandydatów na określone stanowiska w naborach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy. Ponadto okresy zaliczane do stażu pracy na nowych zasadach nie będą się liczyć do okresu zatrudnienia, od którego jest uzależniony okres wypowiedzenia umowy o pracę trwający w dniu wejścia w życie ustawy.

Nowe obowiązki pracodawców, związane z zaliczeniem do stażu zlecenia i działalności

Przed pracodawcami nowe przepisy stawiają kilka wyzwań. Będą oni musieli nie tylko przygotować swoje kadry pracownicze do zmiany bieżących procesów, lecz także rozważyć w swoich budżetach ryzyka wynikające ze zmian. Nowelizacja w takiej formie może spowodować, że pracownicy będą przedstawiać dokumenty potwierdzające ich staż po upływie okresów dłuższych, nawet kilkuletnich, z wnioskiem o przyznanie im uprawnień za wcześniejsze lata. To, biorąc pod uwagę trzyletni okres przedawnienia roszczeń pracowniczych, może mieć istotne konsekwencje, szczególnie w kontekście prawa do urlopu wypoczynkowego. Wpłynie więc na konieczność tworzenia lub aktualizacji rezerw urlopowych po stronie pracodawcy.

Wygląda więc na to, że proponowana zmiana w brzmieniu podtrzymanym przez Stały Komitet Rady Ministrów, a wcześniej rozbudowywanym z każdą kolejną wersją projektu, będzie dotyczyła całego rynku pracy, a jej potencjalne skutki będą zauważalne nie tylko dla prywatnych przedsiębiorców, lecz także dla administracji publicznej. Dlatego istotne jest bieżące monitorowanie procesu legislacyjnego, żeby móc z odpowiednim wyprzedzeniem, przygotować się do nadchodzących wyzwań. ©℗